ایران‌بوم

امشب مردمان ایران، آخرین شب چهارشنبه سال را به جشن و سرور می پردازند تا خود را برای میزبانی از بهاری دگر آماده سازند. آنها با پاسداشت این آیین کهن، تمامی سختی ها و دشواری های پیشین را به شعله های آتش می سپارند و از پروردگار خویش شادی و نیکی را طلب می کنند.

چهارشنبه سوری از آیین هایی است که ریشه در تاریخ پربار ایران باستان دارد و از دیرباز در فرهنگ سنتی مردمان این کشور زنده نگاه داشته شده است. این مراسم در شب آخرین چهارشنبه سال خورشیدی در بسیاری از شهرهای ایران برگزار می شود و مردم با مراسم های مختلف به جشن و شادی می پردازند.

تاریخ برگزاری این آیین مشخص نیست اما اشاره ی شاهنامه فردوسی به بزم چهارشنبه ای در نزدیکی نوروز، نشان دهنده کهن بودن این جشن است.

واژه چهارشنبه سوری از ۲ واژه چهارشنبه نام یکی از روزهای هفته و سوری به معنی سرخ، اشاره به سرخی آتش دارد.

آتش در دید ایرانیان پدیده ی روشنی، پاکی، شادابی، سازندگی و تندرستی است. بیماری ها، زشتی ها، بدی ها و همه گرفتاری ها در پهنه ی تاریکی جای دارند و تاریکی و تیرگی جلوه گاه اهریمن است. افروختن آتش، راه یافتن روشنی شناخت در دل و روح است که نشانه ی نامبارکی را از میان بر می دارد.

مردم ایران در این شب به رسم مهربانی و یکدلی دور هم جمع شده و با برافروختن آتش بر روی هیزم از روی آن می پرند و با گفتن جمله زردی من از تو، سرخی تو از من، خواهان آن هستند که آتش تمام رنگ پریدگی و زردی، بیماری و مشکلات شان را بگیرد و بجای آن سرخی، گرمی و نیرو به آنها بدهد.

از آیین های شب چهارشنبه سوری، فراهم کردن و پذیرایی با آجیل مشکل گشا است. در باور ایرانیان باستان تهیه و نذر آجیل مشکل گشا یا آجیل هفت مغز برای هر کس که گرفتاری و مشکل داشته باشد سبب حل مشکلات آنان می شود.

فال کوزه و کوزه شکنی از دیگر آیین های این شب است. در فال کوزه مردم با خواندن شعر و فال زدن از سرنوشت خود در آینده آگاه می شوند و برای انجام مراسم کوزه شکنی مقداری نمک، ذغال و سکه در کوزه کهنه می اندازند و هر یک از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر می چرخاند و آخرین فرد آن کوزه را از پشت بام به کوچه می اندازد تا با شکستن آن تیره بختی، شور بختی و تنگدستی از آنها دور شود.

فالگوش ایستادن از دیگر مراسم شب چهارشنبه سوری است. در انجام این مراسم کسانی که حاجتی دارند نیت می کنند، فالگوش می ایستند، به حرف نخستین فردی که از کنارشان می گذرد توجه می کنند و هر کلامی که بشنوند در استجابت مراد خود به فال بد یا خوب می گیرند.

در جشن چهارشنبه سوری، آشی ویژه ای درست می کنند که گونه ای از آش رشته است، در پختن این آش دارنده نذر خبر می دهد و هر کس هر کدام از وسایل مورد نیاز تهیه آش را که داشته باشد آورده و آش را می پزند و میان مردم تقسیم می کنند.

کجاوه اندازی و شال اندازی از دیگر سنت های این شب در استان های مختلف است، جوانان جعبه های کوچکی با کاغذهای رنگین به شکل کجاوه می سازند، ریسمانی به آن می بندند و از کنار پنجره ها و سوراخ های بام می آویزند.

کسانی که در خانه ها نشسته اند، شیرینی و خشکبار در کجاوه ها می ریزند و دارنده کجاوه آن را بالا می کشد. افرادی که شال یا کجاوه می اندازند، دیده نمی شوند و نباید شناخته شوند.

آیین قاشق زنی در تهران و بسیاری از جاهای دیگر ایران شکل دیگری از کجاوه اندازی است. قاشق زنان نیز با پارچه ای بزرگ و به ویژه در چادر زنانه خود را پنهان می کنند و باید شناخته نشوند، سخن نگویند و کسانی که در خانه هستند، در پیاله یا بادیه آنان، آجیل، نقل و نبات و چیزهای دیگر می ریزند.

آیین چهارشنبه سوری سالیان زیادی است که در ایران کهن برگزار می شود و مردم با برگزاری این مراسم سال را به پایان برده و خود را برای آغاز بهاری نو آماده می کنند.

امید است تا با تلاش تمامی مردمان این دیار کهن و با یادآوری سنت های دیرینه، آخرین شب چهارشنبه سال با شادی و خوشی به پایان رسد و خاطره ای نیک از این شب در ذهن ها به یادگار بماند.