خبر

روش‌های ساده برای مصون ماندن از آسیب‌های مفاصل

برگرفته از روزنامه اطلاعات، سه‌شنبه 28 آبان 1392، شماره  25741

امروزه با پیشرفت زندگی مدرن و ماشینی، شیوع بیماری‌های مفصلی نه تنها کمتر نشده، بلکه افزایش هم یافته است. درد‌های مفصلی یکی از شایع‌ترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمانی است، به طوری که بیش از 90درصد افراد در طول زندگی حداقل یکبار و بیش از 50 درصد ازمردم بیش از یک مرتبه دچار آن می‌شوند.
بررسی‌های انجام شده در کشور نشان می‌دهد که آمار مبتلایان به دردهای مفصلی در ایران بیشتر از سایر کشور‌ها است و این در حالی است که گودی کمر منجر به درد‌های مفاصل و همچنین کمردردهای شدید می‌شود. این بیماری و درد آزار دهنده شخص را از انجام کارهای روزمره اش باز می‌دارد و به استراحت در بستر وادار می‌کند و از این رو می‌تواند علاوه بر مشکلات جسمی، موجب مشکلات روحی و روانی شود و اثرات منفی بر اقتصاد خانواده و جامعه برجای بگذارد. تا حدود 20 سال قبل، اکثر کسانی که برای درمان دردهای عضلانی اسکلتی به درمانگاه‌های فیزیوتراپی و ارتوپدی مراجعه می‌کردند، افراد بالای 55 تا 60 سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می‌شد، ولی امروزه این سن به 30 سال کاهش پیدا کرده است و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین 30 تا 50 سال با دردهای گردن، زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
کارشناسان معتقدند، یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش دردهای مفصلی در کشور، عدم آگاهی مردم دررعایت نکات اصولی و بهداشت محیط کار است. در حالی که هرچقدرآگاهی مردم در استفاده درست از امکانات محیط کار، تغییر وسایل و بهبود شرایط کار افزایش یابد، به‌‌همان نسبت آمار افراد مبتلا به دردهای مفصلی هم کاهش می‌یابد.
چاقی و افزایش گودی کمر
دکتر محمد مهدی امام، فوق تخصص روماتولوژی در مصاحبه با خبر گزاری فارس اظهار داشته است: افزایش گودی کمر در افرادی که شکم‌های بزرگ دارند، مانند افراد چاق، زنان باردار و یا افرادی که به تجمع مایع در داخل شکم مبتلایند، بیشتر دیده می‌شود. ‏
‏ وی می‌افزاید: به طور طبیعی ناحیه کمر تمامی افراد دارای گودی است و این تصور که فردی دارای گودی کمر است، تصور غلطی است ودر صورتی که گودی کمر افزایش یا کاهش پیدا کند، در این صورت گودی کمر مضر است. ‏
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌افزاید: ‌لیز خوردگی مهره و ضعف عضلات ستون مهره نیز می‌تواند به افزایش گودی کمر منجر شود. این افزایش به واسطه افزایش فشار بر روی مهره‌های خاص که معمولاً مهره 4 یا 5 کمر است، به بیرون زدگی تدریجی دیسک کمر و کشیدگی تاندون‌های آن ناحیه منجر می‌شود.
گودی کمر و کمر درد ‏
‏ دکتر امام با اشاره به این مطلب که گودی کمر به مرور زمان می‌تواند به ایجاد کمردرد مزمن در فرد منجر شود، یاد آوری می‌کند: کاهش گودی کمر بیشتر در اسپاسم عضله و بیماری‌های روماتیسمی ستون فقرات دیده می‌شود، البته باید مدنظر داشت که اسپاسم عضله علل‌بسیار متنوعی دارد و از مشکلات ساده‌ای مانند رگ به رگ شدن عضلات کمری و دیسک گرفته تا مشکلات پیچیده‌ای مانند تومورهای ستون مهره، شکستگی و عفونت که می‌توانند به اسپاسم عضله منجر شوند. ‏
این روماتولوژیست همچنین می‌گوید: در مواقع اختلالات قوس کمر چه به صورت افزایش و چه به صورت کاهش، در درجه اول باید علت آن پیدا و حتی‌الامکان رفع شود ودر مواقعی افزایش قوس کمر، به صورت ثانویه، به ضعف عضلانی یا بزرگی شکم می‌انجامد. انجام ورزش‌های خاص برای بهبود قوس کمر می‌تواند مؤثر باشد و البته این ورزش می‌بایست توسط فیزیوتراپیست تجویز شده باشد.
ورزش‌های مناسب ‏
وی با اشاره به این مطلب که یکی از ورزش‌های معروف تنظیم قوس کمر، «حرکت گهواره» است می‌افزاید: در حالت گهواره، فرد بر روی پشت بر روی زمین می‌خوابد و زانوها را در ناحیه شکم جمع می‌کند و با دست آن را نگه می‌دارد و سپس به صورت حرکت گهواره می‌کوشد پاها را به زمین نزدیک و دور کند.
گودی کمر بیماری نیست
دکتر سعید رضا مهرپور ـ جراح ارتوپد و فلوشیپ جراحی ستون فقرات در مورد گودی کمر به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: مهم‌ترین مساله این است که گودی کمر یک هنجار طبیعی و آناتومیک در انسان است و هر انسانی به طور طبیعی گودی کمر دارد. به طوری که وقتی ستون فقرات را از جلو نگاه می‌کنیم، کاملاً صاف است. ولی وقتی از کنار نگاه می‌کنیم 4 انحنا در گردن، پشت، کمر و ناحیه خاجی می‌بینیم که این انحنا‌ها در بدن هر انسانی طبیعی است، وجود آن‌ها در کمر خیلی هم مهم است. ‏
این استاد یار دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این مطلب که گودی کمر منحصر به انسان است و چون انسان روی دو پا راه می‌رود، این گودی در کمرش ایجاد شده است می‌افزاید: افراد مختلف بسته به موقعیت آناتومیک و خاصیت‌های فردی لگن، کمر و پشتشان ممکن است گودی کمر مخصوص به خود با اندازه خاصی را داشته باشند. ‏
این ارتوپد با بیان این مطلب که گودی کمر بیماری نیست، یادآوری می‌کند: بعضی ازافراد به دلیل آناتومیک کمر ممکن است کمرشان گودتر و عده‌ای دیگر کمتر گود باشد، درست مانند افرادی که دارای بینی بزرگ و یا بینی کوچک هستند واین به تفاوت خصوصیت‌های بدنی انسان‌ها بر می‌گردد.
افزایش گودی کمر ‏
دکتر مهرپرور می‌گوید: برخی از بیماری‌ها می‌تواند باعث افزایش گودی کمر شود که عبارتند از دررفتگی مادر زادی مفصل لگن بخصوص در درفتگی‌های دو طرفه، بعضی از بیماران به علت ضعف شدید عضلانی دچار افزایش گودی کمر می‌شوند، افرادی که ضعف عضلات شکم داشته باشند و به طور مرتب ورزش نکنند که بر اثر چاقی شکمی گودی کمرشان هم بیشتر می‌شود، خانم‌های باردار با بزرگ شدن جنین گودی کمرشان هم بیشتر می‌شود که این مساله می‌تواند در آنان باعث کمر درد شود. زیرا جنین با فشاری که روی عناصر خلفی ستون فقرات می‌آورد، می‌تواند باعث شدید‌تر شدن گودی کمر شود، بعضی از افراد هم که قوس کمرشان بیشتر از بقیه است، ممکن است درد کمر داشته باشند.
دکتر مهرپور با اشاره به این مطلب کسانی که گودی کمر زیادی دارند باید ورزش‌هایی به نام «ویلیامز» را انجام دهند، می‌افزاید: پزشکان این ورزش‌ها را به بیماران آموزش می‌دهند و بیماران هم با انجام این ورزش‌های خاص وتقویت عضلات شکم، گودی کمرشان کم می‌شود. ‏
وی در مورد افزایش وزن و چاقی هم یاد آوری می‌کند: برای این بیماران چاقی بسیار مضر است، زیرا زمانی که شکم به دلیل بالا رفتن سن و ورزش نکردن بزرگ می‌شود، به سمت جلو تمایل پیدا می‌کند و گودی کمر افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند باعث کمر درد شود. معمولا این افراد چون ورزش نمی‌کنند، عضلات شکمشان ضعیف می‌شود و در آن چربی تجمع پیدا می‌کند. از این رو شکم به سمت جلو متمایل می‌شود و شخص دچار افزایش گودی کمر و کمر درد می‌شود.
کمر درد و انواع آن ‏
این ارتوپد در مورد کمر درد اظهار می‌دارد: کمر درد به 3 گروه تقسیم می‌شود که عبارتند از کمر دردهای خطر ناک، کمر دردهایی که باعث بیدار شدن بیمار از خواب می‌شود و نیز کمردردهایی که به دنبال ضربه دیدن و و افتادن به زمین به و جود می‌آید و در صورتی که همراه با تب، بی اشتهایی و کاهش وزن باشد، بیماران هر چه سریع‌تر باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. همچنین بیمارانی که سابقه مصرف کورتن در طولانی مدت را دارند، اگر با کمر درد مراجعه کنند، احتمال شکستگی استخوان در آنان وجود دارد و از این رو باید هر چه سریع‌تر درمان شوند.
همچنین بعضی از درد کمرها ریشه‌های عصبی را در گیر می‌کنند، مانند دیسکی که بیرون زده شده است وروی ریشه فشار می‌آورد. و یا درد کمر‌هایی که به زیر زانو تیر می‌کشد و این در حالی است که تیر کشیدن پا بیشتر بیمار را آزار می‌دهد درد‌های سیاتیک است و گروه سوم که 90 درصد بیماران ما را تشکیل می‌دهند وشایع‌ترین دردهای کمر است که علل نامشخص دارند و ممکن است به دلایل مختلفی مانند عضله، لیگامن و کپسول مفصلی و دیسک به وجود آمده باشند.
این بیماری‌ها خطر ناک نیستند و ریشه عصبی را درگیر نکرده‌اند، اما بچه‌ها و افراد مسن جز گروه خطر هستند، به طوری که اگر کودکی زیر 10 سال دچار درد کمر شود، باید هر چه سریع‌تر او را به پزشک رساند. معمولا دردهای کمر افراد 20 تا 50 سال را درگیر می‌کند که ممکن است به علت‌هایی مانند شکم بزرگ، چاقی و افزایش قوس کمر باشد که اکثر این بیماران با انجام ورزش‌های مناسب و مصرف برخی دارو‌های ساده درمان می‌شوند. ‏
وی می‌گوید: حدود 75 درصد افراد در طول زندگی حداقل یکبار درد کمر را تجربه می‌کنند و 25 درصد تمامی مرخصی‌هایی که در محل کار گرفته می‌شود، به علت درد کمر است، از این رو می‌توان گفت که بیماری در میان افراد زیادی شایع است. ‏
پیشگیری از کمر درد
دکتر مهرپرور می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین راههای پیشگیری از کمر درد، ورزش است. متاسفانه بسیاری از جوانان و نو جوانان ورزش نمی‌کنند و از این رو در سنین بالا دچار کمر درد و درد‌های عضلانی می‌شوند و بسیاری از مردم از عادت‌های غذایی سالم پیروی نمی‌کنند و همین مساله باعث می‌شود بعد از 30 سالگی دچار افزایش وزن بی رویه شوندو به بیماری‌های مانند کمر درد مبتلا شوند.
این در حالی است که بسیاری از بیماران به علت کمر درد در مراکز درمانی بستری می‌شوند، در حالی که خیلی از آنان با برگشت به زندگی مناسب و ورزش می‌توانند از بروز این بیماری پیشگیری کنند. ‏‏ از جمله علت‌های اصلی گودی بیش از حد کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ‏
‏ـ آکندروپلازی: این بیماری ارثی است و با اختلال در رشد و تکامل استخوان‌ها و نسوج غضروفی همراه است. در این بیماری دست و پاها کوتاه هستند. ‏
‏ـ التهاب دیسک کمر
ـ قوز بیش از حد ناحیه پشت: در این حالت ستون فقرات کمر به طور جبرانی دچار انحنای بیش از حد می‌شود. ‏
‏ـ چاقی: به ویژه بزرگی بیش از حد شکم و ضعف عضلات این ناحیه باعث کشیدگی بیش از حد ستون فقرات به سمت جلو و افزایش گودی کمر خواهد شد. ‏
‏ـ پوکی استخوان: که با تسهیل تغییر ارتفاع و شکل طبیعی مهره‌ها، باعث تغییر انحناهای طبیعی ستون فقرات می‌شود. ‏
‏ـ در رفتگی تدریجی مهره‌ها: این حالت اغلب در ناحیه ی کمر دیده می‌شود و با لغزش یا جابجایی مهره‌ها همراه است. این بیماران معمولا از کمر درد، احساس جدا شدگی و لقی کمر، گودی بیش از حد کمر و برجستگی باسن شکایت دارند. ‏
‏ـ ضعف عضلات شکمی بر اثر علل گوناگون.
اهمیت درست نشستن
اغلب ما بدون این که خودمان آگاه باشیم، در بسیاری از اوقات روز با بد نشستن و استفاده نادرست از ستون فقرات، به تخریب و پیری زودرس آن دامن می‌زنیم. بسیاری از دردهای گردن، کتف، شانه و کمر بر اثر نا آگاهی از طرز استفاده صحیح از بدن به وجود می‌آیند. ‏
برای درست نشستن، از یک صندلی مناسب بهره بگیرید. این صندلی باید توانایی تغییر ارتفاع را داشته و پشتی آن نیز بتواند قابل تنظیم باشد تا فشارهای وارده بر ناحیه ی پشت را کاهش دهد. ‏
زانوهای شما باید هم سطح مفصل لگن تان باشند. سعی کنید صاف بنشینید و از لمیدن یا خم شدن بر روی میز کار پرهیز کنید. در صورت نیاز برای حمایت کمرتان از یک بالشتک کوچک و مناسب بهره بگیرید. ‏
کف پاها را صاف بر روی زمین بگذارید و در صورت لزوم از یک زیر پایی مناسب استفاده کنید و هیچ گاه پاها را به صورت ضربدری قرار ندهید و یا روی نوک پنجه نگه ندارید. این کار از وارد شدن فشارهای بیش از حد بر مفاصل شما جلوگیری خواهد کرد. از جمع کردن پا زیر تنه خودداری کنید. ‏
در صورتی که با مانیتور کامپیوتر کار می‌کنید، حداقل فاصله 25 تا 75 سانتیمتر بین چشم و صفحه را رعایت کنید. برای این کار رعایت فاصله‌ای معادل طول بازو کفایت می‌کند. بالای صفحه ی مانیتور باید در سطح چشم شما باشد، این کار می‌تواند با استفاده از چند کتاب صورت گیرد. ‏
‏ چند پیشنهاد ساده برای پیشگیری و کاهش گودی بیش از حد کمر: ‏
‏ـ در زمان نشستن، کف پا را صاف بر روی زمین قرار دهید، صندلی خود را تنظیم کنید و در صورت نیاز از یک بالشتک کوچک برای پُر کردن فضای خالی پشت کمرتان استفاده کنید. ‏
‏ـ وقتی ایستاده اید، یک پا را مستقیم بر روی زمین و دیگری را روی یک پله، چهارپایه و یا هر چیز مشابه، در سطحی کمی بالاتر از پای دیگر قرار دهید. این کار حمایت کمرتان را افزایش خواهد داد. ‏
‏ـ بهترین حالت برای خوابیدن، وضعیت صورت و شکم رو به بالا است، در حالی که بالشی زیر زانوها قرار گیرد، اما در صورتی که تمایل دارید بر روی شکم بخوابید، حتما بالشی زیر شکم خود قرار دهید. ‏
‏ـ توجه داشته باشید که پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند موجب افزایش گودی کمرتان خواهد شد. ‏
‏ـ از تقویت عضلات شکم و کمر غافل نباشید. ‏
بیتا مهدوی

• < قبلی
• بعدی >