ایران‌بوم

ناگفته ها
( خاطرات دکتر عنایت الله رضا )
در گفت و گو با : عبدالحسین آذرنگ ؛ علی بهرامیان ؛ صادق سجادی ؛ علی همدانی
چاپ اول : ۱۳۹۱
۳۲۵ صفحه - ۱۵۰۰۰ تومان
ناشر : نشر نامک – تلفن : ۶۶۴۱۷۶۳۶

دکتر عنایت الله رضا ( ۱۲۹۹ – ۱۳۸۹ ) در درازای زندگی خود، زندگی پرماجرایی را از سر گذراند. او از آغاز جوانی به فعالیت های اجتماعی و سیاسی روی آورد. در دوره توفانی سال های پس از شهریورماه ۱۳۲۰ و اشغال ایران، او نیز مانند بسیاری دیگر از روشنفکران و آرمانخواهان به سوسیالیسم گروید. در این دوره، استالین، آرام آرام، کار یک کاسه کردن قدرت سیاسی و سرکوب بی سر وصدای مدعیان خود را پیش می برد و « کمونیسم روسی » را به ابزاری برای رهایی روسیه از نابودی و تجزیه به کار گرفته بود. ماشین سرکوب سیاسی روسیه شوروی، در گام دوم، نابودی جریان های مستقل چپگرای جهانی را هدف قرار داده بود و برای این کار، می کوشید « حزب » های سیاسی چپگرای جهان را به « دکان جاسوسی » تبدیل کند و نقشی در اندازه ی « پاسگاه » های مرزی اتحاد جماهیر شوروی بدان ها ببخشد. پیش از آن، کمونیست های روسیه، « کمونیسم » را چنان فروکاسته بودند که با یاری آن بتوان در روسیه « انقلاب کارگری » بر پا کرد.

در چنین روزگاری آرمانخواهانی همچون عنایت الله رضا به تشکلی موسوم به « حزب توده [ ایران ] » پیوستند. این حزب که بنا به تصریح بسیاری از سیاستمداران و سیاست ورزان معاصر ایران، بنا به « منافع آنی شوروی در ایران » تشکیل شده بود، در عمل، و با حاکمیت دست نشاندگانی که دفتر سیاسی و کمیته مرکزی آن را اداره می کردند، به ابزار اجرای سیاست های شوروی در ایران تبدیل شد. پس از شکست دولت پوشالی پیشه وری در آذربایجان و فرار اعضای فرقه دموکرات به آذربایجان، عنایت الله رضا هم به همراه آنان از ایران خارج شد. در روزگاری دوری از میهن، عنایت الله رضا که به دنبال آرمان عدالت و آزادی برای ایران به حزب توده پیوسته بود، خود را در مهلکه ای یافت که آنچه در آن مطرح نبود، « ایران » و « مسئله » های آن بود. در این دوران او با کوشش بسیار به دانش اندوزی پرداخت تا پایه های کوشش های راستین فرهنگی آینده ی خود را برپا کند. دوره ی رنج آلود دوری از میهن تا سال ۱۳۴۹ که او توانست خود را به میهن و هم مییهنان خود برساند، ادامه یافت.

مزدوران توده ای که در سیاهه ی وظایف خود، رسالتی همچون « ترور شخصیت چهره های ملی و میهنی ملت ایران » قرار داده بوده اند، کوشیدند تا با لجن پراکنی و تهمت های گوناگون، او را در میان روشنفکران منزوی کنند، اما او از کوشش نایستاد و با کوشش های خود، در دوره ای نزدیک به چهل سال، گنجینه ای از آثار پژوهشی را در دو زمینه برای ایرانیان پدید آورد : ۱. شناخت کمونیسم روسی و کشور روسیه ۲. شناخت مسئله ی آذربایجان و حقوق تاریخی ایران در قفقاز.

کتاب «نگفته ها» دستاورد گفت وگویی است که گفتگوکنندگان در مدت هشت ماه با دکتر عنایت الله رضا انجام داده اند. او در این گفت و گو، از ماجراهای روزگار دوری از میهن، مسائل پشت پرده ی دخالت دولت شوروی در کار حزب های سیاسی ایران و جهان، چگونگی زندگی در کشورهای اردوگاه سوسیالیسم و کوشش های خود سخن گفته و به تعبیر گفت و گو کنندگان، « روزه ی سکوت » خود را شکسته است.

ناشر کتاب را در هیاتی آراسته، و به همراه مجموعه ای از عکس های کمیاب از دکتر رضا و چهره های سیاسی معاصر او منتشر کرده است.