یادمان
میدان نقش‌جهان؛ از تهدید آسمانی به تهدید زیرزمینی
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 04 مرداد 1389 08:04
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 04 مرداد 1389 08:04
- نمایش از دوشنبه, 04 مرداد 1389 08:04
- بازدید: 5387
به گزارش CHN با فرا رسیدن سی و چهارمین نشست سالانه مرکز میراث جهانی یونسکو در برزیل، میدان نقش‌جهان یک‌بار دیگر مورد داوری اعضای کمیته میراث جهانی قرار می‌گیرد تا مشکلات منظر آسمانی آن که به دلیل ساخت بنایی موسوم به برج جهان‌نما مورد خدشه قرار گرفته بود بررسی شود. هرچند پیش‌بینی می‌شود این مشکل امسال برطرف شود، اما با عبور مترو از زیر این میدان تاریخی، تهدید‌های تازه‌ای آغاز می‌شود.
برج جهان‌نما، بنایی به ارتفاع بیش از 50 متر بود که در 700 متری میدان جهانی نقش‌جهان ساخته شد و از آنجایی که ارتفاع غیرمجاز این ساختمان منظر آسمانی میدان نقش‌جهان را خدشه‌دار کرده بود، یونسکو خواستار تعدیل آن شد. این خواسته یونسکو نزدیک به یک دهه دنبال شد و هرچند یونسکو بارها ایران را تهدید به خروج میدان نقش‌جهان از فهرست آثار میراث جهانی کرد اما در نهایت تخریب طبقات اضافی برج جهان‌نما از سال 1384 آغاز شد و در سال 1389 به پایان رسید.
اواخر سال گذشته هیاتی متشکل از "جونکو تانی‌گوچی"، مسئول امور فرهنگی یونسکو در تهران، "فینگ جین"، از مقرر مرکز میراث جهانی در پاریس و پروفسور "ایوا ساکی" از ایکوموس جهانی، بازدیدهای خودشان را از پروژه‌های مترو اصفهان و برج جهان‌نما آغاز کردند. هرچند نتیجه نهایی این دیدار طی یک هفته آینده در مرکز میراث جهانی مورد بازنگری و قضاوت قرار می‌گیرد، اما هیات اعزامی از روند تعدیل برج جهان‌نما راضی بودند.
داستان برج جهان نما در سال 1374 با پیشنهاد یك طرح توسط شهرداری در کمیسیون ماده 5 قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی معماری آغاز شد. در پی این پیشنهاد کاروانسرای صفوی تحدید تخریب شد و قریب به 15 سال مشکلات زیادی را برای میدان نقش‌جهان به وجود آورد.
راز تجاوز به حریم آسمانی میدان نقش‌جهان در سال 1381 فاش شد. در تاریخ 4 تا 11 ژولای 2002 (مردادماه سال 81) گروهی از متصدیان برنامه ریزی شهری فرانسه به همراه کارشناسانی از ایکوموس ( انجمن بین المللی سایت ها و بنا های تاریخی) از طرف کمیته میراث جهانی (WHC )، از محل میدان نقش جهان و شهر اصفهان بازدید می‌كنند.
این گروه پس از بازدید از میدان نقش‌جهان و برج جهان‌نما اظهار داشتند که میدان نقش‌جهان را نمی‌توان منفرد و مجزا از اطراف آن دید و آنچه که در قالب بافت تاریخی اصفهان مانند کمربندی دور تا دور میدان نقش‌جهان را در بر گرفته موضو عی است که باید مورد توجه قرار گیرد. این گروه در پایان به منظور حفاظت از میدان نقش جهان، رای به تخریب 4 طبقه از برج جهان نما داد.
8 سال کشمکش قطعنامه‌هایی را از سوی یونسکو روانه ایران کرد که در آخرین قطعنامه مرکز میراث جهانی با قاطعیت خواستار تعدیل برج جهان‌نما شد و اعلام کرد که در صورت عدم تعدیل این ساختمان، میدان نقش‌جهان از فهرست میراث جهانی خارج شده و وارد فهرست میراث در خطر می‌شود.
برج جهان‌نما امسال آخرین طبقات اضافی خود را از دست داد و کوتاه آمد. هرچند برداشتن این طبقات اضافی پس از پایان ضرب‌العجل بود اما یونسکو از روند همکاری ایران در این موضوع ابراز خرسندی کرد و احتمال پایان یافتن مشکلات نقش‌جهان پیش‌بینی می‌شود.
مترو اصفهان؛ تهدیدی از زیر زمین
هنوز تهدید‌های آسمانی میدان نقش‌جهان به پایان نرسیده بود که تهدید‌های زیرزمینی آن آغاز شد. مترو اصفهان که تا پیش از این خیابان چهارباغ عباسی و بافت تاریخی این شهر را تهدید می‌کرد به زودی سراغ میدان نقش‌جهان می‌رود. خط دو این مترو درست از محور شمالی و زیر میدان نقش‌جهان عبور می‌کند.
عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ عباسی مشکلات زیادی را برای این خیابان تاریخی به وجود آورد. اکثر کارشناسان و محققان حوزه میراث فرهنگی بر این باورند که عبور مترو از زیر این خیابان باعث ایجاد لرزش‌هایی می‌شود که به مرور زمان باعث نشست خیابان و تخریب بنای مدرسه چهارباغ می‌شود.
هرچند مسئولان مترو بدون توجه به نظر کارشناسان، خط یک مترو اصفهان را زیر خیابان چهارباغ عبور دادند اما عبور خط دو مترو از زیر میدان نقش‌جهان می‌تواند تهدید‌های تازه‌ای را از سوی یونسکو روانه این میدان تاریخی و جهانی کند.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، علی‌رغم مخالفت‌های سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان این حوزه، شهرداری اصفهان هیچ تغییری در خط دو مترو اصفهان نداده است و همچنان قرار است که از زیر میدان نقش‌جهان عبور کند.
پیش از این و در سال 2006 طی بازدید رئیس وقت مرکز میراث جهانی از اصفهان، پیشنهاد ثبت محور فرهنگی تاریخی این شهر با الحاق به میدان نقش‌جهان داده شد. در آن زمان گفته شد که باید مشکل مترو اصفهان حل شود تا این مجموعه به فهرست میراث جهانی بپیوندد. این درحالی است که این مشکل هرگز حل نشد و حتی وارد عرصه میدان نقش‌جهان هم می‌شود.
قرار است تا موضوع مترو اصفهان نیز که در آخرین دیدار هیات یونسکو مورد بازنگری قرار گرفته بود نیز در اجلاس تازه مرکز میراث جهانی مورد ارزیابی قرار گیرد.
ترک‌هایی که ماندگار شدند
مرمت طبقه دوم میدان نقش‌جهان، مباحث مختلفی را به وجود آورد. پیدایش ترک‌هایی روی بدنه و سقف بازار اصفهان در محدوده میدان نقش‌جهان باعث شد تا نگاه‌ها به سمت سنگین شدن طبقه دوم میدان جلب شود. برخی کارشناسان بر این باورند که ترک‌ها ناشی از افزایش بار اضافی طبقه دوم روی بام کهن‌سال بازار اصفهان به وجود آمده است.
هرچند مسئولان مرمت طبقه دوم و مدیریت وقت پایگاه میراث جهانی میدان نقش‌جهان، این ادعاها را بی اساس دانستند اما هنوز ترک‌ها بر جای خود مانده‌اند و کاسب‌های بازار آن را گردن سازمان میراث فرهنگی می‌اندازند و میراث فرهنگی معتقد است که این ترک‌ها ناشی از رفتار غیر عامدانه کاسبان هنگام نوسازی مغازه‌هایشان به وجود آمده است.
معرفی نادرست میدان نقش‌جهان در سایت اطلاع‌رسانی یونسکو
بیش از 4 سال است كه دوستداران میراث فرهنگی در سراسر جهان با مراجعه به صفحه میدان امام اصفهان (نقش جهان) در سایت میراث جهانی، یونسكو با تصاویر مسجد جامع اصفهان رو به رو می‌شوند. این اشتباه یونسكو كوچكترین واكنشی را از سوی مسئولان ایرانی به همراه نداشته است.
بازدیدكنندگان از وب‌گاه میراث جهانی هنگامی كه به صفحه میدان نقش جهان می‌روند با تصویری از مسجد جامع اصفهان رو به رو می‌شوند.
همچنین در گالری عكسهای میدان نقش جهان نیز 11 تصویر موجود است كه 6 عدد از آنها تصاویر مسجد جامع اصفهان است. چنانچه به تاریخ به روز رسانی تصاویر نیز دقت كنید متعلق به 2006/5/1 است. این تاریخ بدان معناست كه بیش از 4 سال است كه بازدیدكنندگان از سایت میراث جهانی، توضیحات میدان نقش جهان در كنار تصاویری از مسجد جامع اصفهان مشاهده می‌كنند.
در حالی که این اطلاع رسانی طی دو ماه گذشته انجام گرفته و خبر این اشتباه روی سایت‌های خبری منتشر شد، اما هنوز عکس میدان نقش‌جهان در جای خود قرار نگرفته و نمایی از مسجد جامع اصفهان دیده می‌شود.
