سیوند
در سال 1384 چه بر سر میراث باستانی آمد 2
- سیوند
- نمایش از سه شنبه, 09 فروردين 1390 16:29
- بازدید: 5874
لیلا صمدی
هموند پایگاه اطلاع رسانی برای نجات یادمانهای باستانی (www.sivand.com)
این نوشته های مختصر نه مرثیه سرایی در سوگ تاریخ از دست رفته کشورمان که گوشه ای از حکایت بی مهری هایی است که خودمان بر تاریخ چند هزارساله این مرز و بوم روا داشته ایم. در بیرون از خاک ایران سیاسی هم، همچنان سنگ بلا از منجنیق فلک بر سر یادمانها و میراث فرهنگی ما میبارد. نمونه هایی از آن را در نابودسازی ابنیه شیعی – ایرانی عراق شاهد هستیم. باشد که با نقل این ناگفته ها چشم هایی را باز و قلبهایی را تکان دهیم که سکوت خواسته و ناخواسته بر این فجایع تاریخی و چشم پوشی بر خطای تخریب گران تاریخ، گناهی است نابخشودنی.
ما نیز خواهان آبادی هستیم و میپذیریم که شاید در مواردی هم دولتمردان ناگزیر از ویران سازی بوده اند ولی آیا میتوان همه این آسیب رسانی ها را پذیرفت؟ آیا نابودی یادمان هایی یگانه و منحصر به فرد توجیه پذیر است؟ آیا برخی از کارهای عمرانی آنقدر ضروری است که بدون استخراج اطلاعات و مستندسازی آثار باستانی آنها را نابود کنیم؟ و در این هوای آلوده پایتخت، پاسداری از باغ ها و فضاهای سبز همانا احترام به انسانهای زنده نیست؟ و و و ...
به بخش دوم این گزارش توجه کنید.
_ شناسایی یک محوطه پیش از تاریخ در پشت سد «خدا آفرین» آذربایجان شرقی، کاوشهای باستان شناسی در دریاچه این سد را پیش از آبگیری آن الزامی کرده است. این درحالی است که همچنان باستان شناسان در انتظار موافقت مسوولان سد هستند. سد خدا آفرین از جمله سدهای استان آذربایجان شرقی است که پس از استعلام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان شرقی مورد شناسایی قرار گرفت. بررسی های اولیه در دریاچه این سد به کشف یک محوطه پیش از تاریخ منجر شد.
_ خاکبرداری های مداوم شرکت آبیاری مارون، ساخت یک سد جدید پشت سد مارون و انجام عملیات کشاورزی در محوطه باستانی ارجان را با تخریب کامل روبرو کرده است. نامه نگاری های مداوم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان به شرکت آبیاری مارون تا به امروز نتیجه نداده است. محوطه باستانی ارجان در چند سال گذشته به دلیل ساخت سد مارون، کشاورزی در سطح محوطه ها و حفاری های غیر مجاز گسترده آسیب بسیار دیده است.
_ بخشی از برج و باروی شهرستان زواره که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود به وسیله یک مالک شخصی تخریب شد. برج و باروی شهرستان زواره اثری ارزشمند و متعلق به دوره سلجوقی است که به شماره 6144 در سال 81 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اما در چند روز گذشته مالک باغ و خانه ای شخصی که در مجاورت این برج و بارو قرار گرفته بود، اقدام به تخریب بخش هایی از این بارو کرده است.
_ شایعه وجود سنگهای قیمتی در آسیاب های آبی حوزه هلیل رود جیرفت به تخریب تمام آسیاب های موجود در جیرفت انجامید. آخرین آسیاب آبی که به وسیله اهالی استفاده می شد نیز در جریان این حفاری ها برای همیشه تخریب شد. بررسی ها نشان می دهد حفاران غیر مجاز پس از دو سال تخریب محوطه های باستانی و آسیاب های آبی این محوطه ها به چیزی دست نیافتند.
_ حفاری های غیرمجاز در گورستان های پنج هزار ساله دلگان بلوچستان تاکنون منجر به خروج و تخریب بیش از 10 هزار شی باستانی از این منطقه شده است. گورستان های باستانی دلگان در جلگه جازموریان واقع شده اند. حفاران غیر مجازی که در این گورستان ها مشغول تخلیه گورستان ها هستند همان حفاران غیرمجاز جیرفت اند که با راکد ماندن حفاری ها در جیرفت راهی دلگان شده اند.
_ مردم جیرفت از آجرهای منحصر به فرد گورستان اسلامی در شهر دقیانوس برای ساخت و ساز استفاده می کنند. این ساخت و سازها 100 متر از آثار آجری مهمترین شهر مردگان دوره اسلامی در دقیانوس را تخریب کرده است. شهر اسلامی دقیانوس که در شمال شهرستان جیرفت جای گرفته مربوط به دوره سلجوقیان (900 سال پیش) است.
با توجه به وسعت 40 کیلومتری این شهر که هسته مرکزی آن تنها 12 کیلومتر وسعت دارد، این شهر جزو شهرهای بزرگ اسلامی کشور محسوب می شده است.
_ موج جدید تخریب بافت تاریخی شهر مشهد با آغاز تعریض خیابان شیرازی و خیابان های منتهی به حرم امام رضا (ع ) آغاز شد. شهرداری مشهد بافت تاریخی خیابان شیرازی را یک بافت فرسوده تعریف کرده است و بر همین اساس عملیات تخریب و تعریض آن را آغاز کرده در حالی که خیابان شیرازی از خیابان های قدیمی شهر مشهد است که ساختمان های دوران صفوی و تیموری در آن کاملا مشهود است.
سیدهاشم بنی هاشمی، شهردار مشهد گفت: ساختمان ها و بناهای این خیابان از نظر تاریخی دارای ارزش نیستند و در این طرح خراب می شوند اما سعی می کنیم بافت تاریخی به لحاظ معماری حفظ شود.
_ پنج هزار و 500 متر از زمینهای طبیعی شهر ماسوله که جزیی از منظر تاریخی این شهر را تشکیل می دهند و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، به وسیله اداره هواشناسی و شهرداری ماسوله تخریب شد.
از سال گذشته تاکنون شهرداری ماسوله بدون هماهنگی با اداره میراث فرهنگی و گردشگری این شهر اقدام به تخریب بخشهایی از منظر تاریخی ماسوله کرده است. این تخریب ها در حالی انجام می شود که دیگر نهادهای شهری از جمله استانداری و فرمانداری ماسوله نیز از این عملکرد شهرداری حمایت می کنند.
_ شهرداری تبریز با اجرای طرح احداث زیرگذر در منطقه چای کنار، بخشی از یخچال قدیمی صادقیه این شهر را تخریب کرد. یخچال صادقیه جزو یخچالهای مهم شهر تبریز است که در بافت تاریخی شهر و در نزدیکی بازار جای گرفته است، این یخچال که مربوط به دوره قاجاریه است 200 متر مربع وسعت دارد.
_ با وجود دستور رسمی رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در مورد اعزام نیروی یگان پاسداران میراث فرهنگی به بوشهر، عملیات احداث اسکله در حریم بافت تاریخی بوشهر همچنان ادامه دارد. بافت تاریخی بوشهر به عنوان یکی از ارزش های مهم فرهنگی در حاشیه خلی فارس به ثبت رسیده و هرگونه ساخ و ساز در حریم آن اقدامی کاملا غیر قانونی است. با گسترش عملیات احداث اسکله در حریم قانونی این بافت تاریخی که برغم مخالفت جدی کارشناسان از اواخر سال گذشته آغاز شده، نگرانی کارشناسان از تداوم این عملیات شدت گرفته است.
_ با وجود تاکید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور بر جلوگیری از ادامه تخریب تپه باستانی و منحصر به فرد قلی درویش، اداره اوقاف قم در آخرین اقدام خود برای احداث یک ساختمان دفتری، بخش مهمی از این تپه را تخریب کرد. تپه قلی درویش محوطه ای باستانی و منحصر به فرد از دوره عصر آهن است که برای نخستین بار راز سر به مهر معماری این دوره را برای همگان آشکار کرد. همچنین نخستین کوره ذوب فلز نیز در این تپه باستانی کشف شد که اهمیت آن را دو چندان می کند.
در 14 سال گذشته این تپه باستانی بسیار مورد تجاوز قرار گرفته است و در یک دهه گذشته اوقاف قم و اداره راه سازی با احداث اتوبان قم _ جمکران بیش از 90 درصد این تپه را با خاک یکسان کردند.
_ کارشناسان اطمینان دارند با ادامه ساخت پل هوایی شهید صیاد شیرازی که در عرصه تاریخی شکارگاه خسرو در شهرستان کرمانشاه ساخته می شود، بخشی از دیوار خشتی شکارگاه تخریب می شود.
_ آبگیری سد کارون سه بخشی از میراث به جا مانده از دوران هخامنشی را به زیر آب برد.
_ اقدام وزارت راه در شهر تاریخی نیشابور این شهر را به دو تکه فاقد هویت تاریخی تبدیل کرد و بناهای تاریخی همچنان تخریب های مکرر را در پی بی توجهی مسوولان دستگاههای دولتی تجربه می کنند.
_ توسعه روند تخریب مدارس تاریخی منجر به از بین رفتن تدریجی حافظه تاریخ آموزشی در ایران شده است. در ماههای اخیر اخبار متعددی در حوزه تخریب مدارس تاریخی منتشر شده است.تخریب مدرسه های تاریخی در آبادان، ماسوله و سبزوار موجب شده تا بسیاری از علاقه مندان به حفاظت از میراث فرهنگی این اقدام غیرقانونی برخی نهادهای دولتی را محکوم کنند.
_ بخشی از تپه دوره پارتی «هله بگ» در دشت بیستون کرمانشاه به وسیله شرکت سنگبری بیستون تخریب شد. شرکت سنگبری بیستون یک شرکت خصوصی است که فعالیت خود در این عرصه از قبل از انقلاب آغاز کرده است. این شرکت سال گذشته قصد داشت محدوده فعالیت خود را در دشت بیستون گسترش دهد که بررسی های کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پس از استعلام این شرکت، نشان از یک تپه باستانی در جوار این شرکت داد.
_ درحالی که گورستان ارامنه در منطقه دولاب تهران در وضعیت نامناسبی قرار دارد، مسوولان میراث فرهنگی و گردشگری ساماندهی این گورستان تاریخی را منوط به درخواست متولیان این مکان می دانند.
مجموعه گورستان ارامنه به عنوان قدیمی ترین محل تدفین ارامنه تهران در محله دولاب و سلیمانیه، هم اکنون در شرایط نامطلوبی قرار داشته و مدیر خلیفه گری ارامنه، نبود رسیدگی منا سب به این مکان را یکی از دلایل متروکه شدن و از بین رفتن بسیاری از سنگ قبرهای آن می داند.
_ بناهای تاریخی و فرهنگی سبزوار به دلیل نبود اعتبار در حال تخریب است و ساخت و سازها و نبود طرح تفضیلی شهر سبزوار، تخریب این آثار را بحرانی کرده است. قدمت بافت تاریخی سبزوار که در محدوده چهار دروازه نیشابور تا عراق و ارگ تا سبریز قرار گرفته است، به دوره قاجاریه تا پهلوی می رسد. باغ ترشیزی در روستای باغان سبزوار قرار گرفته است.
_ به گفته حمیدرضا انصاری فر، یکی از اعضای انجمن دوستداران آثار و مفاخر شهر نوشاباد، ایوان شمالی مسجد شاهزاده محمد نوشاباد تخریب شد. این مسجد یادگاری از دوره صفویه است که در دوره قاجار هم مرمت شده است.
_ هفته نامه داخلی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران از تخریب یک کاروانسرای تاریخی برای ساخت برج جهان نما خبر داد. پارسه نوشت: در محل احداث ساختمان فعلی جهان نما، کاروانسرای تاریخی "«تحدید» قرار داشت که کاروانسرای مذکور شامل ضوابط حفاظتی خیابان تاریخی چهار باغ بوده و به شماره 109 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
_ به دنبال ساخت و سازهای اخیر توسعه شهری 30 درصد از بافت تاریخی ارزشمند مراغه از بین رفته و40 درصد دیگر آن در معرض تخریب قرار دارد. پس از دعوت مسوولان شهر مراغه از شرکت آتی ساز برای ساخت و سازهای شهری و احداث خیابانی در کنار خیابان خواجه نصیر، قسمتی از بافت قدیمی شهر مراغه و تعدادی از بناهای تاریخی ارزشمند این شهر از بین رفت.
_ بناهای تاریخی شهر بروجرد که در اثر زلزله آسیب دیده اند در معرض تخریب جدی هستند و کارشناسان آثار تاریخی باید هر چه سریعتر برای بازسازی آنها اقدام کنند. متاسفانه تعداد زیادی از بناها و آثار تاریخی و فرهنگی این شهر از جمله مسجد جامع، مسجد امام امامزاده جعفر در اثر زلزله تا 80 درصد تخریب شده اند.
_ سال گذشته سال فراموشی و بی توجهی مسوولان برای نجات تپه ای متعلق به عصر آهن، شکل گرفته در چهار راه استراتژیک دوران باستان بود، جایی که اکنون مقر فرودگاه بین المللی امام خمینی شده است.
_ در حالی که نزدیک به یک سال از حفاری های باستانشناسی ثپه رحمت آباد فارس می گذرد، باستان شناسان به دلیل مسایل مالی موفق نشدند مواد به دست آمده از این تپه باستانی رامورد آزمایش قرار دهند.
حسن فاضلی، سرپرست هیات باستان شناسی تپه رحمت آباد فارس در این باره گفت: قرار بود نتایج باستان شناسی و مواد فرهنگی به دست آمده از محوطه باستانی رحمت آباد از جمله ابزارهای سنگی کشف شده برای انجام آزمایش به آزمایشگاهها فرستاده شود اما این کار به دلیل مشکلات مالی هنوز انجام نشده است.
_ انجمن اصفهان پژوهان و دوستداران میراث فرهنگی در نامه ای به استاندار اصفهان نسبت به تخریب خانه تاریخی «شیخ اسماعیل تاج الواعظین» هشدار داده و خواستار ثبت این خانه تاریخی شد.
_ تخریب باغ های قدیمی، سرنوشت تلخ محله های سبز شمیران بوده است. اگر چه واکنش رسانه های جمعی و حساسیت افکار عمومی طی سالهای اخیر عاملی موثر برای توجه بیشتر مسوولان به بحرانی فزاینده در مورد تخریب محیط زیست تهران بوده است اما چون سالهای گذشته و سال گذشته، ماشین تخریب باغ های قدیمی تهران هنوز پیش می رود هر چند در خفا.
_ اداره کل راه و ترابری استان فارس چارتاقی دیگری را در جاده شیراز به اصفهان تخریب کرد.
چارتاقی «رکن آباد» که در کیلومتر 10 جاده شیراز به اصفهان قرار دارد پیش از دوره اسلامی ساخته شده است. چارتاقی رکن آباد که در نزدیکی چشمه «بی دو» اکبرآباد قرار گرفته، در دوم آبان ماه 1383 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
_ 80 درصد آثار تاریخی استان چهارمحال و بختیاری در بارندگی های اخیر استان صدمه دیدند.
_ خانه عارف قزوینی «نغمه سرای مشروطه» که در شهر قزوین واقع شده است بدون توجه دستگاههای فرهنگی مورد تخریب قرار گرفته است.
_ تعریض جاده قدیمی ارژن _ تنگ ابوالحیات، منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان را تهدید می کند.
_ بررسی اجمالی در ایذه نشان می دهد دوره های مختلف زندگی از زمان غارنشینی و زندگی در پناه صخره ها تا عصر حاضر در این سرزمین وجود دارد.
منطقه کوه شور شهرستان ایذه از مهم ترین مناطق تاریخی استان خوزستان که لایه های سکونتی و آثار تاریخی از هزاره های پیش از میلاد را تا دوران اسلامی در خود جای داده است با ساخت بند خاکی در معرض آسیب دیدگی قرار گرفته است.
