ایران‌بوم

دست کم از حدود 50 سال پیش این تئوری در بلغارستان مطرح شده که پورتو بلغاری ها (نیاکان مردم فعلی بلغارستان) از فلات ایران به بالکان مهاجرت کرده‌اند. این نظریه برای نخستین بار در سال 1967 میلادی توسط « وسلین بشولی یف» محقق بلغاری مطرح شد. دو مقاله او، به بحثی دامن زد که هنوز به شکل‌های مختلف ادامه دارد. پیش از آن، نظریه حاکم بلغاری ها را به لحاظ تاریخی ترک تبار معرفی می کرد ؛ اما بشولی یف ضمن پذیرش این نظریه، افکار عمومی مردم بلغارستان را به سمت ایران جلب کرد.

ده سال بعد از طرح نظریه وسلین بشولییف، این نظریه که بلغارها ریشه ایرانی دارند بسیار قوت گرفت. این تئوری که نخستین بار دو محقق به اسامی « رودیگر اشمیت» و »استون رونسیمن» مورد بحث فراوان قرار داده بودند، اکنون تثبیت شده است.

دائره المعارف ایرانیکا نیز به نشانه های فرهنگی ایران در بلغارستان تاکید می ورزد. بیش از همه به نام آسپروخ قهرمان اسطوره ای صاحب اسب درخشان و برزمر که ریشه در برزومهر میترای محبوب ایرانیان دارد ، اشاره می‌شود.

در تحقیقات پژوهشگران ضمنا به نقش های « سواران مادارا» در ویرانه‌های باستانی پلیسکا، یکی از پایتخت‌های قدیمی امپراتوری بلغار اشاره شده که شباهت بسیاری به نقش رستم دارد. نقش رستم به دوران ساسانیان نسبت داده می شود.

در کتاب « نام نامۀ» خان‌های بلغار نیز اسامی ایرانی کم نیست. خان، در امپراتوری قدیم بلغار به قدرتمندترین مرد کشور گفته می‌شد.

در حفاری های تازه در زیر کلیساهای مرکزی شهرهای قدیمی پیشگا و پرسلاو بلغارستان آثار آتشکده زرتشتی کشف شده است. به نظر برخی محققان بلغار، از جمله مورخ سرشناس این کشور گئورگی باکالف، پورتو بلغارها، یعنی بلغارهای اصلی نه تنها متاثر از فرهنگ ایرانی بودند ، ریشه کهن ایرانی نیز داشتند. به نوشته باکالف پورتوبلغارها بعدها تحت تاثیر قبایل ترک قرار گرفتند. اما این تئوری در اروپای غربی با پذیرش چندانی روبرو نشده است.