ایران‌بوم

جمعی از استادان باستان‌شناسی، فلسفة و تاریخ و صاحب‌نظران دانشگاهی کشور طی نامه‌ای به مقام معظم رهبری خواستار آن شدند تا مسوولان و مدیران میراث فرهنگی با عنایت به نظرات مقام معظم رهبری درخصوص حساس بودن مسایل فرهنگی، از فروپاشی سازمان میراث فرهنگی و وضعیت چندپارة آن جلوگیری به عمل آورده و نسبت به سنگر تاریخ و فرهنگ تمدن ایرانی-اسلامی با مسوولیت و حساسیت برخورد کنند. تخریب‌هایی که پی‌در پی در حوزة میراث فرهنگی رخ می‌دهد و وضعیت نابسامان میراث تاریخی-فرهنگی کشور مورد انتقاد این صاحب‌نظران است و چندپاره شدن سازمان میراث فرهنگی که هم‌اکنون منجر به جدا شدن شماری از نیروهای باسابقه از بدنة آن شده و به تدریج بیشتر خواهد شد نیز از دیگر موارد مطروحه است. همچنین طی ماه‌های گذشته انتقادهای بسیاری دربارة کارنامة تشکیلات میراث فرهنگی خصوصاً در عرصه باستان شناسی شده بود. مسأله پاسخ‌گو نبودن این سازمان و لزوم وزارتخانه شدن آن نیز یکی دیگر از دغدغه‌هاست. همچنین مسألة ادغام میراث فرهنگی با گردشگری و صنایع دستی که ماهیتی متفاوت دارند از دیگر مسایل مورد نظر کارشناسان است که منجر به آسیب دیدن حوزة میراث فرهنگی شده است.

متن نامه در پی می‌آید:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

«فَالیَومَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنکَ لِتَکُونَ لِمَن خَلفَکَ ءَایَهً و اِنَّ کَثِیراً مِّنَ النَّاسِ عَن ءَایَتِنَا لَغَفِلُونَ» (یونس/93)

محضر مبارک مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
سلام علیکم

قرآن شریف به ما آموخته که حتی جسد فرعون و میراثِ اعمال و افعالِ فرعونی را می‌بایست در کرانة تذکر و حافظة تاریخی برای نسل‌های آینده پاس داشت و از رخدادها و کرده‌های گذشته عبرت آموخت تا اندیشة تاریخیِ آدمی در «نیلِ» غفلت و نسیان غرق نشود. این، موضعِ صریح و روشنِ کلام و کتابی است که در یک هزارة و نیم اخیر نقش بی‌بدیل و تعیین‌کننده در تقدیر تاریخی، شخصیت، هویت و منشِ ایرانی‌بودن و ایرانی‌زیستن ما به عنوان یک ملّت مسلمان و قارة عظیم مدنی و معنوی در عرصة تاریخ جهانی داشته است.
شمار سرزمین‌هایی که به لحاظ حجم، وسعت، تراکم، تنوع و غنای مواریثِ مدنی و معنوی، محوطه‌هایِ باستانی و ابنیة تاریخی شانه به شانة ایرانِ بزرگ ساییده‌اند، بی‌اغراق از انگشتان یک‌دست فرا نمی‌گذرد. این تنوع، تراکم و تداومِ مواریث مدنی و معنوی، مسؤولیت خطیر و سنگینی را بر شانة هر ایرانی از هر طبقه و صنف و متعلق به هر طایفه و مذهبی می‌نهد. متأسفانه اینک این سرزمینِ ریشه‌ها و جغرافیایِ عظیم فرهنگی در معرضِ تهاجم، تخریب و تحقیر جماعتی بی‌بهره از آگاهی تاریخی و احساسِ ایرانی‌بودن قرار گرفته است.
سازمان میراث فرهنگی[، صنایع دستی و گردشگری] تنها نهاد و سازمان رسمی کشور است که دهه‌هاست مسؤولیتِ سنگین صیانت، حفاظت، مرمت، شناسایی، شناساندن و ثبت و معرفی ملّی و بین‌المللیِ مواریثِ مدنی و معنوی کشور را بر شانه گرفته است. سربازان و سنگربانان این نهادِ فرهنگیِ بسیار مهم دهه‌هاست که در این سنگر سرمایه و عمر و اندیشة خویش را هزینه کرده‌اند.
انحلال و انهدام این سنگر استوار و نهادِ عظیمِ فرهنگی و متفرق‌کردن سربازان و سنگربانانِ مواریث مدنی و معنوی کشور با هر انگیزه‌ای –دانسته یا نادانسته- اثرات و تبعات بسیار منفی و جبران‌ناپذیری بر عزّت و اعتبار، اقتدار و وحدت ملّی ما خواهد نهاد. انتظار می‌رفت کشوری با چنین موقعیت و اعتبار تاریخی-فرهنگی در صیانت از سنگرهای تاریخ و فرهنگ و مواریث مدنی و معنوی خود شهرة آفاق می‌بود، اما متأسفانه مشاهده می‌کنیم که عملاً گام به راهی نهاده‌ایم که اینک در بی‌توجهی به مواریث فرهنگی و صیانت از آثار و محوطه‌های باستانی و ابنیة تاریخی شهره شده‌ایم. این تصمیمِ ناموجه و ناکارشناسانه نه تنها دست متجاوزان و سوداگران را در غارتِ مواریث فرهنگی، تخریب محوطه‌های باستانی و فروختنِ یوسفِ میراث کشور در بازار مکارة سود و سودا گشوده‌تر می‌کند بلکه نهایتاً میهن ما را در مواجهه با چالش‌های تاریخی، به‌شدت شکننده و آسیب‌پذیر خواهد کرد. تضعیفِ و آسیب‌پذیر شدن میراث و فرهنگ این سرزمین نیز بیش از هر چیز به معنای تضعیف یکی از مهمترین و غنی‌ترین کانون‌های بالندة فرهنگ بشری است.
امروزه، مراکز و سازمان‌های میراث فرهنگی در سراسر جهان از مهمترین و تأثیرگذارترین سازمان‌ها و نهادها به شمار می‌روند و برنامه‌های آنها در نهایتِ نظم، دقت و هوشمندی تنظیم و تدوین و اجرا می‌شود. انتظار می‌رفت که سازمان میراث فرهنگی کشور نه فقط در زمینة صیانت و پاسداری و شناخت میراث ایرانی-اسلامی ما در درون مرزهای کنونی کشور گام‌های بلندی بردارد بلکه در شناخت و پاسداری میراثِ سترگِ جهان ایرانی و سرزمین‌های اسلامی نیز مشارکت فعال و پویا داشته باشد. اکنون نه تنها این سازمان در راستای تحقق این اهداف گام بر نمی‌دارد بلکه با تصمیم‌ها و اقداماتی که در پیش گرفته است، زمینه‌هایِ تخریب و آسیب‌پذیری مواریثِ سترگ فرهنگِ ملّی و اسلامی و بشری نیز فراهم شده است. چندپاره کردن این سازمان و انتصابِ مدیران غیرمتخصص از جمله آفت‌هایی است که خصوصاً طی سال‌های اخیر گریبانگیر مدیریت میراث فرهنگی کشور شده و آسیب‌هایی را بدان وارد آورده است که ابعاد و زوایای خسارت‌بار آن در شرایط کنونی قابل ارزیابی نیست. تسامح و تساهل در تصحیح این امر خطیر نه تنها تخریب و زایل‌شدن میراث هزاران سالة کشور را به دنبال خواهد آورد و اقتدار و اتفاقِ ملّی و مدنی ما را در سطح جامعة جهانی خدشه‌دار و ناموجه جلوه می‌دهد بلکه سبب از دست رفتن سرمایه‌هایی خواهد شد که در آیندة نزدیک با پایان‌گرفتن منابع و ذخایر زیرزمینی، می‌بایست جایگزین آنها شود. اینک تصمیمات جدیدی بر مبنایِ استدلال‌های ناصواب در عرصة میراث فرهنگی ایران به مرحلة اجرا گذاشته‌شده که تبعات آن نه‌تنها رسیدگی به وضعیت مواریثِ مدنی و معنوی و محوطه‌های باستانی و یادمان‌هایِ تاریخی ما را در کوتاه‌مدت بیش از این تضعیف یا مختل خواهد نمود، بلکه در درازمدت چه بسا تمامیت ارضی و هویت ملّی کشور را در معرض تهدید قرار خواهد داد.
تجربه و تقدیر تاریخی ما می‌بایست این واقعیت را به ما آموخته باشد که زنگِ خطرِ فروپاشی ملّت‌ها و فرهنگ‌ها و انحلال جامعه‌ها و حتی افول و انحطاط تمدن‌ها هنگامی شنیده شده که جامعه‌ای، از درون، ریشه‌هایِ اصالت و هویت و ارزش‌های خود را نشانه گرفته و دست تجاوز و تخریب به سوی مواریثِ مدنی و معنوی‌اش گشوده است. سنگر تاریخ و فرهنگ، هر چند سنگر تیغ و شمشیر نیست، اما تجربة تاریخی به ما آموخته است که سربازان این سنگر در میدان عمل بغایت مرزگشاتر و پیروزمندتر در رویارویی با چالش‌های تاریخی و صیانت از مرزهایِ حیثیت، ملّیت، اقتدار و «اتحاد ملّی و انسجام اسلامی» ما بوده‌اند.
وظیفة خود دانسته‌ایم در برابر این حرکتِ ناآگاهانه و تصمیمِ ویرانگر که تأسف و تأثر عمیق و نگرانی شدید ما را برانگیخته سکوت نکنیم و ناخرسندی خود را به استحضار مقام معظم رهبری برسانیم تا به مسؤولان و متولیان امر دستور دهند در راستای مصالح و منافع کشور از فروپاشی سازمان میراث فرهنگی جلوگیری نمایند.

شایان یادآوری است؛ امضاء استادان یاد شده در ایران‌بوم محفوظ است که در صورت لزوم ارایه خواهد شد.

- دکتر رضا داوری اردکانی
- دکتر احمد احمدی
- دکتر غلامحسین دینانی
- دکتر غلامرضا اعوانی
- دکتر مهدی قوام صفری
- دکتر حکمت‌اله ملاصالحی
- دکتر محمدرحیم صراف
- دکتر کمال‌الدین نیکنامی
- دکتر هایده لاله
- دکتر کامیار عبدی
- دکتر حمید خطیب‌شهیدی
- رجبعلی لباف خانیکی
- مهدی رهبر
- دکتر هادی ندیمی
- دکتر اکبر مجدالدین
- دکتر علی غفاری
- دکتر محمدباقر وثوقی
- دکتر منصور صفت‌گل
- دکتر محمدعلی آذرشب
- دکتر محمود جعفری دهقی
و...