یادمان
عتیق اصفهان؛ احیاء یا بازسازی
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 05 مهر 1389 22:02
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 05 مهر 1389 22:17
- نمایش از دوشنبه, 05 مهر 1389 22:02
- بازدید: 5591
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ زیرگذر میدان عتیق اصفهان هفته گذشته در حالی به بهره‌برداری رسید که احیاء این میدان تاریخی هنوز بحث‌های متعددی را به همراه دارد. از جمله این بحث‌ها کشف مقادیر قابل توجهی سفال هنگام حفاری زیرگذر بوده که هنوز پاسخ کاملی به آن داده نشده و از سوی دیگر برخی معتقدند که خبری از احیاء میدان تاریخی نیست و ساخت و ساز جدیدی در این منطقه جریان دارد. به گزارش CHN موضوع احیاء میدان عتیق اصفهان از سال‌های 1385 و 1386 در دستور کار سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان که وابسته به شهرداری است قرار گرفت. در همان زمان تحقیقات طرح آغاز و قرار شد که مجموعه میدان عتیق که به میدان نقش جهان کوچک شهرت دارد دوباره احیاء شود.
گفته می‌شود که این میدان در دوره سلجوقی وجود داشته و به مرور زمان به خصوص در دوره صفویه با شکل گیری میدان نقش‌جهان از رونق افتاده و طی ساخت و سازهای دوره پهلوی اول و دوم به طور کامل محو شده است.
ساخت این میدان شامل زیرگذر و پارکینگ طبقاتی به همراه یک سازه مسطح نسبتا ذوزنقه شکل است که از یک سو مسجد جامع اصفهان را به بنای هارونیه و از سوی دیگر به مدرسه و کاروانسرای کاسه‌گران و بازار بزرگ اصفهان متصل می‌کند.
زیرگذر میدان عتیق طی هفته گذشته افتتاح شد و خیابان‌های عبدالرزاق، ولی‌عصر و علامه مجلسی که پیش از این به واسطه فضای میدان شکل به هم مرتبط بودند، وارد زیرگذر شدند.
«شاهین سپنتا»، از فعالان حوزه میراث فرهنگی در اصفهان با اعلام این خبر که هنوز مباحث مختلفی درباره احداث این زیرگذر و ادامه کار وجود دارد به CHN گفت: «زیرگذر افتتاح شد اما هنوز کسی به این سئوال که سرنوشت محل کشف سفالها چه شد و چرا هنوز پاسخ درستی به این موضوع داده نشده، حرفی نزده است.»
به گفته وی هنگام حفاری محل زیرگذر میدان عتیق، مقادیر قابل توجهی سفال متعلق به دوره آل‌بویه کشف شد که البته این سفالها توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی جمع‌آوری شده و به مسجد جامع منتقل شدند. اما صحبتی درباره شواهد معماری نشده است.
پیش از این رئیس میراث فرهنگی استان اصفهان گفته بود که با کشف سفالها تیمی از باستان‌شناسان محل را مورد بررسی قرار دادند و مشخص شد که این سفالها دور ریز بوده و نشانه‌ای از معماری کشف نشده است.
از جمله بخش‌های طرح احیاء و اتصال بدنه تاریخی بازار و آثار تاریخی اطراف آن است. اما آنچه در نقشه و طرح‌های منتشر شده شرکت نوسازی و بهسازی اصفهان در نشریات و مجلات مربوط به معماری دیده می‌شود، خبری از بدنه تاریخی نیست.
سپنتا دراین باره گفت: «آنچه در این نقشه‌ها مشخص است، اجرای یک بدنه بتونی بدون نگاه تاریخی است. قرار است این بدنه‌سازی در مورد بازار انجام گیرد.»
گفته می‌شود که در اطراف این بدنه جدید مغازه‌هایی دیده شده است و هرچند این حجره‌ها شباهتی به میدان نقش‌جهان دارند اما به شکل امروزی و به دور از شمایل تاریخی ساخته می‌شوند.
از دیگر مباحث مربوط به میدان عتیق در نخستین هفته افتتاح فاز اول آن، تغییر نام این میدان از عتیق به میدان امامعلی است. به گفته سپنتا برخی کارشناسان به این تغییر نام خورده گرفتند و معتقدند که دلیلی در این تغییر نام وجود ندارد و توضیح کاملی هم دراین‌باره داده نشده است.
اما یکی از مهمترین مشکلات اجرای طرح احیاء میدان عتیق اصفهان ورود به بافت تاریخی است. هرچند بارها از سوی شهرداری گفته شده که میدان عتیق وارد بافت نمی‌شود، اما بر اساس نقشه‌های تهیه شده بخشی از این بافت لطمه می‌بیند.
این بخش‌ها شامل چند ساباط، خانه‌های قدیمی و محله‌های تنگ و باریک بافت تاریخی است که در طرح دیده شده است.
از سوی دیگر کارشناسان حوزه بافت تاریخی، هراس دیگری از احیاء میدان عتیق دارند. آن‌ها معتقدند که با اجرای این طرح باید فکری به حال مسیرهای دسترسی بافت تاریخی کرد. به گفته این کارشناسان، در صورت احیاء مغازه‌ها و حجره‌ها، بافت تاریخی بارانداز و مسیر دسترسی به محدوده میدان می‌شود و به مرور زمان عریض شدن بافت تاریخی و نتیجه تخریب دوباره خانه‌های باقی‌مانده اطراف میدان شروع می‌شود.
آن‌ها معتقدند که خانه‌های باقی‌مانده به مرور زمان تبدیل به انبار کسبه میدان می‌شوند و به این ترتیب چهره بافت تاریخی بیشتر دچار دگرگونی می‌شود.
مسجد جامع اصفهان با 14 قرن معماری و دو هکتار وسعت، مدرسه و کاروانسرای کاسه‌گران که در سال 1105 و دوره سلطنت شاه سلیمان ساخته شده، مسجد و منار علی که در دوره سلجوقیان ساخته شده و بیش از 40 متر ارتفاع دارد، بنای هارونیه که در میان عثمانیان، کلیمیان، فرقه‌های مختلف مسیحیت و مسلمانان مقدس و محترم است از جمله آثار تاریخی میدان عتیق اصفهان است که امروز به میدان امامعلی تغییر نام داده است.
گفته می‌شود که بناهایی چون مدرسه نظامیه، قصر سگ خانه، منار خواجه علم، مسجد آقاسی، نقارخانه و قیصریه نیز پیش از این در این میدان وجود داشته که سال‌ها قبل و پیش از انقلاب تخریب شده‌اند
آنچه توسط کارشناسان سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان درباره اهداف اجرای طرح گفته شده شامل بازگردانی هویت تاریخی و فرهنگی در ادامه نقش محور تاریخی، توجه به عملکردهای واقعی ودر خور اقتصادی این منطقه، بهسازی عملکردهای مسکونی محله‌های پیرامون بنحوی که پاسخگوی نیازهای امروزین باشد، تجدید کاربری در فضاهای فاقد عملکرد مفید یا دارای کاربری نامناسب است.
پیش از این «سید مهدی حجت»، عضور ایکوموس ایران گفته بود "این‌که در بافت قدیم اصفهان و در کنار یکی از مهمترین بناهای تاریخی جهان یعنی مسجدجامع اصفهان که دایرة‌المعارف معماری اسلامی است با چنین وسعتی، دخالت صورت گیرد، جای تأمل و نگرانی دارد.» وی تاکید کرده بود که این آثار تاریخ و فرهنگ ایران هستند و جایگاه اصفهان این نیست که با این نوع رفتار مواجه شود.
