یافته‌های باستان شناسی

خبر: پیدا شدن ساختمان‎ و خاک سپاری 5 هزار ساله در گوهر تپه مازندران

برگرفته از فر ایران

کاوش‎های باستان‎شنای در گوهر‎تپه‎ی مازندران منجر به پیدا شدن فضا‎های معماری با دیوار‎های کلفت خشتی به ابعاد بیش از 70 سانتی‎متر و دو خاک‎سپاری بزرگ‎سال و کودک مربوط به دوران برنز و حدود 5 هزار سال پیش شد.
خاک‎سپاری‎ها نشان می‎دهد که یک دوره پس از عصر برنز، از این منطقه به عنوان گورستان دوره‎ی عصرآهن استفاده شده است. علی ماه فروزی سرپرست هیات کاوش در گوهر تپه‎ی مازندران در این باره گفت :

با آغاز پنجمین فصل کاوش در گوهر‎تپه مازندران، هیات باستان‎شناسی توانست فضا‎های معماری با دیوار‎های قطور خشتی به اندازه‎ی بیش از 70 سانتی‎متر بیابد که عمر آن به 5 هزار سال پیش می‎رسد. این دیوار‎ها در پاره‎ای از بخش‎ها، تا 4 متر مشخص شده است ...
در کف فضا‎های معماری دو خاک‎سپاری متعلق به بزرگ‎سالان و کودک کشف شده است که آن نیز به دوران برنز و به کمابیش 5 هزار سال پیش باز می‎گردد.

در کنار یافته‌های دوره برنز، هیات باستان شناسی گوهر تپه هم‏چنان با خاک‎سپاری‎های عصر آهن در این تپه تاریخی مواجه هستند. ماه‏فروزی دراین‌باره گفت :

« تدفین‌های زیادی متعلق به دوره عصر آهن به‌دست آوردیم که تمامی آن‌ها به همراه اشیاء تاریخی تدفین شده‌اند. »
این تدفین‌ها نشان می‌دهد یک دوره پس از عصر برنز از این منطقه به عنوان گورستان دوره عصر آهن استفاده شده است.

هم‌چنین باستان‌شناسان، ‌شماری جوش‌کوره در فضاهای معماری گوهرتپه کشف کرده‌اند که دیوار‌های برخی از این فضاهای معماری فروریخته است. سرپرست هیات کاوش در این باره گفت :

در این فصل کاوش ساختارهای معماری کشف شده به طور کامل مرمت می‌شود و از آن‌جا که قرار است کل فضای کاوش شده به سایت موزه تبدیل شود، تمامی بخش‌ها و حتی اسکلت‌های کشف شده نیز مرمت و تثبیت می‌شوند.

پیش از این، باستان‌شناسان با کاوش در گوهرتپه مازندران بقایای شهرنشینی اقوام عصرآهن
(1500 تا 550 پیش‌از میلاد مسیح) را روی این تپه 5 هزار ساله یافته بودند.
آن‌ها با محوطه‌ای مملو از کوره‌های پخت سفال در کنار بخش مسکونی مواجه شدند.
تا کنون باستان‌شناسان در یکی از محوطه‏های 200 متر مربعی گوهرتپه، بقایای چهار کوره پخت سفال را به دست‌ آورد‎‎ه‎اند؛ اما احتمال می‌دهند که نه‌ تنها پهنه‎‎ی محوطه بیش‏تر از 200 متر باشد، بلکه تعداد کوره‌های پخت سفال موجود در این محوطه نیز بیش‏تر از 4 کوره باشد.
گوهرتپه مهمترین محوطه باستانی مازندران است که تا کنون توسط باستان‌شناسان شناسایی شده، این محوطه باستانی سرشار از نشانه‌های شهرنشینی از 5 هزار سال پیش تا پیش‌از دوره هخامنشی است.

کاشان در سال 1258 خورشیدی
 

در سال 1358 خورشیدی (سنه توشقان ئیل مطابق سنه 1296 مهی) :1

حالات و کیفیات بلده و بلوکات و مزارع دارالمومنین کاشان …

حسب الامرا منای دولت … و فرمایش جناب اعتضادالدوله، مفصلا قلمی شده است.

در سرشماری 129 سال پیش، از روش بسیار پیش‎رفته‎ی امروزین در باره‎ی سرشماری جمعیت، بهره‎گرفته شده است :2

] جمعیت کاشان[ از قرار خانه‎ شماری در هذه‎السنه توشقان ئیل ]1296[ مهی و حسب الحکم .. اعتضادالدوله، کدخدایان و ریش سفیدان بلده و بلوک، از روی تحقیق، ثبت و سیاهه داده‎اند که از هر قریه فردا فرد، اسامی آن‌ها را داده‎اند ...

جمعیت کاشان بر پایه‎ی این سرشماری بر حسب زن و مرد و کودکان، اعلام شده است.
بر پایه‎ی این سرشماری جمعیت کاشان در سال 1258 خورشیدی برابر با 21699 تن بوده است. این جمعیت در 4537 خانه زندگی می‎کردند. درباره‎ی ترکیب اجتماعی جمعیت، گفته شده است :3

به قدر ربع آن‎ها، علما و سادات هستند که بعضی از آن‌ها، سمت تحصیلی و درس و بحث دارند و برخی داخل تجار و کسبه‎ی بازار هستند

مهم‎ترین اقلیت‎ مذهبی شهر کاشان در آن‎ روزگار، یهودیان بودند که برپایه‎ی سرشماری سال 1258 خورشیدی، شمار آن‌ها 600 تن بوده که در 173 خانه زندگی می‎کردند.
مهم‎ترین حرفه‎های مردم آن زمان کاشان پارچه بافی (شعر بافی) و مسگری بوده است. در کاشان آن روز بر پایه‏ی آمار، تعداد 448 دستگاه پارچه بافی وجود داشت.
البته بخشی از مردم شهر کاشان در آن زمان،مانند شهر‎های دیگر ایران، به کار کشاورزی اشتغال داشتند. نویسنده‎ی کتاب «مجموعه‎ی ناصری»، از پنج مزرعه نام می‎برد که در درون یا کنار باروی شهر کاشان قرار دارند. این مزرعه‎ها، عبارت بودند از:

مزرعه‎ی درب ]دروازه[ فین، مزرعه آب شاه ]در نزدیکی‎های دروازه دولت[، مزرعه‎ی چهار باغ، مزرعه‎ی ناجی آباد و مزرعه‎ی فیض آباد حکیم.

جمعیت حومه (توابع) شهر کاشان، برابر 8884 تن بود که در 854 خانه زندگی می‎کردند. بیش‎تر این جمعیت، یعنی 6496 تن از آن را ساکنان قریه‎ی پشت مشهد تشکیل می‎داد که:4

جزو شهر است و در خارج اتفاق افتاده، جز و حومه‎ی شهر نوشته می‎شود.

پشت مشهد، دارای 4 مسجد، 5 گرمابه، و 32 دکان داشته بود و کشاورزان بسیاری از مزارع حومه‎ شهر را، ساکنان این قریه تشکیل می‎دهند.
افزون بر روستای پشت مشهد، نویسنده، جمعیت دو قریه و مزرعه‎ی دیگر از آبادی‎های حومه‎ی شهر یعنی قریه التحیر که :5

در طرف اعلای شهر واقع است، از طرفی که به قمصر می‎رود ]و دیگری[، مزرعه‎ی حسین‎آباد است که از چشمه‎ی «فین»، شروب می‎شود

در سال 1258 خورشیدی، جمعیت کاشان و توابع و بلوک آن62867 تن بود که 21699 تن در شهر کاشان زندگی می‎کردند.
جدول‎های زیر، جمعیت کاشان، توابع و بلوک آن و نیز، تسهیلات شهری آن را در همان سال، نشان می‎دهند.
جدول شماره‎ی یک ـ جمعیت و شمار خانه‎های کاشان، توابع و بلوک (1258 خورشیدی)

شهر کاشان زن مرد طفل جمع خانه
7111 6422 8166 21699 4537
توابع کاشان :
پشت مشهد 1640 1558 3298 6496 466
لتحر 71 62 52 185 45
حسن‎آباد 91 85 113 286 65
سایر 520 501 896 1917 278
بلوکات کاشان :
آران و بیدگل و غیره 4066 3645 5951 13662 1528
مزارع کویر طسوج 243 285 392 893 98
دهات گرمسیری 2193 2053 3234 7480 1150
دهات و قراء ییلاقی 3184 2967 4098 10249 2536
جمع کل 19119 17548 26200 62867 10703
(برگرفته از: فرهنگ و مردم (فصل نامه) شماره 19 و 20 پاییز و زمستان 1358 ـ رویه‎ی 21)

جدول شماره‎ی دو ـ جمعیت و شمار خانه‎های روستا‎های گرمسیری کاشان (1258 خورشیدی)

روستا‎های گرم‎سیری زن مرد طفل جمع خانه‎ها
بیدگل 1018 925 1752 3695 435
آران 1418 1215 2244 4877 512
نوش‎آباد 1197 1128 1329 3654 276
علی‎آباد مه آباد 275 242 327 844 185
نصرآباد 158 135 299 592 120
ساروق 22 18 55 95 35
مشکان، محمودآباد، ‏سارد و‏... 87 68 112 267 45
یزدل 328 293 507 1128 244
طاهرآباد 345 356 325 1026 211
راوند 282 263 430 975 122
قزاق 235 222 361 818 95
فین سفلی 356 322 585 1263 114
فین علیا 232 218 462 912 97
نصرآباد جیرویه 32 36 30 98 31
خرمدشت 26 22 35 83 18
ابوزید آباد 248 235 332 815 138
جمع کل 6259 5698 9185 21142 2678
همان منبع

جدول شماره‎ی سه ـ تسهیلات شهری کاشان و حومه (سال 1258 خورشیدی)
تسهیلات کاشان پشت مشهد بیدگل آران نوش‎آباد جمع
مسجد 48 4 6 12 6 76
گرمابه 22 5 7 7 6 47
دکان 845 32 60 70 41 1048
کاروان‎سرا 24 ـ 1 ـ ـ 25
دستگاه‏شعر‏بافی(پارچه‎بافی) 448 ـ 58 ـ ـ 506
دستگاه جولایی ]نساجی[ ـ ـ 160 ـ ـ 160

همان منبع
پی‎نوشت‎ها: 1،2، 3 و 4 ـ کتاب مجموعه‎ی ناصری / کتاب الفبا ـ دوره‎ی جدید ـ ج 1 ـ زمستان 1360 ـ 69 ـ 63

• < قبلی
• بعدی >