یادمان

بیانیهٔ جمعی از دانش آموختگان باستان‌شناسی دربارهٔ وضع بحرانی میراث فرهنگی کشور

«میراث فرهنگی» بخشی اساسی از هویت ملّی هر کشور است، ضمن آنکه تجربیات مستتر در آن راهکارهایی است که پیشینیان یک جامعه تجربه کرده اند و خاموش نگهداشتن، فراموشی یا نابودی آنها به منزله محکوم شدن به تکرار اشتباهها و راهکارهایی محسوب می‌شود که در فرایندی درازمدت طی شده است، استخراج چنین راهکارهایی جز از دست متخصصان بر نمی‌آید. متخصصانی که در هر جامعه در حیطه میراث فرهنگی می‌کوشند تا هویت فرهنگی، معنوی و ملّی و میهنی یک کشور را حفظ کنند؛ هویتی که از منظری،هویتی بشری و تجربه‌ای تکرار ناشدنی و بازگشت‌ناپذیر برای همه ابنای بشر محسوب می‌شود و تخریب آن در هر جای جهان که رخ دهد به معنای نابودی آن اندوخته‌ها و تجربه‌ها برای همه نسل‌ها و اخلاف بشری است.
سازمان میراث فرهنگی در ایران تنها متولی دولتی و قانونی حفظ، نگهداری، پژوهش و معرفی داده‌های فرهنگی اعم از ملموس و غیرملموس است. این سازمان طی سال گذشته، در اثر چندپاره‌شدن و جابجایی از تهران به چند استان و شهرستان تغییرات ساختاری شدیدی را تجربه کرده است. ساختار خود را از دست داده و در این فرآیند، تخصص‌زدایی شده است. نخست تعطیلی و حذف شوراهای پژوهشی تخصصی سازمان میراث فرهنگی، ارائه مجوزها و اجازه پژوهش را از راهکارهای اداری علمی به سمت سلیقه‌ای‌شدن سوق داد و سپس قسمت بزرگی از متخصصان باستان‌شناسی به دلیل عدم امکان جابجایی به شهرهای گوناگون، به ناگزیر از بدنه حذف شدند. در کنار این تغییرات ناگهانی و برنامه‌ریزی‌نشده، از چند سال پیش نیز تغییرات کمابیش گسترده‌ای در ساختار معاونت‌ها، بازوهای اجرایی، مدیریت‌ها و شوراهای پژوهشی ایجاد شده که عملاً تغییرات مثبتی نبوده‌اند و به ارتقاء کارآمدی این سازمان منتهی نشده‌اند. 
 انتشار خبر ارائه طرح قرار دادن «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» در زیرمجموعه «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» دغدغه تغییر دوباره ساختار این سازمان را برای متخصصان زنده کرد و سبب شد بپرسند که «آیا فرایند تخصص زدایی از میراث فرهنگی متوقف نشده است؟» نگرانی یاد شده و برخی راهکارهای پیشنهادی به اختصار در زیر ارائه می شود:

1- در روزهایی که میراث فرهنگی کشور بیش از هر زمانی تحت سیطره سیاست و سیاست‌‌زدگی دستخوش بحران شده، بافت تاریخی شیراز، همزمان با هفته میراث فرهنگی، مورد تهاجم و تخریب قرار گرفته و بار دیگر صدای انهدام یکی از مجموعه‌های منحصر به فرد تاریخی کشور به گوش می‌رسد. ما به عنوان کارشناسان و متخصصان این حوزه، وظیفه خود می‌دانیم که تبعات خسارت‌ بار، ویران‌کننده و بنیان‌برافکن چنین وقایع فرهنگ‌ ستیزانه‌‌ای را به مسؤولان یادآور شویم و برای چاره‌‌جویی استمداد بطلبیم.

2- با انتشار اخبار نگران‌کننده ادغام سازمان میراث فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر نگرانیهای ما افزوده شده است. انتقاد نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی از وضعیت مدیریتی سازمان میراث فرهنگی هرچند کاملاً بجاست و «ساختار فعلی این سازمان» و نیز «پاسخگو نبودن مدیریت آن» از مهمترین مشکلات موجود به شمار می‌آید، اما قرار دادن این سازمان زیر نظر یکی از وزارتخانه‌ها (همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) به هیچ وجه مورد تأیید نیست. قویاً و مؤکداً، ضمن ستایش از اقدام نمایندگان محترم مجلس، خواستار آن هستیم که هرگونه تصمیمی در این زمینه با در نظر گرفتن مسایل و مقتضیات این حوزه انجام شود و هرگونه اقدام غیر کارشناسانه‌ای در این حوزه را مصداق تعبیر «از چاله به چاه» می‌دانیم؛ همچنان‌که، در سال‌های گذشته، ادغام «سازمان میراث فرهنگی» با «سازمان ایرانگردی و جهانگردی» اقدامی آمرانه و ناکارشناسانه بود و هم‌اکنون یکی از بزرگترین و مهمترین چالش‌ها و مشکلات این حوزه ناشی از این ادغام و تلفیق ناکارشناسانه بروز کرده است. متخصصان و کارشناسان بر این باورند که برای گریز از این وضع بحرانی،می‌بایست جایگاه این سازمان را به یک وزارتخانه مستقل ارتقاء داد، نه آنکه با ادغامی دوباره بیش از پیش بر مشکلات آن دامن‌زده شود.

3- پیشنهاد می‌شود، و ضروری است، کمیته‌ای تخصصی (مرکب از کارشناسان صاحب‌نظر، نمایندگان مجلس و استادان باستان شناسی، موزه‌داری، و سایر متخصصان این حوزه در دانشگاهها و سازمان میراث فرهنگی) ضمن تهیه گزارش و برآوردی آسیب‌‌شناسانه از وضعیت مدیریت میراث فرهنگی و گردشگری، راهکارهای مناسبی را برای برون‌رفت از بحران کنونی که معلول مدیریت سیاسی، ناکارآمد و غیر تخصصی است، ارزیابی و ارائه نمایند. تصمیمات آنی و بدون پشتوانه مطالعاتی و کارشناسانه جز وارد کردن آسیب‌های مضاعف بر پیکر نیمه‌جان میراث فرهنگی و معنوی کشور نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.

4- اکنون بیش از هر زمان دیگری دریافته‌ایم که سیطره مدیریت غیرمتخصص و ناکارشناس بر ارکان سازمان علمی و فرهنگی میراث فرهنگی کشور چه تبعات و خسارت‌های سنگینی برای کشور در پی داشته است. در این مجال نمی‌توان آسیب‌هایی سنگینی که در سالیان اخیر بر پیکر میراث فرهنگی و معنوی کشور وارد آمده است را برشمرد، اما به عنوان کارشناسان این حوزه بر این سخن پای می‌فشاریم که متأسفانه کشور ما در زمینه تخریب و انهدام یاد‌مانهای تاریخی و محوطه‌های باستانی و میراث فرهنگی و معنوی و بشری به یکی از پیشتازترین کشورهای جهان مبدل شده است. برای توقف این روند تأسف‌بار شاید نخستین گام این باشد که تدبیر امور این حوزه به کارشناسان و متخصصان سپرده شود، صدای منتقدان، دلسوزان و صاحب‌نظران شنیده شود و از سیطره مدیریت‌های سیاسی بر این سازمان علمی و فرهنگی پرهیز شود.

5- اقدامات نمایشی و تبلیغاتی همچون آوردن منشور کوروش نه تنها به معنای اجرای فعالیت‌های بنیادی در زمینه‌های پژوهشی و حفاظتی میراث فرهنگی نیست بلکه به نوعی انحراف افکار عمومی از ناکامیابی در تحقق اهداف و وظایف بنیادی این سازمان به سمت فعالیت‌های سطحی و نمایشی است. این در حالی است که هم و غم مدیریت سازمان میراث فرهنگی به جای تمرکز بر پژوهش و حفظ محوطه‌ها، تپه‌ها، یادمانها، داده‌های موجود در موزه‌ها و ساختارهای آزموده‌شده اداری به عرضه نوعی فعالیت غیرعلمی و مبتذل ملی‌گرایانه تمرکز یافته است. انتظار می‌رود نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با نظر و حضور متخصصان این حوزه به بیان انتقادها و پیشنهادها برای ارتقای وضعیت بحرانی و وخیم میراث فرهنگی و معنوی کشور همت گمارند.

6- ما از حس وظیفه‌شناسی نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در زمینه مدیریت‌های ناصواب چند ساله اخیر در حوزه میراث فرهنگی باخبر و سپاسگزاریم. به عنوان گروهی از دانش‌آموختگان و متخصصان باستان‌شناسی خواستار آن هستیم که اقدامات ناآگاهانه، ناکارشناسانه و سیاسی مدیران قبلی این سازمان با رویه‌ای مشابه پاسخ داده نشود. امروزه، حوزه میراث فرهنگی از تخصصی‌ترین حوزه‌های علمی در جهان است. متخصصان این حوزه نیز در ایران کم نیستند، متخصصانی که امروز به مشورت گرفته نمی شوند. تأکید می کنیم که آثار و مآثر فرهنگی بازگشت‌ناپذیرند و در صورت تخریب و نابودی هر یک از داده‌های فرهنگی امکان فرآوری و ساخت مجدد آنها وجود ندارد.
شمار قابل توجهی از متخصصان، و از جمله همین جمع، بارها نسبت به اقدامات ناکارشناسانه، آمرانه و یکسونگرانه مدیران ارشد قبلی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعتراض کرده است، اما متاسفانه گوش شنوایی نبود. اکنون از نمایندگان مردم می‌خواهیم تا به دور از هرگونه اقدام، تصمیم یا واکنش سیاسی و شتابزده، مسائل و مشکلات این حوزه را با متخصصان و کارشناسان این حوزه در میان بگذارند تا راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت از منظری علمی و در روندی جمعی طی شود و انشاءالله بهترین نتیجه حاصل گردد.

پیوند بازتاب خبر در رسانه‌ها:

پایگاه خبری هنر   -  خبرگزاری مهر    -   خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)  -  خبرگزاری موج    -  تابناک -  برنا نیوز  - خبرگزاری پانا

بیانیه‌ی مشترک «اتحادیه‌ی انجمن‌های علمی دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه‌های کشور

الحاق سازمان میراث به ارشاد سیاسی است - محمد بهشتی، رییس اسبق و کارشناس میراث فرهنگی

• < قبلی
• بعدی >