زیست بوم
«آرتمیا» تمام شده است
- زيست بوم
- نمایش از یکشنبه, 17 مهر 1390 07:07
- بازدید: 7115
برگرفته از تهران امروز
تلاش خبرنگار تهران امروز برای پیدا کردن رگه های حیات گرانبهاترین موجود زنده دریاچه ارومیه
«آرتمیا» تمام شده است
دریاچه ارومیه روزگاری نه چندان دور آنقدر آرتمیا داشت که علاوه بر مصارف داخلی به خارج از کشور هم صادر می‌شد اما خشک شدن دریاچه و افزایش شوری آن، آرتمیا را از بین برد و آژیر قرمز دریاچه را هم کشید. همان روز که هزاران فلامینگو به یکباره ارومیه را ترک کردند .
«دکتر ناصر آق» رئیس سابق مرکز مطالعات و تحقیقات آرتمیا و عضو هیات علمی گروه زیست‌شناسی دانشگاه ارومیه دوران طلایی آرتمیا را به سال‌های قبل از 76 مربوط می‌داند و می‌گوید:«مطالعات کارشناسان بلژیکی همراه با مطالعات کارشناسان ایران نشان می‌دهد که بین سال‌های70 تا75 دریاچه ارومیه بیشترین آرتمیا را داشته‌است.»
ارزش اقتصادی آرتمیا!
آق با توجه به تولیدات سالانه آرتمیا در دوران طلایی دریاچه ارومیه، برآورد اقتصادی این موجود زنده را 10 میلیارد دلار ارزیابی می کند. به خاطر همین هم او در همان سال پیشنهاد بهره‌برداری از آرتمیا را می‌دهد که سازمان حفاظت محیط زیست به شدت با آن مخالفت می‌کند. اما بالاخره رایزنی‌ها موثر واقع می‌شود و سازمان موافقت می‌کند سالانه 100 تا 150 تن آرتمیا برداشت شود. ادامه برداشت بدون ارزیایی زیست محیطی باعث می‌شود تا آق به چگونگی برداشت از آرتمیا هم اعتراض کند در نهایت هم پرونده برداشت آرتمیا بسته هم می‌شود.
چرا آرتمیا مرد!
او کم شدن آرتمیا را به دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه می‌داند. به گفته آق خشک شدن دریاچه ارومیه هم از تغییرات اقلیمی شروع شد. تغییراتی که روی دریاچه «وان» که در شرایط مشابهی قرار دارد هم تاثیر گذاشت. اما وان ترکیه خشک نشد تا دریاچه ارومیه پروسه‌ای که به خشک شدن دریاچه آرال ترکیه منجر شد را دنبال کند و به حالت احتضار بیفتد. البته آق تاکید می کند که همه کاسه کوزه‌ها نباید سر خشک سالی خراب کرد. چونکه وضعیت بارندگی در یکی دوسال اخیر مطلوب بوده است. او می‌گوید: «عامل انسان و عدم برنامه‌ریزی برای کنترل بحران باعث شد تا آرتمیا هر روز کمتر و کمتر شود. به طوریکه امروز میزان واقعی آرتمیای دریاچه ارومیه به یک هزارم آن موقع هم نمی‌رسد.» به گفته آق امروز شاید بتوان تعداد انگشت شماری آرتمیای زنده در دریاچه ارومیه دید و همین تعداد انگشت شمار آرتمیا هم به گفته او فقط در حاشیه جاده شهید کلانتری و منطقه شمال دریاچه زنده هستند.
شوری 360 گرمی بلای جان آرتمیا
آق بیش از هرچیزی شوری بالا دریاچه را باعث از بین رفتن آرتمیا می‌داند. به گفته اودرحال حاضر حداقل در هر لیتر آب 360 گرم نمک وجود دارد. اما در دوره طلایی آرتمیا، هر لیتر آب بین 100 تا180 گرم نمک داشت. آق، نمک موجود فعلی در هر لیتر آب را فوق اشباع می‌داند که باعث می شود هیچ غذایی برای رشد آرتمیا در دریاچه موجود نباشد.
آب کجاست؟
آق می‌گوید:«الان آرتمیا در نقاطی وجود دارد که آب وارد دریاچه می‌شود.» او درپاسخ به سوال تهران‌امروز مبنی بر اینکه آب چه حوضه آبی، در حال حاضر وارد دریاچه ارومیه می‌شود می‌گوید: «درحال حاضر آب هیچ یک از دریاچه‌های دائمی به دریاچه نمی‌ریزد.»
غذای خاویارها!
آرتمیا نیاز بزرگ مراکز ماهیان خاویاری، دریایی و ماهیان آکواریمی است. امروز یک کیلو آرتمیا با کیفیت متوسط 100تا120 دلار در بازارهای جهانی به فروش می‌رود. تا پیش از خشک شدن دریاچه ارومیه نیاز داخلی از آرتمیای این دریاچه تامین می‌شد حتی برخی از شرکت‌ها اقدام به صدور آرتمیای دریاچه ارومیه می‌کردند.بنابراین دکتر آق، آرتمیا را دارای ارزش بالای اقتصادی می داند. گفته می شود تا همین چند سال پیش چندین شرکت بهره‌برداری از آرتمیا در ارومیه فعالیت می کردند که با مرگ آرتمیا همه این شرکت ها ورشکست شدند و کارکنان آن بیکار!
فلامینگو‌ها ارومیه به «وان» ترکیه نرفته‌اند!
درجریان خشک شدن دریاچه ارومیه یک عکس ماهواره‌ای از پربینده‌ترین عکس ها در زمینه بحران محیط زیستی ارومیه بود. آنها با نشان دادن این عکس یک سوال را می‌پرسیدند که چطور می‌شود دریاچه وان ترکیه و دریاچه نمک ارومیه با یک اقیلم مشترک به دو سرنوشت متفاوت دچار شوند و دریاچه ارومیه از دست برود و دریاچه وان پرآب باقی بماند. علاوه بر آنها بسیاری اعتقاد داشتند که فلامینگوهای ارومیه بعد از پایان دوران آرتمیا به وان رفتند. اما این مطلب را هم دکتر ناصر آق و هم یوسفی رد می‌کنند. یوسفی اعتقاد دارد که پرندگان دریاچه ارومیه در بحث وقوع بحران زیست محیطی به تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه مثل حسنلو و... رفته‌اند. اما ناصر آق اعتقاد دارد که پرندگان آبزی دریاچه ارومیه به تالاب‌های اقماری نرفته‌اند. به گفته او فلامینگو‌ها دریاچه ارومیه از طرف اروپا وارد کشور می‌شوند و معمولا بعد از گذر از دریاچه ارومیه به تالاب‌های مرکزی، مهارلو، شیراز و جنوب کشور می‌روند. البته آق اعتقاد دارد که باتوجه به خشک شدن بسیاری از تالاب‌های مرکزی، فلامینگوی ارومیه را حتی نمی‌شود در مرکز ایران هم پیدا کرد. او می‌گوید:«درحال حاضر تالاب‌های فارس، سیستان وبلوچستان و.. هم خشک شده‌اند.»
دریاچه ارومیه شبیه وان، شبیه آرال!
آق می‌گوید وان ترکیه و دریاچه ارومیه از لحاظ شرایط اقلیمی یکی بودند هر دو دچار خشکسالی شدند اما دریاچه ارومیه روندی را پشت سرگذاشت که آرال گذاشت. آرال هم باخشک سالی شروع کرد. مدیریت بحران نشد. سد‌سازی زیادی اطراف آن انجام گرفت. کشاورزی‌ها گسترش یافت. چاه‌های غیرمجاز زیادی حفر شد تا در نتیجه آرال خشک شد و دریاچه ارومیه هم دقیقا با این روند به سرنوشت آرال دچار شد.
