خبر
پیشنهادهای فرهنگستان برای تألیف کتابهای فارسی
- خبر
- نمایش از شنبه, 11 آذر 1391 20:28
- بازدید: 4347
برگرفته از تارنمای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی
با توجه به تغییر ساختار آموزشی نظام آموزش‌وپرورش، پیشنهادهای گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان برای تألیف کتابهای فارسی سال اوّل متوسطهٔ یک، از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ارسال شد. گفتنی است این کتاب در سال تحصیلی آینده به دنبال کتاب ششم ابتدایی وارد چرخهٔ آموزشی خواهد شد. پیش از این نیز پیشنهادهای فرهنگستان برای تألیف کتاب ششم ابتدایی به آن سازمان ارسال شده بود.
پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی گروه برای کتاب سال اوّل متوسطهٔ یک به شرح زیر است:
1. ساختار
الف) ساختار فصول
با توجه به لزوم نوآوری و تغییرات بنیادی در کتاب، هم در شکل و هم در محتوا، لازم است ساختار کلّی درسها و فصلهای سه پایه بر اساس رویکردی ادبی باشد. پیشنهاد گروه تقسیم فصلها به انواع ادبی چون:
•ادبیات حماسی شامل داستانهای شاهنامه، اشعار و داستانهای ادبیات پایداری ایران و جهان؛
•ادبیات داستانی شامل داستان کوتاه و بلند، حکایت و لطیفه، فابل، رمان و...؛
•ادبیات عرفانی شامل معرفی آثار نظم و نثر قدیم و جدید و شخصیتهای عرفانی؛
•ادبیات تعلیمی شامل معرفی مهم‌ترین نوشتههای تعلیمی و آموزشی چون قابوسنامه و گلستان؛
•ادبیات دینی شامل معرفی گونههای دینی مثل نعت، مدح، رثا؛
•ادبیات مردمی شامل ضربالمثل، افسانه، داستان امثال، متلها، بومیسرود، چیستان، اساطیر؛
•ادبیات غنایی شامل غزلهای عاشقانه، قصیدهٔ توصیفی، مثنویهای غنایی، نامههای دوستانه؛
•ادبیات تطبیقی شامل ادبیات تطبیقی ایران و جهان، نمونههای تأثیر آثار جهانی از ادبیات ایران؛
ب) ساختار هر درس
•معرفی کوتاه و کلی درس با اشاره به موضوع، قالب و هدف درس و معرفی کوتاه نویسنده و شاعر یا متن انتخابی و نکات ضروری دیگر.
•متن انتخابی
•توضیحات واژگانی، معنایی، ادبی
•نکات دستوری، املایی، ادبی، سبکی، زبانی
•خودآزمایی و تمرینها در چند بخش: تمرینهای واژگانی (مثل همخانواده، کلمات متشابه، متضاد، مترادف)، تمرینهای درک مطلب، تمرینهای نگارشی، تمرینهای زبانی و دستوری، تمرینهای شفاهی و بیانی.
•متن خواندنی آزاد
•حفظ کردن شعر، جملههای معروف، ضربالمثل، حدیث، آیه، جملات بزرگان
چند نکته دربارهٔ ساختار کتابها:
•نکات دستوری و املایی و ادبی و سبکی و زبانی با توجه به محتوای درس و از درون آن انتخاب شود.
•آموزشها و تمرینهای اصلی و اساسی در «کتاب درس» و توالی تمرینها و تثبیت آنها در «کتاب کار» باشد.
•کتابهای ادبیات فارسی بهترین فرصتهای مطالعه برای دانش‌آموزان سراسر کشور است. ممکن است دانش‌آموزی در تمام سال فرصت یا امکان مطالعهٔ کتاب دیگری را نداشته باشد؛ ازاین‌رو، ارائهٔ متون برانگیزاننده و جذاب ادبی نه تنها نیازهای مطالعاتی آنان را تأمین میکند، بلکه موجب گرایش و اشتیاق آنان به آثار ادبی برجسته نیز میشود. پیشنهاد میشود برای ایجاد فرصت برابر مطالعاتی و عدالت آموزشی، استثنائاً کتابهای فارسی با حجمی بیشتر (دو برابر) چاپ شود و بخشهایی فقط برای مطالعه و درس کمکی در کنار درس اصلی در نظر گرفته شود. این شیوه در کتابهای درسی دیگر کشورها سابقه دارد.
محتوا
محتوای ساختار یادشده بر اساس برنامهٔ درسی ملی و راهنمای برنامهٔ درسی دوره شامل موضوعات پیشنهادی به شرح زیر است:
•موضوعات اخلاقی مثل شجاعت، احترام به پدر و مادر و معلم، راستگویی، امانت‌داری؛
•موضوعات اجتماعی مثل شهروندی، رعایت قوانین اجتماعی، رعایت حقوق دیگران، عدالت‌ورزی، مهرورزی، اسراف؛
•موضوعات بهداشتی مثل آداب غذا خوردن، بهداشت فردی، پاکیزگی خانه و طبیعت؛
•موضوعات علمی و روز مثل رایانه، فنّاوریهای نوین؛
•موضوعات دینی مثل خداشناسی، آفرینش و هستی‌شناسی، ادیان دیگر؛
•موضوعات جهانی مثل نژادپرستی، حقوق بشر، جمعیت، کرهٔ زمین، محیط زیست؛
•موضوعات ملی و میهنی مثل ایران‌شناسی، معرفی شخصیتهای علمی، ادبی و میهنی، پرچم، سرود ایران، زبان فارسی.
برخی اصول کلی در تهیه و تدوین محتوا:
•در درسها از ارائهٔ پیام‌های مستقیم پرهیز شود.
•تقسیم‌بندی فصلها با هدف‌های ادبی کتاب همسو باشد و مسائل محتوایی، ذیل آنها و غیرمستقیم بیان شود.
•انتخاب موضوعات در کتابهای این دوره، ملموس و انسانی و واقع‌گرایانه و بهروز باشد.
•ازآنجاکه التذاذ ادبی بر تأثیرگذاری متون می‌افزاید پیشنهاد میشود: الف) به مسائل دینی به‌صورت ادبی پرداخته شود تا با تلطیف موضوعات دینی، ادبیات در خدمت دین و اخلاق قرار گیرد و از ارائهٔ فصلها و درس‌هایی با عنوان‌های مستقیم دینی پرهیز شود. ب) زندگی و اندیشهٔ شخصیتهای دینی، علمی و تاریخی با زبان و بیانی ادبی و با قلم نویسندگان چیره‌دست به کتاب درسی راه یابد تا تأثیرگذارتر باشد.
•به مقولات و موضوعات جدید و همسو با زندگی امروز توجه شود.
•از ادبیات بومی و پارهفرهنگهای ایرانی در کتابهای درسی به مناسبت استفاده شود.
•خلاقیت و نوآوری به‌عنوان اصل حاکم بر کتاب در تمامی اجزای آن، به‌خصوص ساختار و محتوا و انتخاب درسها و تمرینسازی، مورد توجه قرار گیرد.
•در انتخاب متون، تناسب در سختی و آسانی مطالب رعایت شود.
•در انتخاب اشعار و متون، از آثار برگزیده و شاهکارهای ادبی و از نویسندگان ممتاز گذشته و امروز استفاده شود.
•استفادهٔ ویژه از طنز در کتابهای درسی برای ایجاد نشاط و شادابی و افزایش توجه و علاقه‌مندی به زبان فارسی و ایجاد روحیهٔ نقد و نقدپذیری در اولویت باشد. انتخاب طنزها با موقعیتهای نوجوانان و زندگی و اندیشهٔ آنان نزدیک باشد و نوع طنزها تصنعی نباشد.
•به شیوههای صحیح نقد و آموزش اصول اولیهٔ نقد در قالب‌های مناسب و موضوعات متناسب توجه شود.
•برای پرهیز از غیرفعال شدن یا نادیده انگاشتن «درس آزاد» بهتر است شیوههای لازم برای فعالسازی و استفادهٔ بهینه و مورد نظر برنامهریزان این درس اتخاذ شود.
3. ارزشیابی
•ساعت انشا با نمرهٔ مستقل همراه با برنامهٔ مدون برای معلمان مثل تألیف کتاب ویژهٔ «روش تدریس انشا» همراه باشد.
•درس املا ساعت و نمرهٔ مستقل و روشهای آموزش نوین داشته باشد.
•آزمون‌های پایانی به‌صورت کتبی و شفاهی برگزار شود.
•برای قرائت فارسی و فن بیان ساعت و نمرهٔ مستقل پیشبینی شود.
•کتاب جدید پس از تألیف، علاوه بر متخصصان و معلمان، مورد سنجش و ارزیابی دانش‌آموزان هم قرار گیرد
