ایران‌بوم

مهدی فقیهی: سنگ آرامگاه طرب و همای شیرازی، دو تن از شاعران و سخنوران نامدار ایرانی در امامزاده احمد اصفهان برچیده شد و جای آن موزاییک شد. مقبره امامزاده احمد‌ بن‌ علی ‌بن امام باقر از بناهای تاریخی و جالب توجه شهر اصفهان است که در خیابان نشاط بعد از دروازه حسن آباد و کنار بازارچه ساروتقی قرار دارد. این بنا متشکل از بقعه امامزاده در ضلع شرقی، شبستانی در شمال و ایوان و مقبره کوچک با اتاق‌های کناری در ضلع غربی می‌باشد. اما علاوه بر وجود مقدس امامزاده احمد، بنای بقعه‌ آن از دوره صفوی و قاجار، سنگ سومنات منسوب به دوره غزنوی و آرامگاه شخصیت‌های تاریخی که در گوشه و کنار صحن مجاور بقعه مدفون گشته‌اند، بر اهمیت این مکان می‌افزاید.

از جمله این اشخاص می‌توان به شاعر شهیر رضاقلی خان مشهور به میرزا محمدعلی همای شیرازی یکی از نامدارترین شعرای قرن سیزدهم هجری که از سال 1212 تا 1290 می‌زیست، و کوچک‌ترین فرزندش میرزا ابوالقاسم محمد نصیر متخلص به طرب (شاعر و سخنور، پدر استاد جلال‌ الدین‌ همایی معروف به سنای اصفهانی) که از ذی‌القعده سال 1276 تا 12 ربیع‌الثانی 1330 می‌زیست، و ابوالفتح‌خان صارم‌الدوله (فرمانده سپاهیان اصفهان)، و بانوی عظمی دختر ناصرالدین شاه، و پهلوان نامدار که سنگ مزارش به شکل شیرسنگی تراش خورده و ... اشاره نمود.

متأسفانه اخیراً هیات امنای امامزاده جهت کف‌سازی و مرمت صحن اصلی، تمامی سنگ‌های قبور تاریخ‌دار و ارزشمند را از جای کنده و به جای آن از سنگ‌های تیشه‌خورده معمولی استفاده نموده است. این مساله نه تنها باعث ناشناخته ماندن صاحبان قبور و بی‌حرمتی به جایگاه فرهنگی و تاریخی آن‌ها شده، بلکه سنگ‌های نفیس و زیبایی که دارای حجاری های ارزشمندی نیز هستند دچار شکستگی و آسیب‌دیدگی جدی شده‌اند و در گوشه‌ای به حال خود رها شده اند.

از میان این سنگ‌ها، سنگ آرامگاه دو تن از شعرای نامی هما و طرب برداشته شده و به جای آن دو سنگ ساده موزاییک مانند نصب شده است و حتی بر روی تکه موزاییکی که به جای سنگ آرامگاه طرب در محل قبلی به صورت هم سطح با کف حیاط نصب شده، مطالبی اشتباه و ناشیانه حجاری شده است.

موزاییک‌های فعلی به نام همای و طرب/ عکس از مهدی فقیهی/ امردادماه 89

سنگ آرامگاه همای شیرازی به طول 40/1 و عرض 44 سانتیمتر از نوع سنگ پارسی سیاه بود و قبلا در ضلع غربی دیوار بقعه امامزاده و هم‌سطح با زمین قرار داشت و دارای کتیبه‌ای به شرح زیر بود: سخنگوی نامدار ایران، حکیم دانشمند، شاعری بی‌مانند، عارف ربانی همای شیرازی اصفهانی که دیوان شعرش مطبوع و مشهور است. تولدش در شیراز به سال 1212 و وفاتش در اصفهان رخ داده است. تاریخ فوت هما را سید بقا در اشعاری چنین آورده است:

چــو از بهر سرای جاودانی/ هما را زین سرا بر چیده شد فرش

بقا گفت از پس تاریخ فوتش / هما شد بال زن در سایه عـــرش

سنگ آرامگاه طرب نیز سنگی تمام قد به طول 74/1 و عرض 45 سانتیمتر بود که به خط ثلث مرحوم میرزا عبدالحسین قدسی بروی آن این چنین نوشته بودند: آرامگاه سخنگوی بزرگوار ایران ادیب فرزانه و نکته‌سنج یگانه، درخشنده گوهر بحر معانی ابوالقاسم طرب ‌ابن همای شیرازی وفاتش به سال 1330 رخ داده که ماده تاریخش این چنین است (طرب افسوس کز این انجمن رفت).

متأسفانه سنگ آرامگاه طرب به همراه سنگ قبر پدرش همای شیرازی از جای کنده شده و معلوم نیست در آینده به چه سرنوشتی دچار شود و لازم به ذکر است که متن روی قطعه سنگی که به جای سنگ آرامگاه طرب نصب شده کاملاً اشتباه است و طرب فرزند کوچک همای شیرازی است نه پدر او.

با این همه بی مهری‌، اگر اکنون همای شیرازی زنده بود باز هم همین ابیات را می‌خواند که روزگاری سروده بود:

بی‌دل و خسته در این شهرم و دلداری نیست/ غم دل با که توان گفت که غمخواری نیست

رو مداوای خود ای دل بکن از جای دگر / کاندر این شهر، طبیب دل بیماری نیست

شب به بالین من خسته به‌غیر از غم دوست / ز آشنایان کهن، یار و پرستاری نیست

به‌جز از بخت تو و دیده من، در غم تو / شب در این شهر به بالین سر بیداری نیست

گر هما را ندهد ره به در صومعه شیخ / در خرابات مگر سایه دیواری نیست؟

این اتاق زیبا با تزئینات گچ‌بری، نقاشی،آیینه کاری و گره چینی چوب، در گوشه ای از حیاط امامزاده احمد، آرامگاه شماری از چهره های تاریخی است که اکنون به انبار امامزاده تبدیل شده و در حال ویرانی است.