یادمان

به بهانه ثبت جهانیِ دو اثر ایرانی: ثبت در یونسکو بهتر است یا معرفی آثار ملی به مردم؟

وقتی که متوجه می‌شویم که قرار است به قیمت بدست آوردن مترو یکی از آثار ارزشمند تاریخی آسیب ببیند، به بهانه توسعه یک منطقه لوله‌های گاز یا ریل راه‌آهن از نزدیکی یک عمارت باستانی عبور کند، یک اثر چند هزارساله حتی یک نگهبان ندارد، یک بنای ارزشمند با تسمه سر پا نگه داشته شده یا هزاران مورد دیگر از این دست، در فلسفه پیگیری ثبت جهانی میراث‌های کشورمان شک خواهیم کرد!

Upcoming 2021 Nike Dunk Release Dates - nike tiempo ii jersey green black friday specials - CopperbridgemediaShops | スニーカー発売日 抽選情報 ニュースを掲載！ナイキ ジョーダン ダンク シュプリーム SUPREME 等のファッション情報を配信！ - 2022年 発売予定！sacai x NIKE CORTEZ (サカイ ナイキ コルテッツ) , nike janoski floral noir dress for women - JofemarShops

برخی از باستان شناسان معتقدند که تپه سیلک بعد از تپه حسنلو و تپه مارلیک قدیمی ترین اثر به جای مانده از ایرانیان باستان است؛ مجموعه ای متشکل از دو تپه که یکی با قدمتی نزدیک به سه هزار سال و دیگری با 7000 سال هنوز سرشار از ناگفته ها بوده و ناگفته پیداست که مهجور مانده است!

این فهرست در حقيقت يكي از ابزارهايي است كه در معاهده «ميراث جهاني يونسكو» به سال 1972 پيش بيني شده است؛ به این ترتیب که بعد از بررسی خرابی‌های ناشی از جنگ جهانی دوم معاهده‌ای برای حفاظت از آثار فرهنگي و طبيعي در جهان شکل گرفت تا بدین ترتیب آثاری که منحصر به فرد بوده و دارای مولفه‌های جهانشمول هستند مورد محافظت قرار گرفته و به جهانیان معرفی شود.

در این معاهده فرهنگی که به امضای 189 کشور عضو یونسکو رسیده، ارزش گذاری به گونه‌ای است که برای شناسایی یک میراث جهانی 10 معیار تعریف شده و البته دارا بودن یک معیار هم برای اثبات شایستگی ثبت آن کفایت می کند. به عنوان مثال آن اثر بايد نشان دهنده نبوغ و خلاقيت انساني باشد، يا اينكه شاهدي باشد بر تبادل ارزش هاي انساني در طول يك دوره تاريخي يا گواهي باشد از پيشرفت در زمينه معماري، فناوري، طراحي شهري و ... .

همچنين پديده هاي زيبا و نادر طبيعي نيز مي توانند مشمول چنين معيارهايي شوند و مطرح شدن موضوعی چون ثبت جهانی «دماوند» هم اینجاست که معنی دار می‌شود؛ هر چند که تایید هرباره بر ثبت جهانی این کوه اسطوره‌ای کشورمان همواره با تکذیب‌هایی مواجه می‌شود و ظاهرا هنوز هیچ یک از طرفین نیازی به نشان دادن مدارک مدعای خود در ارتباط با ثبت شدن یا نشدن کوه نادیدنیِ این روزها احساس نکرده اند!

چگونه آثار به فهرست جهانی یونسکو راه می یابند؟

مجموعه معیارهای یونسکو برای ثبت جهانی یک اثر، مفهومی به دست دهد كه از آن با نام «ارزش هاي برجسته جهاني» ياد مي‌كنند. بدین ترتیب برای اثبات برجسته بودن یک میراث در مقیاس جهانی، کافی است تا کشور عضو یونسکو پرونده‌ای را كه شامل مشخصات و خصوصيات آن اثر، حريم و محدوده آن، وضعيت حفاظت از اثر و برخی نقاط برجسته دیگر است، تهيه كرده و به كميته ميراث جهاني يونسكو ارسال كند تا اين كميته که از 21 كشور عضو معاهده تشکیل شده، سالي يك بار جلسات خود را در يكي از شهرهاي جهان برگزار کرده و به بررسی درخواستهای رسیده بپردازد.

کشورمان نیز با تبعیت از این روند ثبت آثار ملی خود در فهرست ميراث جهاني يونسكو را از سال 1358 خورشيدي آغاز كرد اما بعد از آن به دلايل مختلفی از جمله وقوع جنگ در روند تهيه و ارسال پرونده از کشورمان براي يك مدت طولاني توقف ایجاد شد تا از سال 1382 و با ارسال پرونده تخت سليمان، اين وقفه شکسته شده و ثبت آثار ملی کشورمان ادامه بیابد.

بدین ترتیب کارنامه قابل قبولی برای کشورمان در زمینه معرفی آثار تاریخی شکل می گیرد که  در آن، به جز سال 1386 كه پرونده‌ای از ايران ثبت نشد، از سال 82 تاكنون ايران توانسته است هرسال يك يا گاهي دو پرونده را ثبت كند؛ با این توضیح که آثار به ثبت رسیده همگی فرهنگی هستند و تاكنون هيچ اثري در زمينه ميراث طبيعي (حتی دماوند) از ايران ثبت نشده است.
 

اینجاست که ثبت يك اثر در اين فهرست در درجه اول زمينه مناسبي براي معرفي ارزش هاي آن به جهان فراهم کرده، اما از آن مهم تر راه را براي حفاظت و نگهداري بهتر از آن اثر نيز هموار خواهد کرد.

به این صورت که آثار ثبت شده به طور عمومي از نظارت بين المللي بيشتري بهره‌مند مي شوند و براي آنكه ارزش هاي خود را حفظ كنند بايد ضوابط و مقررات خاصي را در زمينه مديريت، حفاظت و بهره برداري رعايت كنند.

عکسی قدیمی از برج قابوس؛ طراحی منحصر به فرد این بنا موجب شده تا نمونه های مشابه بسیاری از آن در سراسر کشورمان و حتی کشورهای همسایه ساخته شود.
همانگونه که در تصویر کوچکتر می بینید، مقبره بوعلی سینا در همدان نیز گرته برداری شده از گنبد قابوس است اما براستی کدامیک برایمان ناشناخته تر مانده و چرا؟

اکنون کافی است به برخی پرونده های ارسال شده کشورمان به یونسکو نیم نگاهی بیاندازیم تا بیشتر دستمان بیاید که ثبت جهانی یک اثر بدون اقدامات جانبی بیشتر به شوخی با افکار عمومی شباهت دارد!

قلعه دختر؛ نخستین دژ ساسانی که با تسمه برپاست!

قلعه دختر نخستین دژ نظامی دوره ساسانی است که در استان فارس واقع شده و در کنار شهر تاریخی گور و کاخ اردشیر بابکان سه میراث ملی کشورمان در این استان هستند که ظاهرا قرار است پرونده شان برای ارجاع به یونسکو آماده شود اما وقتی بدانیم که بنای دژ در برخی قسمت ها با کابل و تسمه پیوسته مانده و هر آن ممکن است تلاش معماران باستان به چشم بر هم زدنی فنا شود، حق خواهید داد که مرمت بنا بر هرگونه ثبتی اولویت دارد!

اکنون کافی است این وضعیت تلخ را به حریم نداشته در شهر تاریخی گور و سپس کاخ زیبای اردشیر بابکان (که ظاهرا در گذشته پاپکان بوده) بیافزایید تا معجونی به شدت ایرانی به دست آمده و شیرینی ثبت سایر آثار تاریخی کشورمان نیز به تلخی بگراید.

توس؛ لقب فردوسی یا نماد بی مهری به تاریخ؟

شهر تاریخی توس به سبب بر آمدن شاعر نامدار ایرانی از آن دیار بشیار شناخته شده تر از قلعه دختر و امثال است اما اینکه آیا این شهرت توانسته سبب محافظت از یک میراث ملی شود یا خیر، پرسشی است که در ذهن اغلب گردشگران توس یک جواب بیشتر ندارد؛ کافی است سری به تاریخچه تصاویر منتشر شده از روستای «پاژ»، زادگاه حکیم توس در سایت های مختلف بزنید تا دستتان بیاید که چرا توس ثبت جهانی نشده است.

جایی که منظره زیبای آرامگاه فردوسی نیز از دکل ها در امان نمانده و البته مدیرپایگاه میراث فرهنگی توس و متولیان آن معتقدند که لوله‌های گاز موجود در منطقه تاریخی توس خطر محسوب نمی‌شود!

یزد؛ بزرگترین "شهرموزه‌" در جهان!

اینجاست که بد نیست از خودمان بپرسیم که چقدر برای آشنایی با میراث ملی مان تلاش کرده ایم و چقدر در معرفی زیبایی های آنها به دیگران نقش داشته ایم؟ آیا معرفی برجستگی های یک میراث گرانبها نمی تواند در نگهداری و حفاظت از آن نقش داشته باشد؟ آیا بستری برای معرفی آنها فراهم کرده ایم؟

شاید بد نباشد که نهادی فراگیر چون صدا و سیما یا سازمان متولی حفاظت از میراث ملی و حتی وزارتخانه ای که کار آموزش را عهده دار است یک نظر سنجی ترتیب داده و نتایج حاصله را برای ثبت یک اثر در ذهن مردم به کار بگیرند.

با این توضیح که شاخصه‌های منحصر به فرد «گنبد قابوس» که به تازگی به ثبت جهانی رسیده، می تواند گزینه خوبی برای نظر سنجی در مورد شناخت یک میراث ملی ایرانیان باشد!

• < قبلی
• بعدی >