یادمان
به «شوش» دست نزنید!
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- یکشنبه, 19 اسفند 1397 21:23
- آخرین به روز رسانی در یکشنبه, 19 اسفند 1397 21:23
- نمایش از یکشنبه, 19 اسفند 1397 21:23
با گذشت سه سال از جهانی شدن شوش، همچنان این سوال مطرح است که به این شهر باستانی چه می‌گذرد؟
به گزارش ایسنا، شوش در شمال غربی استان خوزستان واقع شده است. مستندات قدمت آن را به هفت هزارسال پیش می‌رساند. این منطقه خواستگاه یکی از نخستین تمدن‌های بین‌النهرین، «ایلامی» ها بود که اهمیت خود را تا دوره هخامنشیان حفظ کرد. این شهر برای ٣٠٠٠ سال از مهم‌ترین پایتخت‌های ایران بود و حالا با ۴۵ هکتار وسعت در قلب شوش کنونی واقع شده و مردم را که تمایل دارند رفاه و زندگی مدرن داشته باشند، سخت درگیر خود کرده است، شاید برای همین است هر بار زخمی به جان شهر می‌اندازند.
در پای تپه یا همان شهر باستانی شوش، خانه‌های نامنظمی ساخته شده که محلی‌ها می‌گویند از زمان «رومن گریشمن» باستانشناس فرانسوی که درحال کاوش شوش باستان بود، بنا شده‌اند. خانه‌هایی که اغلب سند ندارند و به گفته محلی‌ها، حکمت ساخت آن‌ها محافظت از شهر باستانی شوش بر پایه تفکر گریشمن بوده است. اما حالا میل برای تغییر شکل و اندازه این خانه‌ها به وضوح دیده می‌شود.
ورود بازدیدکنندگان به محفظه آثار
محوطه‌ی باز شهر باستانی شوش، پاتوق جوانان شهر است هم فضای سبز دارد، هم توریست‌هایی از هر رنگ. کاخ شاهی داریوش که بازمانده آثار آن بدون هیچ محافظی زیر نور آفتاب و بارش‌های جنوب فقط با یک طناب از محل گذر بازدیدکنندگان جدا و حفاظت شده، محل مناسبی برای بروز کنجکاوی و شیطنت‌های جوانان است. دست زدن به این آثار ممنوع نیست و عکس گرفتن با ایستادن روی پایه‌های ستون‌های شاهی برای همه حتی توریست‌ها آزاد است.
تغییر رنگ آثار بر اثر لمس زیاد بازدیدکنندگان
در موزه شوش که آثاری از این شهر باستانی در کنار یافته‌هایی از محوطه‌های باستانی هفت تپه و چغازنبیل هم دیده می‌شود، همینقدر آزادی و رهاشدگی برای بازدیدکنندگان وجود دارد. برخی آثار شوش در ویترین‌های بدون سرپوش قرار داده شده‌اند و بازدیدکننده فکر می‌کند حتماً باید این آثار ٣٠٠٠ ساله را لمس کند تا تاریخ را بهتر درک کند. قسمت بیرون مانده این آثار از ویترین شیشه‌ای، بر اثر تماس زیاد بازدیدکنندگان اغلب تغییر رنگ داده‌اند و هیچ کسی نیست که تذکر دهد، حتی در شلوغ‌ترین روز کاری موزه، یعنی جمعه.
تذکرهایی که روی دیوارهای موزه به این شکل داده شده و با کمترین توجه روبرو است
روی شیشه ویترین‌های دیواری نیز اثر انگشت و صورت بازدیدکنندگان دیده می‌شود.
روی دیوارهای موزه و در کنار آثار بدون محفظه کاغذهایی چسبانده شده که تذکر داده دست نزنند و آثار را لمس نکنند، اما رفتار بیشتر بازدیدکننده‌ها نشان می‌دهد این تذکرها را اصلاً ندیده‌اند.
آثار رطوبت روی دیوار قلعه فرانسوی‌ها
در محوطه بیرونی موزه، سرستون‌ها، پایه‌های سنگی و سنگ قبرها بدون هیچ حفاظی زیر درختانی که پاتوق پرندگان است، در معرض باد و باران و نور قرار گرفته‌اند. فضله پرنده‌ها به وفور روی این آثار دیده می‌شود و البته ردپای فرسایش سنگ‌ها.
محوطه باستانی شوش پس از باران اخیر
بارش باران محوطه شوش را بسیار سبز کرده به طوری که محلی‌ها می‌گویند در ١۶ سال اخیر چنین سبزی را شاهد نبوده‌اند. تپه‌های باستانی همه سبز شده‌اند و پای ستون‌ها و روی دیوارهای‌های قلعه فرانسوی‌ها گیاهان زیادی روییده است. به نظر می‌رسد هنوز وقت پاکسازی محوطه از گیاهان هرز و خودرو نرسیده است. رد شوره و رطوبت ناشی از باران‌های تازه و کهنه روی دیوار قلعه فرانسوی‌ها نیز به راحتی دیده می‌شود.
بخشی از محوطه باستانی که کاوش نشده و حالا زیر انبوهی از گیاه پنهان شده است
محمدحسین ارسطوزاده، معاون میراث فرهنگی استان خوزستان درباره وضعیت نگهداری از آثار شوش در محوطه باز و داخل موزه به ایسنا می‌گوید: آثاری که در موزه نگهداری می‌شود یا در ویترین قرار دارد یا دور آن شیشه کشیده شده. به هر حال اگر کسی بخواهد روی این آثار تاریخی دست بکشد باید روی وجدان خود پا بگذارد یا تلاش کند دستش برسد، مثلاً سرستونی که در ورودی موزه قرار دارد فکر می‌کنم به هیچ عنوان امکان دسترسی به آن وجود ندارد مگر اینکه جهش فوق‌العاده‌ای برای دست زدن به اثر انجام دهند.
دانش آموزان درحال دیدن یک ستون سنگی که بدون محفظه در موزه نگهداری می‌شود
و تغییر رنگ در آن بر اثر تماس زیاد مشهود است
او اضافه می‌کند: در این سال‌ها سعی کردیم موزه شوش با ایجاد ویترین‌ها و حفاظت الکترونیک وضعیت بهتری پیدا کند. به هر حال متولیان موزه هم حضور دارند تا کسی به آثار دست نزند. البته در سال گذشته آثاری که بر اثر تماس دست دچار تغییر رنگ شده بودند در آزمایشگاه مجهز شوش مرمت و پاکسازی شدند.
ارسطوزاده می‌گوید: شرایط نگهداری این آثار اگر صد در صد مطلوب نیست اما سعی کردیم ایده آل باشد.
فرسایش و آثار فضله پرندگان روی ستون هخامنشی
او درباره محافظت از آثار شوش در محوطه باز و در مقابل فضولات پرندگان، توضیح می‌دهد: بیرون از محوطه، در باغ موزه پوشش‌هایی برای نگهداری از آثار در برابر نور مستقیم آفتاب، نزولات آسمانی و فضله پرندگان طراحی شده است. دو سه نمونه از این پوشش‌ها توسط همکاران در پایگاه میراث جهانی شوش تست شده که فکر می‌کنم قبل تعطیلات آن را به نتیجه برسانند.
معاون میراث فرهنگی خوزستان در عین حال می‌گوید: برای حفاظت از این آثار باستانی یک نوع طرز فکر جود دارد؛ تعداد زیادی از مرمتگران و باستان شناسان معتقدند این آثار برای فضای سربسته و محصور طراحی نشده، چون ستون سنگی است و اگر فضای ویترینی محصور و گلخانه‌ای برای آن ایجاد کنیم ممکن است فرسایش آن تسریع شود. به هر حال مسأله این است پوششی روی این آثار ایجاد کنیم که از وجود فضله حیوانات، تابش شدید خورشید یا بارندگی‌ها در امان باشد. امیدواریم قبل از تعطیلات این برنامه اجرا شود.
لمس ویترین‌ها و اثار توسط بازدیدکنندگان بدون محافظ
ارسطوزاده می‌گوید: قبلاً برخی از آثار در ویترین‌های شیشه‌ای محصور شده بودند تا در برابر عوامل محیطی محافظت شوند اما بعد از تست، اتفاقات غیر معمول شکل گرفت که متوجه شدیم روند فرسایش سرعت گرفته است.
تماس بازدیدکنندگان با ویترین‌ها بدون هیچ محافظی
سوای شیوه نگهداری آثار باستانی و ارزشمند شوش که تقریباً مدلی شبیه تمام محوطه‌های جهانی در ایران است، سیستم بازدید از این محوطه هم دارای نقایصی است. بلیت شوش برای ایرانی‌ها ۵۵٠٠ تومان و برای خارجی‌ها ٣۵٠٠٠ تومان است اما هیچ خدماتی ما به ازای آن داده نمی‌شود، نه بروشور کاغذی، نه راهنمای صوتی و نه راهنمایی که بازدیدکننده‌ها را هدایت و راهنمایی کند.
بیشتر تابلوهای لطلاع‌رسانی رد محوطه باز مخدوش شده و در داخل موزه، شناسنامه آثار کاغذهایی مستهلک است.
تابلوهای مخدوش در محوطه جهانی شوش
رطوبت در قلعه فرانسوی‌ها
ساخت و سازهای کهنه و جدید در حریم محوطه جهانی شوش
بخشی از محوطه شوش، قلعه فرانسوی‌ها درحال فرسایش
