گزارش
گزارشی از سخنرانی‌های همایش هفته اصفهان
- گزارش
- نمایش از یکشنبه, 07 آذر 1389 12:18
- بازدید: 5833
برگرفته از ایران نامه - شاهین سپنتا
سخنرانان در دومین همایش هفته اصفهان تاکید کردند:
بحران‌های امروز اصفهان ناشی از توسعه ناپایدار آن است
ایران‌نامه- شاهین سپنتا: دومین همایش هفته اصفهان با حضور چهره‌های فرهنگی، علمی، و هنری اصفهان به همت انجمن دوستداران اصفهان و چند سازمان مردم نهاد دیگر در روز چهارم آذرماه در محل اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان برگزار شد. در این همایش سخنرانان به بررسی چالش‌های پیش روی شهر تاریخی اصفهان و معضلات ناشی از توسعه ناپایدار شهر پرداختند و برای برون رفت از این روند خطرناک راهکارهایی ارائه دادند. در ابتدای همایش دکتر سیروس شفقی، رئیس انجمن دوستداران اصفهان درباره اهداف ایجاد این انجمن و برپایی همایش گفت: «این انجمن هدفی جز مطالعه و معرفی اصفهان ندارد و پایه و اساس کار خود را بر دانایی محوری گذاشته است و از تمام اقشار عضو می‌پذیرد و اما پذیرفته‌شدگان باید دارای یک صفت باشند و آن عاشق بودن فرد به شهر اصفهان است». وی در ادامه ابراز امیدواری کرد که « این گردهمایی دوستداران اصفهان و حامیان این شهر زیبا، انگیزه‌ای برای برگزاری مجامع تخصصی دیگر از این نوع بوده و دست آوردهای این همایش تجربه موفقی در نشر فرهنگ و شناخت تمدن ایرانی باشد».
در ادامه، حشمت‌الله انتخابی دبیر اجرایی همایش، ضمن اشاره به پیشینه تاریخی و اهمیت نماد برگزیده برای شهر اصفهان که از نماد برج قوس بر سردر بازار شاهی اقتباس شده، گفت: «این نماد با چنین سابقه تاریخی حداقل 1000 ساله که نشان از فرهنگی بس کهن دارد، امتیاز بزرگی است برای اصفهان که به سادگی نمی‌توان از آن گذشت».
انتخابی با اشاره به تاریخچه انتخاب روز اصفهان گفت: «در سال 1384 جمعی از اصفهان‌شناسان و دوستداران اصفهان، اول آذر را به عنوان روز اصفهان برگزیدند و به شورای فرهنگ عمومی جهت درج در تقویم رسمی کشور پیشنهاد دادند. از اول آذر سال 1384 مردم و سازمان‌های غیردولتی روز اصفهان را گرامی داشته‌اند و در سال گذشته اولین همایش هفته اصفهان در دانشگاه خوراسگان اصفهان برگزار شد و امسال شاهد برگزاری دومین همایش هستیم و امیدواریم که در سال‌های آینده این همایش به نحو گسترده‌تری در سطح ملی و بین المللی برگزار شود».
یکی از سخنرانان این همایش، دکتر گیتی اعتماد دکترای شهرسازی دانشگاه تهران بود که در سخنان خود مروری بر ویژگی‌های شهرسازی اصفهان داشت. وی یکی از این شاخص‌ها را رودخانه زاینده‌رود برشمرد و گفت: «من خوشحالم و به مردم اصفهان تبریک می‌گویم که برخلاف برخی از شهرها، در حاشیه زاینده‌رود ساخت و سازهایی بی رویه انجام نشده است و این گوهر یگانه را حفظ کرده اند اما امیدوارم که که بتوانند در آینده هم آن را حفظ کنند چون در برخی نقاط نشانه‌هایی از این تجاوز به حریم زاینده رود و ساختن برج‌های چند طبقه را می‌بینیم».
وی همچنین ابراز امیدواری کرد: «همه مسئولان و به ویژه مسئولان این شهر بدانند که مسئولیت حفظ این گوهر گران‌بها وظیفه سنگینی را بر دوش یکایک ما گذاشته که باید برای انجام این وظیفه تلاش کنیم».
سخنران دیگر همایش دکتر مهدی بصیری با اشاره به تعریف توسعه پایدار و برشمردن شاخص‌های ایده‌آل توسعه پایدار در شهر اصفهان گفت: «متاسفانه اکنون تراکم جمعیت شهر بیش از ظرفیت است. شهر بر پهنه مزارع و باغ‌ها و بیشه‌زارهایی که دیگر اثری از آن‌ها نیست، گسترش یافته است بنابر این شهر هوایی کویری پیدا کرده است: شب‌ها سرد و روزها گرم؛ و هوایی بسیار آلوده که شاید در ایران از این جهت مرتبه اول را داشته باشد».
وی ادامه داد: «ساختمان‌های بلند ساخته‌ایم که حتی جلوی منظر کوه صفه را گرفته است که در گذشته هر اصفهانی از خانه خود آنجا را نظاره می‌کرد و طلوع و غروب آفتاب را بر قله آن می‌دید. این ساختمان‌ها زاینده رود را نیز محصور کرده‌اند و آثار تاریخی را از جهت حجم تحقیر نموده‌اند».
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در ادامه افزود: «اصفهان امروز گرچه دارای نظافت و فضای سبز قابل توجه است اما دیگر به سختی می‌توان در آن زندگی کرد زیرا آمار سرطان و MS نیز در آن از معدل بیشتر است. رودخانه زاینده‌رود که روزی زاینده بود و زنده اکنون نه زنده‌رود است و نه زاینده رود؛ و دشت‌هایی که از این رود جاری سیراب می‌گشت اکنون به کویر تبدیل شده است و تالاب گاوخونی آن خشکیده است و ذرات غبار آن هر روز بر سر اصفهانی‌ها فرو می ریزد».
عضو هیات موسس جمعیت پیام سبز اصفهان در ادامه به اثرات مخرب صنعتی شدن اصفهان پرداخت و گفت: «هوای اصفهان از نعمت آلودگی‌های صنعتی پیرامون سود می‌برد برای آزار مردمان؛ و سیاهی و دودآلودگی آن را می‌توان به خوبی مشاهده کرد. آلودگی‌هایی از جنس هیدروکربورهای فرار و خطرناک تا ناکس‌های مضر و ذرات معلق و انواع مواد سوخته‌شده از مازوت و غیره که در نزدیکی اصفهان در نیروگاه‌های آن می‌سوزد و پالایشگاه‌هایی که فقط 5 کیلومتر با شهر فاصله دارند».
وی به بررسی علت این مسائل پرداخت و گفت: «برداشت غلط از مفهوم توسعه به اضافه عدم اطلاع دست‌اندرکاران از ارزش‌های اکوسیستم طبیعی و محیط زیست و منابع طبیعی، و مقهور صنعت و تکنولوژی شدن باعث شده که اکوسیستم های طبیعی را بسیار بی ارزش تلقی می‌کنیم».
بصیری ریشه بسیاری از این مشکلات را تصمیمات غلط و دیکته شده دانست و گفت: «متاسفانه بسیاری از این تصمیم‌ها را خود اصفهانی‌ها نگرفته‌اند و از تهران برایشان دیکته کرده‌اند که مثلا ذوب آهن یا صنعت فولاد یا پالایشگاه یا نیروگاه در نزدیکی اصفهان باشد، اما تاسف‌‌بار تر این که اگر جانمایی غلط این صنایع را بتوان به دلیل نداشتن علم و اطلاع در زمان احداث توجیه کرد، توسعه آن‌ها تا چهار برابر در زمان حال هیچ گونه توجیهی ندارد، و هنوز هم هرچه صنعت آلاینده و تاریخ مصرف گذشته و قرن نوزدهمی هست دارد در اطراف شهر اصفهان مستقر می‌شود. این شهر واقعا نیاز به نجات دهندگانی دارد که با دلسوزی کامل تلاش کنند که مشکلاتی را که ایجاد شده است از اثراتش بکاهند و از این روند خسارت بار جلوگیری کنند».
دکتر بصیری در بخش دیگری از سخنان خود به بحران آب زاینده رود و اتلاف آب آن اشاره کرد و گفت: «مهم‌تر از همه، ما از زاینده‌رود گذشتیم و آن را به راحتی از دست دادیم تا بسیاری از سال‌ها به راحتی از عرض خاکی آن عبور کنیم. الان بخشی از آب زاینده‌رود به یزد می‌رود که تنها 30 درصد آن مصرف شرب دارد و بقیه به مصارف دیگر می‌رسد در حالی که شرق اصفهان که دارای حق‌آب بوده در حال خشکیدن است و تالاب گاوخونی دارد از بین می‌رود اما باز هم شاهدیم که با تائید وزارت نیرو یک لوله بزرگ دیگر از یزد به اصفهان کشیده‌اند و منتظرند تا تونل سوم کوهرنگ باز شود که 100 میلیون مترمکعب آب به زاینده رود می‌آورد ولی لوله‌ای که از یزد کشیده شده 150 میلیون مترمکعب آب را از اصفهان بیرون می‌برد و لوله فعلی هم 90 میلیون مترمکعب آب را از اصفهان به یزد می‌برد و لذا کشاورزی اصفهان در حال نابودشدن است و بر شهر هم اثر خواهد گذاشت چون شهر در معرض بادهای شدید کویری و ریزگردها قرار می گیرد».
سخنران دیگر همایش، فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب و توسعه پایدار، در ابتدای سخنان خود با عنوان «نگاهی به مولفه‌های توسعه پایدار در حوضه آبخیز زاینده رود» ضمن تاکید بر این نکته که پایداری از مهم‌ترین مولفه‌هایی است که در ایران‌زمین از هزاران سال پیش در مفهوم توسعه نهفته بوده است به نمودهایی از توسعه پایدار در ایران کهن همچون ایجاد نخستین شبکه‌های برداشت آب از رودها (8-6 هزار سال پیش)، چرخ چاه ایرانی، نخستین قنات‌ها (روش پایدار برداشت از سفره زیرزمینی بدون افت سفره در 3 هزارسال پیش)، گردآوری باران، و شهرباغ‌های پایدار جلوه گر توامان تولید و سکونت، اشاره نمود.
ظفرنژاد در مقابل آن به توسعه ناپایدار، نسنجیده و تقلیدی امروز کشور اشاره کرد و گسترش الگوی نابومی توسعه از دهه 30 با ورود شرکت‌های بین‌المللی را از مهم‌ترین عوامل آن دانست.
وی در ادامه به پیامدهای پنج دهه سدسازی در کشور پرداخت و گفت: «کاهش سطح اراضی آبی کشور، تامین گران‌ترین و پرپیامدترین برق در ایران، ترویج مصرف‌زدگی در شهرها تاچندین برابر ضابطه، خاموشی رودها و خشکاندن حتی کارون و زاینده رود، خشکی تالاب‌ها و دریاچه ها حتی گاوخونی و اورمیه، نابودی جنگل ها، نابودی قنات‌ها، خشکاندن سفره های آب زیرزمینی، و تضییع حقوق میلیون‌ها خانوار جوامع بومی آبخیزها، نتیجه پنج دهه سدسازی بی رویه در کشور بوده است».
وی همچنین ساخت سه تونل انحراف آب از سرشاخه های کارون و اثرگذاری بر کمیت و کیفیت آب در دشت خوزستان و ساخت سد 1500 میلیون مترمکعبی زاینده رود و خشکاندن گاوخونی و زاینده رود در شهر اصفهان را از نشانه‌های توسعه ناپایدار منابع آب کشور دانست.
این پژوهشگر آب، در ادامه پیامدهای توسعه ناپایدار در اصفهان را چنین برشمرد: «خشک شدن زاینده رود و اثر بد آن بر اقلیم و آب و هوا، اثر خشکی بر پل های تاریخی و پراهمیت اصفهان، تاثیر منفی بر گردشگری و آثار باستانی، تاثیر ساخت و سازهای تقلیدی بر معماری پرآوازه اصفهان، اثر راه سازی‌های نسنجیده بر زیبایی و هویت شهر، اثر شهرک سازی‌های نسنجیده و تقلیدی بر هویت و پایداری شهر.»
وی سپس به ارائه راهکارهایی برای دست‌یابی به پایداری شهر اصفهان پرداخت و گفت: «احیای حوضه آبخیز زاینده رود با برچیدن سدهای ساخته شده بربالادست آن و احیای تالاب گاوخونی، احیای معماری سنتی و جلوگیری از ساخت و سازهای تقلیدی، احیای محله‌ها، پیروی از اصول شهرسازی بومی و ملی، توجه به محیط کالبدی و زیست شناختی، زیستگاه‌ها، پوشش گیاهی، تبدیل بزرگراه‌ها و خیابان‌ها به فضای رفت و آمد مردم، حذف راه‌های نازیبا و ناهماهنگ با هویت شهر و طراحی محله‌هایی با هویت معماری اصفهان به‌جای شهرک‌سازی‌های تقلیدی تنها شماری از راهکارهای مقابله با توسعه ناپایدار اصفهان است».
در این همایش، دکتر مهدی کیوان استاد تاریخ دانشگاه اصفهان و دکتر عباس ادیب فارماکولوژیست برجسته و پیش کسوت اصفهانی، دکتر عبدالله جبل عاملی، و محمد علی موسوی فریدنی نیز از دیگر سخنرانان بودند که درباره «حفظ هویت شهر تاریخی اصفهان و وظیفه دشوار اصفهانی بودن»، «مروری بر تاریخ پزشکی اصفهان»، «بررسی‌های علمی بناهای تاریخی اصفهان» و « یادی از پرفسور گالدیری» به بیان سخنرانی پرداختند.
عکس‌ها از نیما گودرزی
