زیست بوم

آیا سد گتوندی دیگر در راه است؟

برگرفته از تارنمای مگ ایران به نقل از روزنامه اعتماد، شماره 4213 به تاریخ 29/7/97، صفحه 16 (صفحه آخر)

شینا انصاری

سد گتوند مثالی بارز از یک پروژه بزرگ ملی است که در راه اندازی آن به نظرات کارشناسان وقعی نهاده نشد و با اصرار بر اجرای آن، فاجعه زیست محیطی را در جنوب کشور رقم زد؛ سدی که دستاورد آن شور کردن آب کارون و تهدید حیات کشاورزی در استان خوزستان است. از مهم ترین چالش ها در آغاز احداث این سد، وجود گنبدها و رگه های نمکی در نزدیکی محل آبگیری سد بود.

مسوولان سد گتوند با کوچک انگاشتن این مشکل بدون بررسی فنی دقیق، راهکار پتوی رسی به عنوان دیواری حایل از خاک رس را برای جلوگیری از برخورد آب با سازند نمکی پیاده کردند و با وجود مخالفت ها با بهره برداری، نهایتا این سد عظیم با حضور رییس جمهور وقت آبگیری شد، ولی تنها 10 روز از زمان آبگیری سد نگذشته بود که خبر رسید شکاف هایی در پتوی رسی ایجاد شده و نمک های سازند گچساران وارد دریاچه سد شده است.

این فرجام پروژه ای بود که بدون توجه به ملاحظات کارشناسی، با اصرار متولیان امر اجرایی شد و اینک روی دست متخصصان کشور مانده است تا راهکارهای عملی برای برون رفت از عواقب مخرب آن ارایه کنند!

حال در شمال کشور پروژه ای دیگر در شرف راه اندازی است که شروعش بی شباهت به آغاز ماجرای سد گتوند نیست؛ احداث یک سد بزرگ در جنوب شهرستان آمل که در فاصله کمتر از 5 کیلومتری محل دفن زباله های هفت شهر استان قرار دارد؛ مرکز دفن (و تخلیه) زباله ای با قدمت 35 ساله که روزانه پذیرای بیش از200 تن زباله است.

قرار بر این بوده که دو سال پس از تعطیلی مرکز زباله و پاکسازی آن، سد راه اندازی شود، در حالی که با وجود فعالیت این مرکز زباله، اظهارات مسوولان امر حاکی از راه اندازی این سد در پایان سال 98 است. حال دغدغه کارشناسان محیط زیست آن است که در صورت آبگیری و راه اندازی این سد، به دلیل عدم امکان پاکسازی و پالایش آلایندگی خاک خروجی آن با آلودگی همراه خواهد بود و خسارات زیست محیطی بهره برداری از آن برای منطقه غیرقابل جبران است.

در حقیقت الزام به رعایت فاصله زمانی دوساله (که به نظر می رسد همین پیش شرط نیز اجرایی نشده است) قادر نیست، آلاینده های خطرناک خاک بخصوص فلزات سنگین را که طی مدت زمانی طولانی 30 ساله موجب آلودگی خاک شده اند، حذف کند.

تجربه کشورهای توسعه یافته نیز در پاکسازی اراضی دفن پسماند، بازه زمانی بسیار طولانی تر، بعضا تا بیش از پنجاه سال پس از تعطیلی کامل محل دفن و با استفاده از روش های مختلف در تصفیه خاک بخصوص کشت گیاهان برای زدودن آلاینده ها را مطرح می کند.

حال چگونه می شود که ما بخواهیم با تعیین ضرب الاجلی دوساله برای افتتاح یک پروژه بزرگ بدون توجه به ملاحظات محیط زیست، محتمل ترین خطرات پیش رو را نادیده بگیریم!

پافشاری بر تکمیل و بهره برداری از این سد از سوی متولیان بدون رعایت جوانب فنی و کارشناسی و بی توجهی به نظر متخصصان محیط زیست تکرار سناریوی تلخ سد گتوند را به ذهن متبادر می کند و این پرسش که چرا ما از اشتباهات درس نمی گیریم؟

• < قبلی
• بعدی >