یادمان

در نبود مسوولان میراث فرهنگی، آیا قصه عودلاجان برای بافت تاریخی باردیگر تکرار می‌شود؟!/خطر تخریب در کمین بافت تاریخی منطقه ۱۲ تهران

در صورت‌جلسه طرح انضباط اجتماعی تهران در حالی سخن از تخریب ۶۴ خانه مجردی به میان می‌آید که در این طرح هیچ مشاور میراث فرهنگی حضور نداشته و بیم آن می‌رود همچون طرح ۱۰ سال پیش در محله عودلاجان، بافت تاریخی تهران گرفتار تخریب در وسعت زیاد به بهانه‌ی ساماندهی شود.

به گزارش هنرنیوز، :« این اتفاق شامل نظم ترافیکی، نظم در ساخت و ساز و حفظ میراث فرهنگی است تا شرایط به گونه ای شود که مردم همچنان که برای تفریح به مناطقی چون دربند و درکه می روند، برای قدم زدن به منطقه ۱۲ مراجعه کنند.» اینها سخنان محمد باقر قالیباف درباره اجرای طرح انضباط شهری در چهار وجه محدوده بازار بزرگ تهران اعم از تقاطع‌های مولوی، سیروس، سرچشمه، امیر کبیر، میدان امام خمینی و خیام است. طرحی که اجرای آن با همکاری نیروی انتظامی توسط شهرداری تهران، معاونت‌ها و مجموعه مناطق به صورت پایلوت در منطقه ۱۲ اجرا می‌شود. به موجب این طرح قرار است ساماندهی چرخ‌دستی‌ها، موتورسیکلت‌سوارها و تاکسی‌ها، تخلیه بارها، کنترل گذرگاه عابران و پیاده راه‌ها، همچنین ساماندهی خرده فروشان و افاغنه غیر مجاز و معتادین مورد توجه قرار گیرد.

کدام ۶۴ خانه تخریب خواهند شد؟

اما آنچه در طرح انظباط اجتماعی موجب نگرانی اهالی میراث فرهنگی می‌شود آن است که در صورتجلسه ۲۳ خرداد طرح انضباط اجتماعی که جلسه‌ی آن با حضور قالیباف(شهردار تهران)، شریفی(قائم مقام شهردار تهران)، آقای امرودی(معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران)، تشکری(معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران)،سردار کریمی(مشاور شهردار تهران)،سردار علی پور(؟)، آقای باقرصاد( قائم مقام معاونت خدمات شهری)، آقای هوشیار(رئیس سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران)،دکتر گیل آبادی(مدیر روابط عمومی و امرو بین الملل شهرداری تهران)،دکتر جعفری(؟)،سردار حسینی(؟)،مهندس ملکی(شهردار منطقه) برگزار شد، سردار کریمی، مشاور شهردار تهران گزارشی در خصوص دستگیری خرده فروشان و دستگیری افاغنه غیر مجاز و دستگیری معتادین ارائه کرده و از عدم تخصیص مراکز بازپروری برای نگهداری معتادین مرد و زن گله مند بوده و در ادامه در خواست تخریب ۵۵ باب منزل مجردی بلا صاحب و ۹ باب دارای مالک را در سطح منطقه داشته است. آن هم در حالی که هیچ یک از افراد فوق متخصص حوزه‌ی میراث فرهنگی نیستند و مشخص نیست منظور از ۶۴ خانه بنای فرسوده است یا بنای تاریخی و اصلاً چگونه طرحی به این مهمی آن هم در منطقه ۱۲ بدون حضور ناظران میراث فرهنگی قرار است به اجرا درآید؟

تخریب نمی‌کنیم!

این در حالی است که چهار روز بعد یعنی در ۲۷ خرداد، حجت الاسلام میثم امرودی، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در گفت و گو با رسانه‌ها با بیان این که در صدد هستیم دستورالعملی برای ساماندهی خانه‌های مجردی با حضور مسئولان انتظامی و فرهنگی و اجتماعی شهر تهیه کنیم، گفت: « با تهیه این دستورالعمل، خانه‌های مجردی به ویژه در منطقه ۱۲ ساماندهی و به پانسیون تبدیل می شوند، لذا هیچ تخریبی در مورد این خانه ها صورت نمی گیرد.»

از سویی رحمت‌اله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر هم با اشاره به زیرساخت‌های لازم در طرح انضباط شهری در ۲۲ خرداد به رسانه‌ها گفته بود: «احداث پارکینگ موتورسیکلت‌های بنزینی، احداث ایستگاه شارژ فوری ، عادی و پارکینگ موتورسیکلت‌های برقی از جمله زیرساخت‌های مهم برای اجرای طرح انضباط شهری است». اما همگان بر این موضوع صحه می‌گذارند که به دلیل تاریخی بودن این بافت خیابان‌ها غیر قابل تعریض است و به همین دلیل این منطقه امکان تامین پارکینگ را ندارد، در این صورت آیا قرار است با تخریب این خانه‌ها به جای آنها پارکینگ طبقاتی ساخته شود؟

آیا ساخت پارکینگ طبقاتی در محدوده‌ی بافت تاریخی یادآور ساخت پارکینگ سعدالسلطنه قزوین نخواهد بود؟ آیا مسوولان شهری به یاد می‌آورند که چند ماه پیش در همین بافت اسکلت زن ۷ هزار ساله کشف شده است؟ از جمله موارد قابل تأمل دیگر سخنان مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران است که یكی دیگر از برنامه‌های طرح انضباط اجتماعی در منطقه ۱۲ را متوجه پیرایش نمای شهری و حذف زواید بصری عنوان و بیان كرد:« آن دسته از تجهیزات ساختمانی، وسایل و امكاناتی كه از مرز استاندارد‌ نماها خارج شده و منجر به ایجاد اغتشاشات بصری شده‌اند نیز ساماندهی خواهند شد.» حال باید منتظر ماند و دید منظور از استاندارد نماها و اغتشاشات بصری چیست؟

روزی روزگاری عودلاجان

حال با این تفاسیر بیم آن می‌رود که بار دیگر به بهانه ‌ی اجرای طرح انضباط اجتماعی و شهری بخش دیگری از بافت تاریخی تهران تخریب شود. تخریب بافت ۱۱۰ هكتاری عودلاجان، به گواه اهالی منطقه از سال ۸۳ و بر اساس مستندات رسانه‌ای از سال ۸۴ آغاز شد، در آن سال حدود ۶ هكتار از بافت منطقه بدون تفكیك بافت تاریخی از فرسوده تخریب شد و به این ترتیب بسیاری از بناهای شناخته شده تاریخی عودلاجان رو به ویرانی گذاشتند.

در هنگام اجرای این طرح محمود احمدی‌نژاد شهردار تهران، قاليباف فرمانده نيروی انتظامی و سردار عزیز الله رجب زاده معاون کنونی شهردار تهران، فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ بود و هدف از اجرای طرح هم ایجاد امنیت اجتماعی و از بین بردن مراکز فساد و محل تجمع معتادین بود. بدین ترتیب عودلاجانی که زمانی در دوره قاجار محله‌ای با ۲۶۱۹ خانه و ۱۱۴۶ دكان بزرگ‌ترین محله شهر و مرکز مرفه‌نشین بود و از خاندان قوام‌الدوله، مستوفی، نصيرالدوله بدر تاجرتا سيد حسن مدرس و پروین اعتصامی در او سکنی داشتند، با مشکلی تازه مواجه شد. تخریب بخشی از بافت و عریان شدن چهره معتادین!

معتادین بدون سقف!

تا آن زمان اگر معتادین در خانه‌های سربسته مشغول کشیدن مواد بودند ، حالا تخریب همین خانه‌ها بهانه‌ای به دستشان داده بود تا این بار سقف سرشان آسمان باشد و وقتی اهالی محل در کوچه پس کوچه های عودلاجان قدم می‌زدند، از شمردن سرنگ‌های مصرفی عاجز بمانند.

تخریب مساوی با پاکسازی!

اهالی و فعالان میراث فرهنگی در آن زمان اذعان می‌کردند بخش عمده‌ای از خانه‌های تاریخی و ارزشمند محله عودلاجان توسط بنیاد تعاون ناجا به عنوان یک شرکت وابسته به نیروی انتظامی خریداری و با این‌ دلیل که این خانه‌ها مرکز فساد و استقرار معتادان است، تخریب شدند.

در آذر ۸۴ بود که قدیر افروند معاون حفاظت فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران از نقض آشکار قوانین میراث فرهنگی شاکی شد و گفت: «تخریب عودلاجان بدون هیچ گونه استعلامی از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در حالی از سوی شهرداری منطقه ۱۲ تهران صورت می‌گیردکه پیش از این بارها از مسئولان شهرداری خواسته شده بود تا پیش از شروع طرح مورد نظر ، مسولان این سازمان را از جزئیات پروژه ساماندهی عودلاجان آگاه سازند.»

این در حالی بود که «حمید باقری » ، مشاور شهردار منطقه ۱۲ با اظهار بی اطلاعی از میزان مساحت تخریب شده در عودلاجان، در همان ایام اظهار کرد :« اسم این اقدام شهرداری را تخریب عودلاجان نگذارید ، بلکه این اقدام پاکسازی منطقه ای از عودلاجان از اراذل و اوباش بوده و شهرداری تنها اقدام به تخریب منطقه ای کرده که در خانه‌های مخروبه ، معتادان و خلاف کاران سکونت داشته اند.»

چهره مرکز تاریخ و فرهنگ تهران

از سویی قالیباف در بهمن ماه همان سال سرزده راهی عودلاجان شد و در جمع معتمدین و نمایندگان ساکنان منطقه ۱۲ تهران، به برنامه های ستاد ساماندهی بافت‌های تاریخی به ویژه محله های عودلاجان و اطراف بازار تهران اشاره کرد و گفت: «به مردم و ساکنان بافت تاریخی عودلاجان این وعده را می دهم که شخصا به طور پیگیر اجرای برنامه‌های ساماندهی این منطقه را دنبال کنم تا از این پس دیگر شاهد گرفتاری اهالی این منطقه تاریخی نباشیم.»

وی افزود: « مطمئن هستم منطقه ۱۲ تهران بهترین محل تفریح ساکنان تهران می شود. شهروندان تهرانی می توانند از چندماه آینده این منطقه مشکل دار کنونی را در چهره مرکز تاریخ و فرهنگ تهران مشاهده کنند.» این وعده قالیباف اما هرگز محقق نشد و عودلاجان پس از تخریب‌ها دیگر کمر راست نکرد.

۲۰ متری که به چشم نمی‌آمد!

هرچند که بافت تاریخی عودلاجان در ۲۴ اسفند ماه سال ۸۴ به شماره ثبتی ۱۵۳۸۱ به فهرست آثار ملی كشور پیوست تا بخش وسیعی از تنها یادگار حصار ناصری از دخل و تصرف بدون كسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در امان بماند. اما این اقدام هم هیچ افاقه‌ای نکرد و در سال ۸۶ سازمان میراث فرهنگی علنا شهرداری را در تخریب عودلاجان مقصر دانست و اعلام كرد شهرداری برای

تامین هزینه‌های خود اقدام به فروش تراكم ساختمان در مناطق به ثبت رسیده می‌كند؛ ضوابط حریم بافت تاریخی را در نظر نمی‌گیرد و هرچند براساس این ضوابط، ارتفاع مجاز ساختمان‌ها نباید از ۵‌/‌۷ متر بیشتر باشد اما شهرداری مجوز بناهایی با ارتفاع ۲۰ متر را هم صادر كرده است!

آنهایی که مجری طرحند!

اینک نیز به نظر می رسد شهرداری با راه‌اندازی یک کمیته و طرحی با عنوان «نگین پایتخت» یا همان طرح انضباط اجتماعی می‌خواهد در تمام منطقه ۱۲تهران و نه فقط عودلاجان، مرکز تجاری شهر ایجاد کند.  مخصوصاً که فرمانده نیروی انتظامی تهران در ده سال پیش اینک شهردار تهران است و فرمانده نیروی انتظامی تهران اینک رییس قرارگاه انضباط اجتماعی و رییس فعلی ستاد

مدیریت بحران تهران!

فرهاد عودلاجان را نجات داد!

هرچند تخریب بافت تاریخی به بهانه های مختلف ظاهراً دوره خاصی را مشمول نمی شود چرا که دکترحمیده توسلی - جامعه شناس و مسئول دفتر توسعه محلی عودلاجان- در سال ۹۰ در گفت و گو با رسانه‌ها تأکید کرد:« قصه تمایل مسوولان برای تخریب عودلاجان فقط به این دهه بازنمی‌گردد.در دوره پهلوی آقای شهرستانی شهردار وقت دستور تخریب این محل را صادر می‌کند. هم زمان با این دستور فرهاد مهرداد خواننده و آهنگ ساز که در زمستان ۱۳۵۷ ترانه انقلابی «وحدت» را خواند، در این محل کنسرت اجرا می‌کند و برگزاری آن کنسرت درآن زمان سبب می‌شود این بافت از تخریب نجات پیدا کند.»

مهربانی دیرهنگام شهردار با « مهربان»
اما سرانجام محمد باقر قالیباف که از سال‌ها پیش شهرداری تهران را برعهده دارد، در ۳۰ فروردین ۹۳ به قلب بافت تاریخی تهران و محله عودلاجان رفت و از کوچه قائم مقام در خیابان پامنار و از وضعیت زمین‌های بنیاد تعاون ناجا که در سال‌های گذشته تخریب شده بودند، بازدید کرد.

در همین زمان بود که دستور داد یکصد خانه تاریخی توسط شهرداری منطقه ۱۲ در محدوده محله عودلاجان و بافت تاریخی تهران شناسایی و خریداری شود، تا معاونان و مدیران ارشد شهرداری تهران در آن‌ها ساکن شوند. از سویی قرار شد خودش نیز در خانه «مهربان »سکنی گزیند، خانه‌ای که درحال حاضر فقط نماینده او در آن حضور دارد! عودلاجان روزهای غریبی را بر خود دیده است از تلاش برای پاریس شدن آن تا تکاپو برای تخریب.

ترسی بزرگ، بیمی آشکار

اینک این بافت تاریخی با بناهای ارزشمند ويران شده، آسیب‌های اجتماعی عریان از دل تخریب، با نبود حیات انسانی در طول شبانه‌روز، انبارهای از هم متلاشی و اقتصاد معیوب خود بار دیگر زمزمه‌هایی مبنی بر طرح انضباط اجتماعی و نظم در ساخت و ساز و ساماندهی خانه‌های مجردی را به گوش می‌شنود. هرچند مشخص نیست که این طرح عودلاجان را نشانه گرفته یا شامل سایر بافت تاریخی منطقه ۱۲ می‌شود اما آیا پیکر زخم خورده بافت تاریخی را یارای مقاومت هست و آیا این بار بافت تاریخی می‌تواند بر کسانی که چنین عمیق بر پیکره او زخم زدند، اعتماد کند؟

آیا باز هم قرار است با تخریب ۶۴ خانه (۵۵ باب منزل مجردی بلا صاحب و ۹ باب دارای مالک) آخرین ضربه‌ها برپیکر ناتوان آن وارد شود؟ این بیم وقتی قویتر می‌شود که هیچ یک از مسوولان میراث فرهنگی در جلسات اجرای طرح انضباط اجتماعی دعوت نشده‌اند و معلوم نیست که این بناها فرسوده هستند یا بار دیگر بافت تاریخی به بهانه‌ی‌بافت فرسوده تخریب می‌شود؟

• < قبلی
• بعدی >