زیست بوم

بحران آب و گرمای هوا؛ بلای جان حیات وحش هرمزگان

منبع: ایسنا

برخی زیستگاه‌های استان هرمزگان خصوصا زیستگاه‌های کوهستانی امسال از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند، به گونه‌ای که بسیاری از چشمه‌های واقع در دامنه‌های کوه‌ها خشک شده است و حیات وحش این مناطق را تحت فشار شدیدی قرار داده است. این جانوران به دنبال بوی آب، به پائین کوه و به نزدیکی شهرها و روستاها می‌آیند.

استان هرمزگان با وسعتی بالغ بر ۷۰ هزار کیلومتر مربع، در جنوب ایران واقع شده است. با توجه به مشخصات اقلیمی و استقرار این استان در منطقه فوق حاره‌ای، گرمای هوا مهم‌ترین پدیده مشهود اقلیمی آن محسوب نمی‌شود. استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ایران است و اقلیم آن تحت تاثیر آب و هوای نیمه بیابانی و بیابانی قرار دارد، هوای نوار ساحلی در تابستان‌ها بسیار گرم و مرطوب و گاهی نیز دمای هوا از ۵۲ درجه سانتی گراد تجاوز می‌کند. دمای متوسط سالانه این منطقه در حدود ۳۳ درجه سانتیگراد اعلام شده است. از ویژگی های آب و هوایی استان هرمزگان، وجود یک فصل طولانی گرم و یک فصل کوتاه خنک است و فصل گرم همراه با هوای شرجی تقریبا ۹ ماه به درازا می‌کشد.

فصل تابستان از اوایل اسفندماه شروع می شود، هوا رفته رفته به گرمی می‌رود تا این‌که گرما در تیر و مرداد به اوج خود می‌رسد؛ به گونه‌ای که دمای ۵۴ درجه سانتیگراد نیز در برخی نقاط این استان ثبت شده است.

اما این روزها با توجه به عدم بارندگی مطلوب و هم‌چنین خشکسالی‌های پیاپی، گرما در این استان بیداد می‌کند. برخی زیستگاه‌های استان هرمزگان خصوصا زیستگاه‌های کوهستانی امسال از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند، به گونه‌ای که بسیاری از چشمه‌های واقع در دامنه‌های کوه‌ها خشک شده است و حیات وحش این مناطق را تحت فشار شدیدی قرار داده است. این جانوران به دنبال بوی آب، به پائین کوه و به نزدیکی شهرها و روستاها می‌آیند.

رویداد اول؛ در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ماه ۹۴ گزارشی از سوی همیاران محیط زیست شهرستان جاسک در شرق استان هرمزگان دریافت شد مبنی بر سقوط یک عدد پلنگ ایرانی به درون گودالی در اطراف یکی از روستاهای آن منطقه که با بررسی موضوع، مشخص شد که در پی خشک شدن چشمه‌های منطقه، حیوان بیچاره به دلیل تشنگی بیش از حد به درون گودال رفته تا از مقدار اندک آب باقی مانده درون گودال، برای رفع عطش خود استفاده کند، اما به دلیل شیب زیاد دیواره‌ها موفق به بیرون آمدن از گودال نمی‌شود. پس از اعزام تیمی از اداره کل حفاظت محیط زیست استان و با استفاده از یک کنده درخت، این گونه گربه سان زیبا و ارزشمند از خطر مرگ نجات می‌یابد.

رویداد دوم؛ در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ماه سال جاری یک قلاده پلنگ ایرانی - بزرگترین گربه سان کشور - به دلیل تشنگی زیاد در حوالی یکی از روستاهای مرزی بین استان‌های هرمزگان و فارس مشاهده می‌شود. گویا این گوشتخوار باشکوه نیز در عطش آب به درون آب انبار سقوط می‌کند اما به دلیل وجود دیواره‌های بلند موفق نمی‌شود خود را به بیرون از آب انبار برساند؛ سرانجام پس از تقلای زیاد تلف می‌شود تا این‌گونه سرنوشت یکی از ۱۲ پلنگ جان سپرده درسال ۹۴ این‌گونه رقم بخورد.

رویداد سوم؛ در تاریخ ۲۴ خردادماه سال جاری ۲ راس بزغاله وحشی برای رفع تشنگی و عطش خود به داخل گودالی می‌روند اما بدلیل بلند بودن دیواره گودال نمی‌توانند از آن بیرون بیایند؛ این ماجرا تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که یکی از همیاران محلی برای سرکشی به منطقه می‌آید و با مشاهده این صحنه و اطلاع رسانی و درخواست کمک، بزغاله‌های وحشت زده، از مرگ جان سالم به در می‌برند.

اما این آخرین اتفاق ناگوار بهار سال ۹۴ نبود و در تاریخ ۲۵ خردادماه، در نزدیکی روستای لاور شیخ از توابع شهرستان بندرلنگه که یکی از مطلوب‌ترین زیستگاه‌های قوچ و میش لارستان در غرب هرمزگان است، تعداد ۱۱ راس قوچ و میش به دلیل خشک شدن چشمه‌های موجود در دهانه کوه‌ها و هم‌چنین نبود آبشخور- منطقه ذکر شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست نیست - برای رفع تشنگی به نزدیکی آب انباری آمده و از فرط تشنگی به درون آب انبار سقوط کرده و متاسفانه ۹ راس از آنها تلف می‌شوند.

شایان ذکر است، اتفاقات این چنینی در اقصی نقاط هرمزگان طی سال‌های گذشته نیز رخ می‌داد اما با توجه به این‌که وضعیت چشمه ها از امسال بهتر بود و هوا به این شدت گرم نبود، میزان تلفات در طول یک بازه زمانی کوتاه مدت به میزان سه ماهه بهار امسال نمی‌رسید.

از سوی دیگر باید متذکر شد که غرب هرمزگان یکی از زیستگاه های مطلوب برای حیات قوچ و میش لارستان به عنوان کوچکترین قوچ دنیا محسوب می‌شود. این منطقه از منظر سایر ویژگی‌های طبیعی نیز بسیار حائز اهمیت است. متاسفانه در طول سالیان اخیر و به دلیل خشکسالی‌های پیاپی، منابع آب در غرب استان به شدت آسیب دیده و خیلی از چشمه‌های فعال منطقه از بین رفته‌اند. این در حالی است که هرساله به دلیل بارندگی‌های رگباری فصل بهار، آبی که درون حفره سنگ‌ها و گودال‌ها جمع می‌شد تا چندمدتی مورد استفاده حیات وحش قرار می‌گرفت اما امسال با توجه به اینکه آخرین باران در این منطقه در زمستان ۹۳ باریده، آب‌های جمع شده درون حفره سنگ‌ها خشک شده‌اند و حیات وحش نیز چاره‌ای جز نزدیک شدن به مراکز سکونت جوامع انسانی برای رفع نیاز خود ندارند.

در پی نزدیک شدن این جانوران به مناطق روستایی و شهری اتفاقاتی چون شکار غیرمجاز، تصادفات جاده‌ای و سقوط درون آب انبارها، بقای آنها را تهدید می‌کند.

به عنوان مثال، در یکی از این مناطق واقع در محدوده روستای گارستانه و کوه چمپه به همت یکی از سازمان‌های مردم‌نهاد به عنوان یک راهکار، مخازن آب نصب و آبشخور نیز ساخته شده است که خوشبختانه نتایجی مطلوب به دنبال داشته است. اما با توجه به وسعت زیاد منطقه، تعداد بیشتری از این مخازن و آبشخورها و هم‌چنین اقداماتی برای مدیریت منابع آبی مورد نیاز است که اگر تا یکماه آینده این مهم محقق نشود، تلفات گونه‌های کمیاب و در عرض خطر حیات وحش به میزان چشمگیری افزایش خواهد یافت.

بر همین اساس انتظار می‌رود که تمامی دلسوزان و دوستداران حیات وحش و طبیعت در استان هرمزگان و اقصی نقاط کشور برای ساخت آبشخورهای جدید به منظور عبور از بحران آب و گرمای شدید هوا، از سازمان‌های مردم نهاد حمایت نموده یا در بخش های اجرایی این کار، مشارکت جدی داشته باشند.

حسن پیشوائی - پژوهشگر و محقق حیات وحش

• < قبلی
• بعدی >