زیست بوم
نابودی مروارید‌های خلیج‌فارس زیرپای گردشگران
- زيست بوم
- نمایش از جمعه, 18 دی 1394 19:52
برگرفته از تابناک به نقل از اعتماد
بخش‌های عمده‌ای از جزیره هندورابی جزو پناهگاه حیات وحش است و اساسا فعالیت‌های توریستی در این مناطق امکان‌پذیر نیست با این حال از آنجایی که این جزیره به مناطق آزاد واگذار شده تصمیمات و فعالیت‌هایی بدون ارزیابی زیست محیطی در آن صورت گرفته است.
مناطق ساحلی و دریایی با وجود تنوع زیستی قابل ملاحظه و کم‌نظیر خود از نظر حفاظت دچار غفلتی طولانی و جبران‌ناپذیر شده و با اینکه زیستگاه‌های ساحلی دریایی بسیار شکننده و آسیب‌پذیر هستند سهم بسیار اندک از شبکه مناطق حفاظت شده جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.
به گزارش اعتماد، در این میان اکوسیستم‌های مرجانی از اهمیت و حساسیت زیست‌محیطی بالاتری برخوردارند و درنتیجه آسیب‌پذیری و شکنندگی بیشتری داشته ونیازمند مدیریت جامع‌تری هستند. آمار‌ها نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ٢٠٠٠ – ١٩٩٢ بر اثر نوسانات دمای آب، عمق، شوری، شفافیت، املاح آب و جریان‌های دریایی ١٠ درصد از مرجان‌های کره زمین از بین رفته‌اند.
طبق برآورد‌های اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در ٢٠ سال گذشته بیش از ٩٣ کشور جهان از جمله ایران سواحل مرجانی خود را به طور گسترده و شدید تخریب کرده‌اند. براساس همین برآورد بیش از ٣٠ درصد کل آبسنگ‌های مرجانی جهان تا ١٥ سال آینده در صورت ادامه این روند نابود خواهند شد و تا ٥٠ سال آینده این رقم ٧٥ درصد کل آبسنگ‌های مرجانی را شامل خواهد شد.
چند سالی است که گردشگری در جزیره هندورابی به عنوان یکی از صد مکان دیدنی کشور در دستور کار قرار گرفته است و با توجه به استراتژی کلی کشور مبنی بر توسعه و مسکونی کردن جزایر، کارشناسان و مسوولان محیط زیست بیم آن را دارند هندورابی که مثل بیشترجزایر خلیج فارس یک جزیره مرجانی است تخریب شود
.
در حقیقت این نگرانی‌ها با الحاق جزایر هندورابی و فارور و بنی فارور به مناطق آزاد در سال ٨٩ دوچندان شد و اعتراضاتی را هم در پی داشت. با این همه در نهایت قرار شد توسعه گردشگری در این جزایردر حد اکوتوریسم و با در نظر گرفتن محیط‌زیست بکر این مناطق با حداقل تخریب و خسارت انجام شود.
احداث فرودگاه و هتل بدون ارزیابی محیط زیستی
اما روند سریع ساخت و ساز از جمله ساخت رینگ آسفالت در اطراف جزیره هندورابی در سال ٩٢ که ۳۲ گونه مرجان حفاظت شده جزیره و زیستگاه و محل تخم‌گذاری لاکپشتهای دریایی را تهدید می‌کرد، حکایت ازعدم توجه به نظرات کارشناسی و اعمال سلایق و در نتیجه توسعه ناپایدار و گردشگری ناموزون مشابه جزیره کیش در این جزیره داشت.
با این حال همچنان طرح‌های مختلفی از سوی سازمان منطقه آزاد کیش برای توسعه هندورابی ارایه می‌شود و چندی پیش در شمال غرب آن بندرگاهی که به گفته کارشناسان محیط زیست منجر به نابودی مرجان‌های هندورابی می‌شود احداث شد و با وجود اعتراض محیط زیست و تشکیل پرونده بررسی این مساله، دادگاه به استناد ماده ١١٢ قانون برنامه پنجم که طبق آن منطقه آزاد متولی امور است، حق را به این سازمان آزاد داد.
اما پرونده دوباره در شورای مقابله با زمین‌خواری استان هرمزگان مطرح شد و درحال حاضر مجوز منع ادامه ساخت بندرگاه در جزیره هندورابی گرفته و قرار شده یک کمیته با حضور سازمان منطقه آزاد کیش، اداره حفاظت محیط زیست و قوه قضاییه تشکیل شود تا به تعامل برسند.
گذشته از آن مسوولان محیط‌زیست هرمزگان از احداث فرودگاه، هتل و حوضچه آرامش در جزیره هندورابی، مشابه با جزیره کیش و بدون توجه به معیار‌های زیست‌محیطی خبر می‌دهند که البته مدتی است بر اساس حکم دادگاه و دستور قاضی، ساخت‌وسازها و تمام فعالیت‌های منطقه آزاد در جزیره هندورابی متوقف شده است چرا که بر خلاف قانون این پروژه‌ها بدون ارسال به کمیته ارزیابی سازمان محیط زیست اجرا شده‌اند.
اما آن‌طور که معاون دریایی سازمان محیط زیست به «اعتماد» می‌گوید: بخش‌های عمده‌ای از جزیره هندورابی جزو پناهگاه حیات وحش است و اساسا فعالیت‌های توریستی در این مناطق امکان‌پذیر نیست با این حال از آنجایی که این جزیره به مناطق آزاد واگذار شده تصمیمات و فعالیت‌هایی بدون ارزیابی زیست محیطی در آن صورت گرفته است.
دکتر پروین فرشچی به سفر این هفته خود به همراه رییس سازمان محیط‌زیست به این جزیره برای بازدید و ارزیابی فعالیت‌های انجام شده در این جزیره اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این بازدید پروژه‌هایی که بر اساس رویکرد اقتصادی مناطق آزاد و بدون توجه به استاندارد‌های زیست محیطی اجرا شده‌اند ارزیابی خواهند شد تا در صورت لزوم متوقف یا اصلاح شوند.
به گفته او، در حقیقت هدف اصلی این بازدید گفت‌وگو و تعامل با سازمان مناطق آزاد و بررسی پتانسیل‌های گردشگری در این جزیره است.
اگر چه برخی کارشناسان و مسوولان منطقه‌ای ساخت فرودگاه و هتل در جزیره‌ای را که کل طول آن بیش از هفت کیلومتر نیست غیرضروری می‌دانند اما معاون دریایی سازمان محیط زیست معتقد است: وقتی که قرار است در جزیره‌ای گردشگری انجام شود ساخت هتل و فرودگاه غیر قابل اجتناب است اما محیط زیست تمام توان خود را به کار می‌بندد که این امکانات هماهنگ با استاندارد‌های زیست محیطی و با حداقل خسارات فراهم شود.
فرشچی، بازنگری در قوانین ایجاد مناطق آزاد را که وظایف تمام دستگاه‌ها از جمله محیط زیست به این مناطق واگذار کرده راهکار اصلی جلوگیری از فعالیت‌های مخرب در جزایر با ارزشی مانند هندورابی می‌داند و ادامه می‌دهد: در برنامه ششم توسعه قرار است این قانون در بخش محیط زیست اصلاح شود اما تا پیش از اصلاح این قانون کارگروه‌هایی متشکل از محیط‌زیست و مناطق آزاد برای تعامل در خصوص موارد خاص فعالیت‌های توسعه‌ای و حفظ محیط‌زیست در استان‌هایی که جزو مناطق آزاد هستند تشکیل می‌شود تا خسارات به اکوسیستم‌ها کمتر شود.
او می‌افزاید: سازمان مناطق آزاد از تشکیل این کارگروه‌ها استقبال کرده و بعد از این هیچ پروژه‌ای بدون مطرح شدن در این کار گروه‌ها و اخذ مجوز زیست‌محیطی در جزایری مانند هندورابی که جزو مناطق آزاد هستند اجرا نخواهد شد.
راه‌اندازی گارد ساحلی در آینده نزدیک
اما پیش از این مسوولان هرمزگان با اشاره به مکاتبات بسیاری که با مسوولان منطقه آزاد و محیط‌زیست منطقه آزاد کیش در مورد عواقب زیست‌محیطی در نتیجه ساخت و سازها داشته‌اند اعلام کرده‌اند: مسوولان منطقه آزاد طبق ماده ١١٢قانون برنامه پنجم تمام جنبه‌های حاکمیتی به جز مسائل امنیتی را در حیطه اختیارات خود می‌دانند و به اخطار‌های محیط‌زیست اهمیتی نمی‌دهند. کما اینکه با وجود درخواست مکرر محیط‌زیست، هیچ اطلاعی درباره طرح‌ها نمی‌دهد و به عنوان مثال برای اسکله‌سازی مساحتی حدود ٧٠هکتار تخریب و تصرف شده و ١٤هکتار اراضی پس کرانه ساحلی شخم زده شده که این مساحت سایت حساس لانه‌گذاری و تخم‌گذاری لاکپشتهای دریایی بوده است.
با این حال فرشچی از راه‌اندازی گارد ساحلی ظرف شش تا ٩ ماه آینده خبر می‌دهد و می‌گوید: این گارد با همکاری مشترک سازمان‌های حفاظت محیط زیست، بنادر و دریانوردی، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شیلات، برای حفاظت از محیط زیست آب‌های جنوبی کشور تشکیل می‌شود، در حقیقت در حال حاضر سازمان‌های مذکور یگان حفاظت دارند که پیشنهاد داده‌ایم این یگان‌ها همه در قالب گارد ساحلی تجمیع و فعالیت کنند.
به گفته معاون دریایی سازمان محیط زیست هم‌اکنون سازمان حفاظت محیط زیست فاقد هر گونه امکانات جهت مانور و حفاظت از محیط زیست آب‌های ساحلی است اما با راه اندازی این گارد از امکانات و تجهیزات تمام دستگاه‌ها برای نظارت و حفاظت از اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی از جمله جزیره هندورابی استفاده می‌شود و در این صورت فعالیت‌های به دور از چشم محیط‌زیست کاهش خواهند یافت.
معاون سازمان محیط زیست
در حالی ازبازدید طرح‌های گردشگری در جزیره هندورابی و تشکیل کارگروه با مسوولان مناطق آزاد برای بازبینی پروژه‌ها خبر می‌دهد که کارشناسان و مسوولان منطقه‌ای معتقدند ورود گردشگر به این ذخیره‌گاه ارزشمند مرجانی و تنها زیستگاه صدف‌های مروارید ساز خلیج فارس باید قدغن شود.
از سوی دیگر دکتر محمدرضا فاطمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات معتقد است در ایران گردشگری مصادف با نابودی طبیعت است چرا که نه برنامه‌های گردشگری همگام با محیط زیست است و نه مردم فرهنگ گردشگری با رعایت موازین زیست‌محیطی را دارند و این موضوع به خوبی در جزیره کیش مشهود است.
فاطمی به «اعتماد» می‌گوید: همین حالا پروژه‌هایی که منطقه آزاد در جزیره هندورابی آغاز کرده نشان از بی‌توجهی به محیط‌زیست دارد چون در یک منطقه سایت تخم‌گذاری لاکپشتهای دریایی را نابود کرد و در جایی دیگر مرجان‌های حساس را با ساخت اسکله نادیده گرفته است.
به گفته او، اگرچه سطح حفاظتی جزیره هندورابی در حدی است که می‌توان با مجوز محیط‌زیست در آن فعالیت کرد اما دلیل اینکه برای گردشگری در این منطقه بکر با این همه هزینه اصرار می‌شود مشخص نیست، چرا که تمام ویژگی‌های مورد نظر گردشگری از غواصی و سایر تجهیزات تفریحی تا امکانات رفاهی در جزیره‌ای بزرگ‌تر و با تنوع مرجانی بیشتر یعنی کیش وجود دارد.
این استاد دانشگاه به نابودی مرجان‌ها تا شعاع حدود ٤٠٠ متر در اثر ساخت اسکله اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: وقتی یک زیستگاه مرجانی تخریب شد به دلیل حساس و شکننده بودن آن دیگر امکان برگشت به حالت اولیه وجود ندارد. بنابراین معتقدم نباید پای گردشگر به این جزیره باز شود و هندورابی و شیدور به عنوان ذخیره‌گاه ژنتیکی مرجان‌ها حفظ شوند تا شاید بتوان از آنها برای حمایت و تقویت مرجان‌های جزیره کیش و لاوان بهره برد.
فاطمی تاکید می‌کند: از سوی دیگر هندورابی و شیدور تنها زیستگاه‌های خلیج فارس هستند که صدف‌های مرواریدساز در آنها وجود دارد اگرچه در گذشته در جزایر کیش و لاوان هم این صدف‌ها وجود داشت ولی در حال حاضر این زیستگاه‌ها نابود شده و فقط هندورابی و شیدور مروارید تولید می‌کنند و نه تنها از نظر زیست محیطی بلکه از نظر اقتصادی هم حیف است که این جزیره قربانی طرح‌های گردشگری شود.
او در پایان با اشاره به اینکه در دولت قبل بدون توجه به ارزیابی محیط‌زیست در این جزیره پروژه‌های بسیاری کلید خورد اظهار امیدواری کرد که رییس و معاون سازمان محیط زیست در بازدید از جزیره هندورابی با طرح‌های گردشگری در این جزیره مخالفت کنند و سرنوشت این جزیره مانند آشوراده رقم نخورد.
