ایران‌بوم

دیر زمانی پیش از روزگار فرمانروائی پادشاهان مغول و تا مدتی پس از آن در تبریز لهجه‌ای از زبان پهلوی متداول بوده که نویسندگان سده هفتم و هشتم هجری از آن به زبان تبریزی تعبیر کرده‌اند. این لهجه علاوه بر استعمال عادی دارای آثار ادبی هم بوده که به مرور زمان متدرجاً مانند خود زبان از رواج افتاده بلکه یاد آن نیز از خاطرها محو شده است. خطیب تبریزی در سدۀ پنجم هجری با یکی از همشهریان خود در مسجد معرّه با زبانی مخصوص سخن می‌گفت و چون استادش ابوالعلاء معرّی از او پرسید که بچه زبانی سخن می‌راند در پاسخ آن‌را زبان آذری نام برد. دنباله نوشتار

کارکردِ استعماری شرق‌شناسی و ایران‌شناسی

تاورنیه در لباس ایرانی در این مقاله کوشش شده است به هدف‌های عیان و نهان موضوعی به نام «ایران‌شناسی اروپایی» پرداخته شود که شاخه‌ای از دانش شرق شناسی غربی است و بیش از دویست سال از حیات آن می‌گذرد، دانشی که اگر آن را چراغ راه استعمار نخوانیم، چیزی کمتر از آن نمی‌تواند باشد. شاید این واژه در خصوص این رشته از دانش جهان شناسی قدری تند و غیر منصفانه به نظر آید، اما گمان می‌رود پس از مطالعه مطالب مندرج در این نوشتار، خوانندگان گرامی، با نگارنده به یک نتیجه همسان برسند. دنباله نوشتار

تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی

معمولاً وقتی در تاریخ ایران از دوره‌ی پیش از اسلام و دوران اسلامی آن یاد می‌شود گویی از دوران‌هایی سخن می‌رود از هم گسسته و بی‌پیوند که دیواری آن دو را از هم جدا ساخته، آنچه در آن سوی دیوار بوده نابود و منقرض گشته و ‌آنچه در این سوی دیوار است نوظهور و نویافته است. این پنداری است نادرست و با واقعیات تاریخی ناسازگار. این از نوشته‌هایی برمی‌آید که تنها به یک‌سو از تاریخ چشم گشوده و بر سوی دیگر آن چشم بسته‌اند، زوال قدرت ساسانیان را نباید با زوال ملت ایران، به عنوان ملتی کهن و قائم به فرهنگ و تمدن خویش، اشتباه کرد. بافت اجتماعی و فرهنگی مردم ایران بر پایه‌هایی استوار بوده که از دوران خود آن مردم و ویژگی‌های طبیعی و موقع جغرافیایی سرزمینی که در آن می‌زیسته‌اند و از تاریخ کهن ایشان مایه می‌گرفته، و ریشه‌های پیوند همه‌ی ساکنان پراکنده‌ی این سرزمین گسترده هم همواره در خصایل ملی و ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی آن‌ها نهفته بوده است. دنباله نوشتار

دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها - 4 بهمن ماه 1392

در پیرامون زبان فارسی - زبان تبریزی / کارکردِ استعماری شرق‌شناسی و ایران‌شناسی / تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی / شتاب‌گیری برنامه‌ی نابودسازی حقوق تاریخی و طبیعی ایران در عراق / ایران، ایرانی و زبان فارسی از نگاه علامه اقبال لاهوری / زبان فردوسی و زبان ما / فارسی، زبانی در اندازه‌های جهانی / نگاهی به خیزش یعقوب لیث صفاری - اسطوره‌ی رویگرزاده‌ی سیستانی / نقش آذربایجان در نوسازی ناسیونالیسم ایرانی / امیرمهدی بدیع از زبان محمدعلی جمال‌زاده و احمد آرام / شاهنامه و تاریخ و دانش و فرهنگ ایران‌زمین / نمادها در شاهنامه / دادرسی در ایران باستان / پرندگان اساطیری دیوان حافظ / شعوبیه؛ جنبش فرهنگی ملی / ایرستان؛ ایرانی‌زبانان قفقاز / داستان‌های شاهنامه در یک نگاه / صدای نیلگون نیرومند (دربارۀ قطعۀ سوئیت سمفونیک «خلیج همیشه فارس»، اثر شهرداد روحانی) / خلیج پارس، نامی جاویدان در پهنهٔ گیتی / ریشه‌ی این فقر در دانش‌ ماست نه در زبان فارسی / زبان فارسی به ما هویت می‌بخشد / هفتمین همایش دریای مازندران (کاسپیان) برگزار شد / دارو و درمان در شاهنامه / عبدالقادر مراغی، خنیاگر ایران و دوبیتی‌های پهلوی / آلودگی هوا در تهران امروز / سرای افشار عرصه کاخ گلستان را شکست - کاخ گلستان هم چنان در معرض خروج از ثبت جهانی / واژگان فارسی ابن سینا و تأثیر آنها در ادبیات / سدها؛ آب برای کشور، یا نان برای خواص / کشتار پلنگان ایران؛ چه باید کرد؟! / قتل عام درختان پارک جنگلی توشن / در آرزوی هوای پاک! / آیا در ایران هوای پاک خواهیم داشت؟ / به ایران بیندیشیم / کاروانسرای گدوک / آسیب‌شناسی قانون حفظ آثار ملی و قوانین جدید / معرفی یوز بر پیراهن تیم ملی یعنی ما خشونت طلب نیستیم / آثار تاریخی ممسنی فارس در معرض نابودی قرار دارند / پرندگان به دریاچه ارومیه می‌روند و می‌میرند / فاجعه زیست محیطی دریاچه ارومیه، در خلیج فارس تکرارمی شود؟ / میراث فرهنگی در هفته ای که گذشت - از بنای رو به تخریب در اهواز تا تخریب مانع احیای عودلاجان / خطر ریزش ساختمان تاریخی / کشتار پلنگان ایران؛ چه باید کرد. دنباله نوشتار

دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها - 15آذرماه 1392

شمارهٔ 78 ماهنامه خواندنی منتشر شد + ماهنامۀ خواندنی شماره 78 به صورت الکترونیکی / جایگاه راهبردی جزیره‌های سه‌گانه / دریاچه ارومیه در ایرانبوم / صندلی‌های خالی دانشگاه‌ها را در اخـتیار فـارسی زبـانان و ایرانی‌تباران قـرار دهید / درخواست مرکز مطالعات خلیج‌فارس و دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران برای مرمت و بازسازی تیسفون مدائن / ضرورت نگاهداری یادمان‏های باستانی به عنوان مظاهر عینی هویّت ملّی ایرانیان / داستان‌های شاهنامه در یک نگاه / خواندن «شاهنامه»: وظيفه ای بر دوش ايرانيان / پارسی در ازبکستان / تمامیت ارضی، ناموس ایرانیان است و قابل مذاکره نیست / در هشتمین اجلاس سالانه کمیته میراث ناملموس یونسکو؛ بازی چوگان به نام کشورآذربایجان ثبت شد - نمایندگان ایران مخالفتی نکردند / دلمه از سفره، تار از هنر و چوگان از ورزش ایران رفت / میراث‌معنوی ایران به نام و کام همسایگان تمام می‌شود! / طب سنتی ایران جهانی نشد / طرح جلوگیری از تخریب پل «کهنه» به کجا رسید؟ / قطع دلخراش 47 اصله درخت سرخدار با قدمت 190 میلیون سال در گلستان / یوزپلنگ آسیایی، ازانقراض تا راهیابی به جام‌جهانی / خطر انقراض ۲۱هزار گونه حیات وحش / شمشادها قربانی راهسازی بی‌مطالعه / سرقت چوگان ایران؛ وقتی همه خواب بودند ... / عودلاجان این روزها بی‌جان است / در سوگ درخت / میراث نیاکان و وظیفه گرانِ مردمان هنرپرور کشور ما / انتشار اسناد جدید درباره‌ی اثبات حاکمیت تاریخی ایران بر جزیره‌های سه‌گانه / در معرفی تاریخ و فرهنگ ایرانی به جهانیان، کم‌کاری کرده‌ایم / خطر در بیخ گوش زیست بوم (اکوسیستم) دریای مازندران / روح ایران؛ کوروش بزرگ در منابع یونانی / 200 سال جدایی - تحمیل قرارداد گلستان، دویست ساله شد / آشنایی با کتاب « فارسی باستان » / اسفندگان (سپندارمذگان) روز مهر ایرانی / سخنی کوتاه دربارۀ تقویم پیشین و کنونی و اختلاف آن ها / نگاهی به شعر ملک‌الشعرا بهار / تاریخ زبان فارسی - شادروان محمد تقی بهار (ملک‌الشعرا) / دماوند نفسی می‌کشد! / ناسیونالیسم در ایران کهن. دنباله نوشتار

دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها - 20 آبان‌ماه 1392

معرفی کتاب «کاوش رصدخانهٔ مراغه و نگاهی به پیشینهٔ دانش ستاره‌شناسی در ایران» / نامگذاری یکی تالارهای دانشگاه «نورث ایسترن ایلینوی» به نام دکتر محمد مصدق / مجموعه تاریخی پاسارگاد / وام‌گیری دانش پزشکی از زبان پارسی / ویژه‌نامه هفتم آبان‌ماه 1392، به مناسبت روز بزرگداشت كوروش بزرگ / تابع مهمل، آرایه سخن عامیانه / درگذشت کوروش بزرگ / ایران دورت بگردم - پاییز در شیراز / تخریب محیط زیست در سبلان / زبان فردوسی و زبان ما / کاروانسرای صفوی، بیلبرد تبلیغات جاده‌ای شد / شاه‌عباس بزرگ / 20 مهر روز بزرگداشت حافظ (لسان الغیب) / تاریخ تهران و باغ‌های شمیران به روایت عبدالله انوار / دریاچه ارومیه در آستانه مرگ کامل / «راه شاهنامه»، نماد فرهنگ را جایگزین «ماراتون»، نماد جنگ می‌کنیم / صنایع دستی استان البرز / تعرض به حریم آرامگاه نادرشاه / وضعیت تأسف بار تئاتر شهر / بیانات ارزشمند برخی از شاگردان، دوستان و همکاران بزرگوار و قدرشناس استاد محمود حسابی / فیلم: تشبیه برش درختان طولانی ترین خیابان خاورمیانه با قتل انسان‌ها / انقراض ماهی رنگین‌کمان / تأیید وجود ذرات نمک در هوای اطراف دریاچه ارومیه / نمک روی فلامینگوها نشست / افزایش نمک دریای مازندران با آب شیرین‌کن‌ها / یک بنای بزرگ هخامنشی، از دوره کوروش بزرگ کشف شد / خانه «بنان» با خاک یکسان شد / «باداب سورت» می رود تا خشک شود / درختان آرامگاه باباطاهر شبانه بریده شد / انقراض ۹۰ درصد از ماهیان دریای مازندران / ۳ تن زباله، میراث گردشگران برای ۵۴ غار / تداوم تخریب در بزرگترین باغ شهری کشور / چنارهای تهران گم می‌شوند! / درختان تهران ناپدید می‌شوند؛ گزارشی از قطع چنارهای کهنسال در تهران / تخریب جنگلهای هیرکانی / تخریب محیط زیست در شمال. دنباله نوشتار

دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها - 12 مهرماه 1392

چرا از حرکت علمی و شناخت ناشناخته ها باز ماندیم؟ / پیام شاهنامه - دکتر محمدامین ریاحی / گنجینهٔ زبان و ادب پارسی وهویت ملی ایرانیان / جایگاه راهبردی جزیره‌های سه‌گانه / حکایتی از نحوهٔ آشنایی مولوی با شمس تبریزی / به مناسبت 8 مهر، روز بزرگداشت مولانا - دکتر حسن ذوالفقاری / استاد کزازی درباره‌ی مولانا چه می‌گوید؟ / غزلیات مولوی - دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی / نگاهی به تمثیل «پروانه و شمع» در اشعار عطار / وضعیت تالاب‌های کشور از نگاه یک پرنده‌شناس - برای نجات تالاب‌ها همه باید مشارکت کنند / بیست درصد گونه‌های گیاهی کشور در معرض خطرند / احوال گلیم و جاجیم / ۵ خانه‌ای که در یزد تخریب شدند / اهدای جایزه توسط گنجینه پژوهشی ایرج افشار / چرا باید گلستان بخوانیم؟ / بایزید بسطامی / «شاهنامه» نامه منش و فرهنگ ایرانی / امیرجلال‌الدین کزازی. دنباله نوشتار

دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها - 5 مهرماه 1392

شتاب‌گیری برنامه‌ی نابودسازی حقوق تاریخی و طبیعی ایران در عراق

این نوشته، فشرده‌ای از پیشینه‌ی تاریخی پیوستگی‌های فرهنگی، دینی و جمعیتی عراق با ایران را پیش ‌رو قرار می‌دهد. هنوز چند ماهی از ‎آغاز جنگ جهانی اول نگذشته بود که ارتش بریتانیا وارد میان‌رودان (بین‌النهرین) شد. دولت بریتانیا در این اقدام، افزون بر گسترش دامنه‌ی امپراتوری، دو منظور اساسی زیر را در راستای هم دنبال می‌کرد. دنباله نوشتار

ایران، ایرانی و زبان فارسی از نگاه علامه اقبال لاهوری

حاصل سخن این‌که اقبال، جسمش پاکستانی ولی روحش، ایرانی است. او واله و شیدای ایران بود. نام او، اعتلای نام برای خوانندگان آثارش در سراسر جهان یادآور نام ایران است؛ آرزوهای او آرزوهای ماست؛ زبان او زبان ماست؛ او با ما هم‌دل و هم‌زبان است؛ گستراننده‌ی زبانی است که در این سرزمین قوام یافته و فرهنگی که از این خاک سربرآورده. بنابراین اعتلای نام و هویت جمعی ماست، رایحه‌ی اندیشه‌هایی که او مروج آن است، هر انسان نیک‌اندیش را چنان مست می‌کند که دامنش از دست می‌رود، زیرا او بوی ایران را می‌دهد. دنباله نوشتار

زبان فردوسی و زبان ما

چندی پیش، در مقاله‏ای، زبان فارسی را «بنیان فکرو فرهنگ» ایرانی خوانده و نوشته بودم: «مسألهٔ زبان فارسی برای ما ایرانیان مهمتر ازآن است، که برخی از درس خواندگان ما می‌پندارند زبان فارسی فقط وسیلهٔ سخن گفتن و رفع نیازمندیهای روزانهٔ ما نیست که بتوان با چند ساعت تدریس آن در دبستان و دبیرستان - بتوسط هر کس که باشد- سروتهِ قضیه را بهم آورد و دلخوش بود که وظیفهٔ خودرا درقبال ملک و ملت انجام داده‌ایم، بلکه این موضوعی است، بسیار مهم و خطیر که با موجودیت فکری و فرهنگی ما بستگی دارد. زبان، وسیله‏ی اندیشیدن است. مردمی که زبان پرمایه و توانا ندارند، از فکر بارور وزنده و آفریننده بی‌بهره‌اند. بنابراین هر قدر درتقویت این بنیان مهم زندگی غفلت شود، در پرورش فکر، سهل انگاری شده است. کسانی که حد ورسم معانی کلمات و مرز آنها برای خودشان روشن نیست، چگونه می‌توانند درست بیندیشند و چه چیز را می توانند مطرح کنند. حاصلِ پریشان‏فکری، بی‌گمان پریشان گویی است. دنباله نوشتار

فارسی، زبانی در اندازه‌های جهانی

به هر حال اسپرانتو زبان دوم برای اروپاییان بوده. در شرق ما باید زبان دیگری را برای این مقصود برگزینیم. و ما چون می‌خواهیم ایران جنبشی کرده راهنمای سراسر آسیا شود و کشورهای شرق را از اروپایی‌گری و دیگر آلودگی‌ها آزاد گرداند از این‌رو به یاری خدا زبان فارسی در سراسر آسیا پراکنده خواهد بود و چون تا آن‌جا که ما می‌دانیم آسان‌ترین زبان است، این است که هیچ مانعی از این که زبان دوم آسیا باشد ندارد. از این‌رو ما نیازی به زبان اسپرانتو نداریم. هم‌چنین نیازی به ساختن زبانی نوین نیست. بلکه باید بکوشیم و ایران را راهنمای آسیا گردانیم و آن‌زمان ناگزیر فارسی، زبان دوم شرق خواهد گردید. دنباله نوشتار

نگاهی به خیزش یعقوب لیث صفاری - اسطوره‌ی رویگرزاده‌ی سیستانی

یعقوب توجهی عمیق به زنده‌سازی افتخارهای کهن ایران و ضبط و نشر خداینامه و شاهنامه داشت. چون دولت به یعقوب رسید، کسی را به هندوستان فرستاد تا نسخه‌ای از کتاب تاریخ پادشاهان قدیم ایران را که در آنجا بود بیاورد سپس ابومنصور عبدالرزاق بن عبدالله فرخ را که معتمدالملک بود دستور داد تا از زبان پهلوی به زبان فارسی منتقل کند و از زمان خسروپرویز تا یزدگرد را نیز به آن بیفزاید. ابومنصور دستور داد تا سعد بن منصور عمری به اتفاق چهارتن دیگر (تاج فرزند خراسانی از هرات، یزدان فرزند شاپور از سیستان، ماهو فرزند خورشید از نیشابور و سلیمان فرزند برزین از توس) تا سال 360 هجری قمری آن را تمام کردند و در خراسان و عراق نیز نسخه‌هایی از آن برداشته شده است. دنباله نوشتار

نقش آذربایجان در نوسازی ناسیونالیسم ایرانی

در کنار میرزا محمودخان غنی‌زاده - که پیش‌تر نیز به او اشاره شد - و مصطفی طباطبایی که هر یک در این زمینه بررسی‌هایی را ارایه دادند و هم‌چنین نوشته‌های خود کاظم‌زاده‌ی ایران‌شهر در این باب، رساله‌ی «آذری یا زبان باستان آذربایجان» سید احمد کسروی تبریزی را می‌توان مهم‌ترین دست‌آورد این اقتراحِ ایران‌شهر دانست، رساله‌ای که با وجود گذشت هشتاد سال از تاریخ انتشار هنوز هم اهمیت تعیین‌کننده‌ی خود را حفظ کرده است. دنباله نوشتار

امیرمهدی بدیع از زبان محمدعلی جمال‌زاده و احمد آرام

کتاب یونانیان و بربرها «یونانیان و بربرها» نام کتابی است که یکی از ایرانیان فرزانه که در کشور سوئیس زندگی می‌کند، به تازگی به زبان فرانسه انتشار داده، و افسانۀ بی‌پایۀ تفوق اصیل غرب بر شرق را، که برای جوانان ایرانی زهر کشنده‌یی است، و بدبختانه بسیاری از ایرانیان هم ناآگاهانه با الهام گرفتن از منابع خارجیِ این افسانه مبلغ آن هستند، باطل کرده است. دنباله نوشتار

شاهنامه و تاریخ و دانش و فرهنگ ایران‌زمین

شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی ابومنصور از آنان خواست که تاریخ ایران را بنویسند و به این پرسش که من کیستم و چیستم و پدرم که بود، پاسخ دهند. زمانی که آن دانش‌مندان از روی متن‌های اوستایی و پهلوی، شاهنامه را می‌‌نوشتند ابومنصور را وزیری بود به‌نام ابومنصور معمری که مرد فاضل و پرمایه‌ای بود. او این نوشته‌ها را که از اوستایی و پهلوی ترجمه می‌شد به فارسی ویرایش می‌کرد و به قلم خودش می‌نوشت که بعدها شاهنامه از روی این نوشته‌ها، نوشته شد که تنها مقدمه‌اش باقی مانده اما خودش فنا شد. برای این‌که تیغ بران فردوسی کاری کرد که آن متن پیشین فراموش شود و مردم همه با گفتار فردوسی سرگذشت نیاکان خویش را می‌خواندند. دنباله نوشتار

نمادها در شاهنامه

با درودی گرم از بُن جان و دندان به همه‌ی شمایان که فرزندان برازنده و برومند فردوسی بزرگ هستید. جای شگفتی نیست که سپاس آن پدر بشکوه و فرزانه را به شایستگی بنهید و بکوشید درباره‌ی او هر چه بیشتر بدانید و بیندیشید. سخن گفتن درباره‌ی شاهنامه از دیدی کاری است آسان، چون شاهنامه دریاست. در هر جایی از دریا، اگر بتوانیم در آن بجهیم و ژرفای آن ‌را بکاویم، به‌ هر روی به چشم‌اندازی دگرگون می‌توانیم رسید. دور نیست که مرواریدی نیز بتوانیم همراه با خویش به ارمغان بیاوریم. اما از سویی دیگر سخن گفتن درباره‌ی شاهنامه دشوار است. دشواری کار در فراخی شاهنامه است. دنباله نوشتار

دادرسی در ایران باستان

ایلامی‌ها نخستین قومی بودند که در خاک ایران باستان به تأسیس یک نظام حقوقی تمام‌عیار دست زدند و آن را در سراسر قلمرو خود که نه تنها خوزستان و سواحل خلیج ‌فارس بلکه لرستان و پشتکوه را نیز در بر می‌گرفت، رواج دادند. نظام حقوقی و اداری ایلامی‌ها در شوش که پایتخت آن حکومت بود، بیش‌تر رعایت می‌شد و متجاوز از 300 لوحه‌ی سنگی متعلق به 2300 تا 1700 پیش از میلاد که در شوش کشف شده است، نشان می‌دهد که اجرای قراردادها با سوگند به اسم خدای شوش، انشوشیناک تضمین می‌شد. دنباله نوشتار

پرندگان اساطیری دیوان حافظ

ادبیات فارسی آئینۀ فرهنگ ایرانی است، چرا که مسائل فرهنگی با سروده شدن در زمان خویش، مانایی بیشتری می‌یابند و با گذر زمان به عنوان مواد خام پژوهش های تاریخی ارزش خود را روشنتر می‌سازند. اما بهره گیری از اسطوره‌ها و مصداق‌های اسطوره‌ای در شعر برخی شاعران به نوعی یادآوری داشته‌های فرهنگی یک ملت است. اسطوره‌هایی که مرز میان افسانه و تاریخ است، دراین مرز گاه افسانه‌ها پر رنگترند و گاه رگه‌هایی از تاریخ خودنمایی می کنند. دنباله نوشتار

شعوبیه؛ جنبش فرهنگی ملی

نهضت شعوبیه و خیزش ایرانیان و دیگر مردم اسیر و دربند بلا مانده از تازیان، برای مخالفت با دین نبود بلکه مبارزه برای حق برابری و برادری بود. شعار نهضت شعوبیه این آیه‌ی شریفه بود: «یا ایها الناس، انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبایل و لتعارفوان اکرمکم عندالله اتقیکم ان‌الله علیم خبیر» آنها خواستار مشارکت در امور بودند ولی تازیان نمی‌پذیرفتند. چون خواستار مساوات و همسانی در امور بودند، آنها را اهل تسویه و برابری هم می‌گفتند. برخی، شعوبیه را صاحب اندیشه و مسلک مردم‌سالاری هم می‌دانستند زیرا آنان با وضع اشرافیت و نخوت و تکبر تازیان می‌جنگیدند و آنچه به این مسلک و مرام کمک می‌کرد احساس ملی بود که در هر جا شعوبیه را تأیید و یاری می‌داد. دنباله نوشتار

دانش و حکمت موسیقی ایرانیان و اشاره‌ به رسالهٔ حکیم عمر خیام نیشابوری

موسیقی به اعتبار حکمت و فلسفه، یک اصطلاح حکمت و فلسفه و به اعتبار ریاضیات، یک اصطلاح علم ریاضی است و چون با صداشناسی (دانش آکوستیک) سروکار دارد در دایرهٔ دانش فیزیک آمده و چون با آلات و ادوات همراه است با صنعت در پیوند است و به اعتبار هنر، در حوزه و دایرهٔ هنر قرار می‌گیرد. دنباله نوشتار

میراث پان‌عربیسم

اندک‌شمارند ایرانیان یا غربی‌هایی که نام ناسیونالیست‌های پان‌عربی مانند ساطع ‌الحُصری، سامی شوکت، میشل عفلق یا خیرالله طُلفاح را شنیده‌اند. نوع ناسیونالیسم عربی اینان به همان اندازه ضدغربی است که ضدایرانی. فلسفه‌ی این افراد در الهام بخشیدن به نسل‌هایی از رهبران عرب، چون عبدالناصر، منادی پر حرارت تغییر نام خلیج فارس، یا صدام حسین که عرب‌گرایی خود را با سفاکی نسبت به ایرانیان (کردها و شیعیان) اثبات می‌کرد، تأثیر فراوان داشته است. دنباله نوشتار

چرا 60 هزار ایرانی را از عراق اخراج نمودند؟

موجودیت یک ملت همه‌ی آن چیزی است که در طول تاریخ به همت زنان و مردان آن ملت ساخته شده و پدید آمده. این موجودیت قابل تجزیه نیست‏، نه از لحاظ جغرافیایی، نه از لحاظ نیروهای انسانی و نه از لحاظ پیام‌های فرهنگی و هسته‌های فرهنگی. هم‌میهنان ما تنها آنهایی نیستند که در داخل خطوطی که به نام مرز ایران وجود دارد زندگی می‌کنند. این خطوط مرزهای واقعی ما نیستند. این خطوط زخم‌های استعمار بر پیکر ملت ما هستند. در آن سوی این خط‌های به اصطلاح مرزی، باز هم موجودیت ملت ایران وجود دارد، باز هم خانواده‌های ایرانی هستند، باز هم فرهنگ ایرانی هست، باز هم خون ایرانی، زندگی ایرانی هست. در همه‌ی آن سوی مرزها داستانی از این قرار وجود دارد. در مرزهای غربی ما هم ماجرا همین است. موجودیت ملت ایران به این مرزها پایان پیدا نمی‌کند. این‌ها نه مرز واقعی ملت ایران است،‏ نه مرز نیروهای انسانی ملت ایران است‏، نه مرز سرزمین‌های ایرانی. این‌ها خط‌های استعمار و زنجیرهای دردناک و جان‌گداز استعمار است. دنباله نوشتار

فراخوان - بیاییم نماد جنگ را از ورزش‌های المپیک بزداییم

حلقه‌های پنج‌گانۀ المپیک، نشانۀ صلح و دوستی میان مردمان جهان است؛ ورزش‌های آن نیز گویای چنین مفهومی می‌باشد، بجز یک مورد: دوی ماراتون که نماد جنگ و خشونت است. دنباله نوشتار

سرود آذرآبادگان شعری از شادروان گلِ‌گلاب

سرود آذرآبادگان را شادروان استاد حسینِ گلِ‌گلاب سرایندهٔ سرود بی‌مانند، ماندگار و جاودانهٔ «ای ایران» در امردادماهِ سال 1324 سرودند. سروده آذرآبادگان توسط زنده‌یاد روح الله خالقی ساخته شد. دنباله نوشتار

بزرگداشت شصت و هفتمین سالگرد نجات آذربایجان (روزِ گریزِ اهریمن) در انجمن مهرگان - آذر 1392

۲۱ آذر در تقویم سیاسی ایران‌زمین دارای جایگاه ویژه‌ای است که متاسفانه در وضعیت کنونی چندان که بایسته و شایسته است بدان پرداخته نمی‌شود. گرچه پیرامون این روز سخن‌ها گفته شده و مقالات نگاشته شده اما از این رخداد بزرگ تاریخ هر چه بگوییم باز جای سخن باقی است، چرا که نشان‌دهنده‌ی قدرت ملی در متوقف کردن روند تجزیه‌ی ایران بود؛ هنگامی که نظام حاکم، نخبگان سیاسی و مردم در همسویی کامل عمل کردند. انجمن مهرگان امسال نیز چون سالیان پیش به انگیزه‌یِ سالگرد گریز اهریمن از مام میهن نشست باشکوهی را برپا کرد. پژوهندگان، سرایندگان و سخنوران هر کدام با پژوهش‌هایِ نوین و سروده‌هایِ میهن‌پرستانه‌ دربارۀ وابستگیِ جریانِ فرقه، درباره برخی گوشه‌هایِ تاریکِ تاریخِ معاصر به روشنگرِی‌ پرداختند. دنباله نوشتار

گزارشی از همایش بررسی تحولات آذربایجان پس از جنگ جهانی دوم

همایش «بررسی تحولات آذربایجان پس از جنگ جهانی دوم» در تاریخ 26 آذرماه 1392 (ساعت 30:14 تا 30:19) در سرای اهل قلم بر گزار شد. این همایش به همت «انجمن پژوهشگران تاریخ» و با همکاری موسسه «دیار کهن» و با مدیریت دکتر جمشید کیانفر و دکتر مجید تفرشی برگزار شد، و پژوهشگران برجسته ی این حوزه با سخنرانی های علمی، آخرین یافته های خود را در مورد غائله ی فرقه دموکرات آذربایجان ارائه دادند. دنباله نوشتار

مثلث اِتا

قلمرو ایران بزرگ، به علت وجود منابع انسانی و طبیعی سرشار، منابع عظیم انرژی (نفت و گاز)، قرار گرفتن در مسیر راه‌های بین‌المللی، منابع کشاروزی، بازار مصرف گسترده و... دارای اهمیت فوق‌العاده‌ی جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیکی) و جغرافیای زیستی (ژئواکونومیکی) در سده‌ی بیست‌ویکم است. دنباله نوشتار

ایرستان؛ ایرانی‌زبانان قفقاز

شناخت جمهوری «اوستیا» از هر جهت برای ما ایرانیان دارای اهمیت است. این جمهوری در قفقاز شمالی و وابسته به روسیه است و زبان آن، آسی، از خانواده‌ی زبان‌های ایرانی و خویشاوند با زبان ماست. آس‌ها خود را «ایر» (مفرد ایران)، زبان خود را «ایرانی» و میهن خود را «ایرستان» یا «ایرانستان» می‌خوانند. جز «ایر» در این نام‌ها که از ماده‌ی آریا (arya)ی ایرانی باستان جدا شده و نام قومی همه‌ی مردمان ایرانی‌زبان است، آس‌ها تنها بازماندگان شاخه‌‌ی شمالی اقوام ایرانی‌زبان به‌شمار می‌آیند. نوشتار زیر که تا حد زیادی کوتاه گشته از مجله‌ی «مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز» برگرفته شده است. دنباله نوشتار

داستان‌های شاهنامه در یک نگاه

داستانهای شاهنامه هر یک هسته مرکزی‌ای دارند؛ ‌یعنی برگرد حکمت وآموزه‌ای می‌گردند؛ بنابراین ما در برابر هر یک از این داستانهای کهن از خود می‌پرسیم: چه می‌خواهد بگوید؟ هر یک از آنها حکایتی از یکی از تبرزهای ذات انسان دارند و می‌نمایند که آدمیزاد به رغم محدودیت جسم و جان خود، پهناور بی‌انتهایی دارد. دنباله نوشتار

صدای نیلگون نیرومند (دربارۀ قطعۀ سوئیت سمفونیک «خلیج همیشه فارس»، اثر شهرداد روحانی)

موسسۀ آوای باربد، «سوئیت سمفونی خلیج فارس»، ساختۀ شهرداد روحانی را در قالب یک لوح فشرده ( CD ) و یک کتاب منتشر کرده است. این سوئیت سمفونی در ۱۲ قطعه موسیقی تدوین و بر روی یک لوح فشرده منتشر شده است. این اثر که با سرمایۀ بانک سامان تولید شده است نویدبخش حرکتی است که سرمایه‌داران ایرانی، قسمتی از سرمایۀ خود را در بخش فر و فرهنگ ایران و در جهت منافع ملی، ارتقاء هنر ایرانی، تمامیت ارضی (مانند سوئیت سمفونی خلیج فارس) هزینه کنند. دنباله نوشتار

ویژه‌نامهٔ 21 آذر، روز نجات آذربایجان و گریز اهریمن

آذرآبادگان من، جان جانان من است(فایل‌های صوتی ویژهٔ روز آذربایجان) / گفتگوی دکتر هوشنگ طالع با دکتر نصرت الله جهانشاهلو افشار / قطعه‌ای از استاد شهریار با صدای شاعر- شعر آذربایجان / فایل صوتی گفتگوی استاد شهریار پیرامون آذربایجان / ریشه‌های ژرف پارسی در ارسباران / 21 آذر ماه سالروز نجات آذربایجان / گفتگو با دکتر حمید احمدى و استاد کاوه بیات درباره اسناد تازه فرقه دموکرات / کتاب آذری یا زبان باستان آذربایجان / آذربایجان در روزگار باستان / زبان دیرین آذربایجان / فهرست نامه پژوهش های زبان دیرینه آذربایجان / زبان آذری، یا زبان باستان آذربایگان زبان آذربایجان - دکتر منوچهر مرتضوی / یک سند مهم در باب زبان آذری عباس اقبال آشتیانی / نگاه تاریخی به واژه‌های باستانی فرهنگ جغرافیای آذربایجان / اسنادی نو در رابطه با تغییر زبان در آذربایجان: صریح‌الملک گنجینه‌ای از نامهای جغرافیایی آذربایجان / ملاحظاتی درباره‌ی زبان کهن آذربایجان / ملاحظاتی درباره زبان آذری / زبان آذربایجان - محمدرضا شعار / گویش کرینگان (تاتی) / پژوهش‌های معاصران در زبان آذربایجان / آذربایجان در موج‌خیز تاریخ / چگونگی راه یافتن زبان ترکی به آذربایجان / تاریخ زبان دری در آذربایجان / تذکره شعرای اران و شروان و آذربایجان / هویت بارز ایرانی در زبان ‎آذری / نام آذربایجان / حدود و ثغور مرزهای آذربایجان در دوران باستان / حدود و ثغور آذربایجان در دورۀ اسلامی / تـاریخ مختصر و وجه تسمیه آذربایجان / زبان مـردم آتورپاتکان، زبان ایرانی بوده است / مـردم و زبان باستان آذربایگان / نامۀ امیل بئر دربارۀ لهجه‌های آذری / آذری، یا زبان باستان آذربایگان - علامه محمد قزوینی / ملاحظاتی دربارۀ زبان محاوره آذربایجان / پیشینه، زبان و فرهنگ آذربایجان از زبان خودی و بیگانه / آذربایجان و دین و زبان آن / بررسی روند جایگزینی زبان آذری کنونی به جای «‌‌آذری مادی» آذربایگانی چطور ترک زبان شد / تور و ترک - توران و ترکان / سخنی در پیرامون آذربایگان - عنایت‌الله رضا / یاد آذربایجان و زبانش / حدود تاریخی آذربایجان - محمد جواد مشکور / نخستین سند ادبی ارتباط آذربایجان و شاهنامه / ایران ِ مظلوم / ترا که خانه... - سعیدی سیرجانی / ختنهٔ آذربایجان / آذربایجان و کردستان دو عضو جدانشدنی از پیکر ایران / ریشه و تبار مردم آذربایجان / تاریخچۀ آذرپادگان و مردمان آذربایجان / ظهور و سقوط فرقه‌ی دموکرات آذربایجان / 21 آذر به انگیزۀ شصت و پنجمین سالگرد روز نجات آذربایجان (روز گریز اهریمن) / شصت و پنجمین سالگشت گریز اهریمن از میهن / گفتگوی دکتر حمید احمدی پیرامون 21 آذر سالروز آزادسازی آذربایجان / دو روز آخر کار فرقه و دموکرات / پایان کار فرقه دموکرات / یادی از شادروان ابوالحسن خان اقبال آذر / سنی گتیرن، سنه دییر: گت (آن که تو را آورد، به تو می‌گوید: برو) / ظهور و سقوط فرقه دموکرات از 21 آذر 1324 تا 21 آذر 1325 / آذربایجان در سال‎های 1325 ، 1324 / سندهای تازه، پیرامون دخالت آشکار اتحاد شوروی در ایجاد فرقهٔ دموکرات در آذربایجان و جمهوری مهاباد / کالبدشکافی تسلیم شدن قاضی محمد و چرایی و چگونگی آن. دنباله نوشتار

شمارهٔ 78 ماهنامه خواندنی منتشر شد + ماهنامۀ خواندنی شماره 78 به صورت الکترونیکی

شمارهٔ 78 ماهنامه خواندنی منتشر شد. ماهنامه خواندنی، مجله‌ای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، پژوهشی، خبری است. شمار رویه‌های آن 42 صفحه است. گفتنی است صاحب‌امتیاز و مدیرمسؤول ماهنامه خواندنی بانو «ویدا صارمی نوری» است. سال دوازدهم، شماره 78، آبان و آذر 1392. قیمت: 20000 ریال. دنباله نوشتار

جایگاه راهبردی جزیره‌های سه‌گانه

موقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک این جزیره‌ها به ویژه جزیره‌ی ابوموسی اهمیتی دو چندان را به بایستگی حفظ آنها افزوده است. ابوموسی تقریبا در میانه عرضی خلیج‌فارس در دهنه‌ی آمد و شد به تنگه‌ی هرمز قرار گرفته است. این جزیره به همراه دریای سرزمینی خود که بخش بزرگتری از منطقه را زیر سیطره خود می‌برد، از جایگاهی استثنایی در میان جزیره‌های خلیج فارس برخوردار است و در واقع کلید طلایی دروازه‌ی رفت و آمد به خلیج فارس است که به دارنده‌ی آن کلید طلایی، توانی دوچندان می‌بخشد. دنباله نوشتار

دریاچه ارومیه در ایرانبوم

دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های جهان به‌شمار می‌رود از این‌رو همواره در کتاب‌ها و مقالات این دریاچه با عبارتهای مختلفی توصیف شده که از آن جمله عبارتند از: «دومین دریاچه شور جهان»، «بزرگترین زیستگاه طبیعی آرتمیا»، «بیستمین دریاچه بزرگ جهان»، «شورترین دریاچه جهان که حیات در آن جریان دارد» و«بزرگترین دریاچه داخلی ایران» ولی امروزه در کنار این عناوین، یک رویکرد جدید دیگر نیز دیده می‌شود که خبر از بحران زیست محیطی دارد که این زیست‌بوم با ارزش با آن دست به گریبان شده است. دنباله نوشتار

معرفی کتاب «کاوش رصدخانهٔ مراغه و نگاهی به پیشینهٔ دانش ستاره‌شناسی در ایران»

کتابی به نام کاوش رصدخانه‌ی مراغه و نگاهی به پیشینهٔ دانش ستاره‌شناسی در ایران انتشار یافته است که می‌توان آن را یکی از پرارزش‌ترین کتاب‌های تحقیقی، تاریخی، باستان‌شناسی و علمی سال‌های اخیر به شمار آورد که از اهمیت چشمگیری برخوردار است. این اثر که به همت و تلاش و تحقیق آقای دکتر پرویز ورجاوند انتشار یافته است، به معرفی یکی از مهمترین مراکز علمی دوران اسلامی پرداخته است و اطلاعات ارزشمندی را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. این کتاب نفیس، با وجود مشکلات بسیار و کمبود منابع، در 530 صفحه با عکس‌ها و طرح‌های گویا و دقیق و تصویرهای رنگی از طرف مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر در 330 نسخه انتشار یافته است. دنباله نوشتار

نامگذاری یکی تالارهای دانشگاه «نورث ایسترن ایلینوی» به نام دکتر محمد مصدق

دانشگاه نورث‌ایسترن ایلینوی در شیکاگو در روز 13 مهرماه 1392 (5 اکتبر سال 2013) اعلان کرد که در راستای یک پویش تاریخی یکی از تالارهای دانشجویی این دانشگاه را به نام رهبر دموکراتیک و فقید ایران، دکتر محمد مصدق نامگذاری کرده است. دنباله نوشتار

ایران دورت بگردم - مجموعه تاریخی پاسارگاد

مجموعه تاریخی پاسارگاد به عنوان یکی از مهمترین آثار که در زمره آثار ثبت جهانی قرار گرفته است، به عنوان تارک آثار تاریخی ایران و جهان می‌درخشد. از شاخصترین بناهای این مجموعه می‌توان به بنای آرامگاه کوروش بزرگ اشاره نمود، این بنا مقبره یکی از مقتدرترین شاهان هخامنشی می‌باشد. از دیگر آثار موجود در پاسارگاد می‌توان به کاخ دروازه ، بارعام و اختصاصی، تل تخت، زندان سلیمان و مجموعه باغ شاهی پاسارگاد اشاره نمود. این مجموعه، پنجمین مجموعه ثبت‌شده در فهرست آثار میراث جهانی در ایران است که در نشست یونسکو که در تیرماه سال ۱۳۸۳ در چین برگزار شد به دلیل دارا بودن شاخص‌های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. دنباله نوشتار

وام‌گیری دانش پزشکی از زبان پارسی

نوشتاری برای آن ماه‌نامه در زمینه‌ای که سال‌ها تجربه و شناخت دارم، تهیه کردم و گروهی از واژه‌های دانش پزشکی کنونی جهان را که ریشه‌ای ایرانی دارند، معرفی نمودم. با این کار نشان دادم زبانی که زبان دانش بود و هنوز هم زبان فرهنگ است برخلاف باورهای رایج این توانایی را دارد که دوباره زبانی مطرح در جهان شود. شوربختانه مسؤولان و پژوهش‌گران ما در غفلت به‌سر می‌برند و به این باور غلط تن داده‌اند که زبان فارسی همین است که هست. برای این نشست همین موضوع را گسترش داده‌ام تا دانسته شود چه اندازه با میراث خود بیگانه‌ایم. دنباله نوشتار

ویژه‌نامه هفتم آبان‌ماه 1392، به مناسبت روز بزرگداشت كوروش بزرگ

کوروش بزرگ، بزرگمردی بی‌همتا که یکی از برجسته‌ترین مردان همه روزگاران بوده و تا ایران، نامی در جهان دارد، به نام نامی او می‌بالد و هرگز فراموشش نخواهد کرد. این شهریار فرزانه کمک به مردمان را آرمان خویش ساخته و یاری ستمدیدگان از رفتارهای همیشگی او بود. خوشرویی و بزرگواری نیز منش‌هایی بودند که این شاه بزرگ را از خود بزرگ بینی دور داشته و فروتن می‌نمود. دنباله نوشتار

20 مهر روز بزرگداشت حافظ (لسان الغیب) بر ملت بزرگ ایران همایون باد

حافظ لسان‌الغيب 20 مهر روز بزرگداشت لسان الغیب؛ حافظ شیراز است. به قول دکتر ندوشن: حافظ، سخنگوی ضمیر ناآگاه ایرانی است. حرف حافظ تمام نشدنی است، برای اینکه حرف این مردم است. حرف گذشتهٔ دور و دراز یک کشور. حافظ فشردهٔ کل تاریخ ایران را در این مجموعه نسبتا کم حجم جای داده، که یکی از عجایب است. دنباله نوشتار

نظری به آرامگاه شاه‌عباس کبیر در کاشان و مدارک تاریخی آن

اینک نیز شایسته و سزاوار است که درباره‌ی مزار و مرقد شاهنشاه عظیم‌الشأن صفوی، یعنی شاه‌عباس کبیر، تصمیم مساعدی اتّخاذ و اقدام مناسبی به عمل آید تا مدفن آن پادشاه ذی‌جاه و هنرپرور و مُصلح بزرگ و تاریخی ایران بیش از این تاریک و متروک نمانده و مقبره او را از گوشه‌ی انزوا و بیغوله‌ی خاموشی و فراموشی نجات بخشند. هر چند که گمنام ماندن مدفن وی تا کنون هم بر حَسَب وصیت شخصی او بوده است، ولی اکنون که ملّت ایران برای زنده کردن آثار مدنیت باستانی و نمودار ساختن مآثر چندین هزارساله‌ی خویش قیام نموده، سزاوار نیست که مدفن بزرگ‌ترین پادشاه قرون اسلامی او با چنین وضع ناهنجار و اسفناکی در معرض دیدار جهان‌گردان کنجکاو بوده باشد. دنباله نوشتار

چرا از حرکت علمی و شناخت ناشناخته ها باز ماندیم؟

از آغاز دوران قاجاریه به روشنی می‌توان شاهد رکود و حالت ایستائی حرکت علمی ایران بود. در کنار درگیریهای خارجی چون جنگ ایران و روس و ضربه‌هائی که بر پیکر استقلال و تمامیت ارضی این سرزمین وارد گشت، به جز برخی تلاشهای فردی چون اقدامات قائم قام و امیر کبیر، کل سیستم حکومتی و نهاد آموزش و پرورش ایران بی‌خبر از پیشرفتهای علمی در جهان، هیچگونه عنایتی در جهت تلاش های علمی و حمایت از پژوهشگران و علماء و صنعتگران به عمل نیاورد. دلیل وجود چنین فضائی را باید در چگونگی ساخت حکومت و طرز تفکر گروههای تشکیل دهنده آن دانست. نکته‌ای اساسی که تجزیه و تحلیل آن خود به کتابی جداگانه نیاز دارد. دنباله نوشتار

پیام شاهنامه - دکتر محمدامین ریاحی

شاهنامه به نام «خداوند جان و خرد» آغاز می‌شود. اینکه از صفات بیکران خداوندی، بر جان آفرینی و خردبخشی او تکیه می‌کند، می‌خواهد بگوید که مهمتر از هر چیزی جان است و زندگی، و زندگی باید با خردمندی توام باشد. از اینجاست که در سراسر شاهنامه عشق به زندگی، و آسایش و نیکبختی افراد انسانی، و پرهیز از آزار دیگران و نفرت از جنگ و کشتار و خونریزی و ویرانگری موضوع سخن است. زندگی انسانها و اندیشه و رفتار آنها هم باید بر پایه خرد باشد، و سرپیچی از حکم خرد، مایه تیره روزی است.‌ شاهنامه یادگار قرن چهارم، قرن اعتلای فکری و فرهنگی ایران، عصر خردگرایی و آزاد اندیشی، عصر پرورش رازی و ابن سینا و بیرونی است. روزگاری که در آن اندیشیدن و خرد ورزیدن بردلهای فرهیختگان عصر حکومت می‌کرد. فرهنگ شاهنامه انعکاس فرهنگ ساسانی در آیینه عصر سامانی است. جهان‌بینی روزگاری است که فرهنگ تابناک آن با سیاست محمود غزنوی به ضعف گرایید و با استیلای سلجوقیان به کلی از میان رفت. دنباله نوشتار

گنجینهٔ زبان و ادب پارسی وهویت ملی ایرانیان

زبان بنیروی پارسی که زبان شاهنشاهی‌هایی چون هخامنشی و اشکانی و ساسانی بود و به راستی زبان جهانی در شمار می‌آمد، تأثیر ژرف و شگفتی روی دیگر زبانهای جهان نیز داشته است که کمتر بدان پرداخته می‌شود. بسیارند زبانهایی که از فارسی وام واژه‌های فراوانی در آنها یافت می‌شود مانند هندی، اردو، زبانهای هم خانواده ترکی مانند ترکی و ازبکی، زبانهای آفریقایی- آسیایی مانند سریانی و عربی و حتی زبان دراویدی جنوب هند و یا زبانهای ارمنی و گرجی و مالایی ( زبان مردم مالزی) و نیز زبان سواحیلی در آفریقا و بسیاری زبانهای اروپایی مانند انگلیسی، سوئدی و فرانسوی. و اما زبانی که درباره تأثیر آن به روی فارسی سخن فراوان است اما درباره تأثیر فارسی بر روی آن کار جدی‌ای صورت نمی‌گیرد، زبان عربی است. دنباله نوشتار