ایران‌بوم

طی جنگ تحمیلی، ایران ‌252 بار مورد حمله شیمیایی رژیم بعث عراق قرار گرفت و بر اثر آن حدود ‌100 هزار نفر مجروح شیمیایی شدند که هنوز از آثار آنها رنج می‌برند. کنوانسیون ژنو برای ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سال ‌1925، صادر شد اما بعضی از کشورها به این کنوانسیون پایبند نبودند.

رژیم بعث عراق که از پیروزی در جبهه‏‌های جنگ علیه ایران ناامید شده بود، تصور می‏‌کرد با حملات شیمیایی می‏‌تواند خواسته‏‌های خود را بر ملت ایران تحمیل کند. از این‏ رو در روزهای هفتم و هشتم تیر 1366، هواپیماهای بمب‏‌افکن عراق با بمب‏‌های شیمیایی به چهار نقطه پرازدحام و متراکم جمعیتی شهر سردشت حمله کردند و مردم بی‏گناه آن شهر و اطراف آن را آماج گازهای کشنده و دهشتناک شیمیایی قرار دادند.

بمباران شیمیایی شهر مرزی سردشت فجیع‏‌ترین و وحشتناک‏‌ترین تهاجم شیمیایی‌ای بود که آثار و پیامدهای منفی زیادی به بار آورد. جمهوری اسلامی ایران، این تهاجم را غیرانسانی اعلام کرد و شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ‌افزارهای شیمیایی در جهان بعد از بمباران هسته‏‌ای هیروشیما نامید.

حمله شیمیایی هواپیماهای متجاوز رژیم بعث عراق به شهر سردشت، به شهادت 110 نفر و مجروح شدن 5000 نفر منجر شد و هنوز هم شماری از مردم مقاوم و شریف شهرستان سردشت با آثار و پیامدهای این بمباران دست به گریبان هستند.به رغم ارتکاب این جنایت هولناک، مجامع جهانی هیچ اقدامی برای جلوگیری از ادامه تجاوز به عمل نیاوردند، حتی آن رژیم خونخوار را هم ملامت نکردند و مانند گذشته، بی‏‌اعتنا از کنار این حادثه گذشتند.

سردشت نخستین شهر قربانی فاجعه شیمیایی، فقط نماد مظلومیت ملت ایران نیست، بلکه نماد برخورد دوگانه مجامع بین‌المللی در جهت تامین منافع ابرقدرت‌ها و مستکبران هم هست.برابر گزارش‌ها، بیش از ‌400 شرکت تولیدکننده مواد شیمیایی از عراق برای تجهیز شیمیایی حمایت کردند که بیشتر آنها از آلمان و انگلیس بودند. این در شرایطی است که آلمان به عنوان تنها کشوری شناخته می‌شود که هم کنوانسیون ژنو را امضا کرده است و هم اتحادیه اروپا اجازه دارد با بازرسی از صنایع شیمیایی آن کشور مانع از تولید سلاح‌های شیمیایی به وسیله آلمان شود.

مروری بر جنایت‌های شیمیایی رژیم بعث عراق

رژیم بعث عراق طی جنگ تحمیلی بارها با استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان اسلام و مردم شهرها بیش از پیش خوی تجاوزگری‌اش را نشان داد.

عراق روز 31 شهریور 1359، تهاجم سراسری خود را از سه جبهه آغاز کرد. مرکز ثقل این تهاجم جبهه جنوب بود. در آن زمان، ارتش عراق، دارای مشخصات توانایی تهاجمی جنگ‌افزارهای شیمیایی به شرح زیر بود:

1- توانایی حفاظتی و رفع آلودگی، وسایل حفاظتی انفرادی –یگانی برای همه پرسنل در داخل خودروهای زرهی، وجود گروهان شیمیایی و رفع آلودگی در لشکرهای رزمی.

2- داشتن مناسبات تجاری درازمدت با شوروی که بزرگ ترین تدارک کننده جنگ‌افزارهای شیمیایی مورد نیاز عراق بود.

3- داشتن مناسبات تجاری با غرب از جمله انگلستان، هلند، آلمان غربی و آمریکا به منظور خرید مواد شیمیایی و تجهیزات حفاظتی مورد لزوم برای نیل به خودکفایی در زمینه ساخت جنگ‌افزارهای شیمیایی.

4- در اختیار داشتن انواع سیستم‌های پرتاب مهمات شیمیایی از جمله هواپیماهای دور پرواز، توپخانه، راکت‌های سطح به سطح و موشک‌ها.

کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی توسط عراق

در اوایل جنگ تحمیلی، در منطقه شلمچه،رژیم عراق برای نخستین بار به طور محدود اقدام به استفاده از سلاح شیمیایی کرد و برای دومین بار در منطقه میمک تکرار شد.عراقی‌ها از آذر 1361، به طور پراکنده از عوامل شیمیایی کشنده استفاده کردند. ابتدا مقدار محدودی از سولفورموستارد (عامل تاول‌زا) را به منظور درهم شکستن سازمان رزمی رزمندگان ایران در تک‌های شبانه مورد استفاده قرار دادند.

در سال 1362، عراق به کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی در پیرانشهر و حوالی پنجوین مبادرت کرد. ایران حادثه پنجوین را «جنایت جنگی» نامید و مجروحان جنگ شیمیایی به بیمارستان‌های تهران اعزام شدند.

در اواخر 1363، عراق به دو علت از کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی موقتاً منصرف شد:

1- در رابطه با اعتراض‌های قبلی اروپا.

2- علنی شدن ابعاد گسترده کاربرد این جنگ‌افزارها در جنگ با ایران.

استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی در بُعد وسیع توسط عراق از اوایل زمستان 1364 که رزمندگان ایران توانستند شهر فاو را تصرف کنند، مجدداً آغاز شد.

در اوایل سال 1366، عراق بار دیگر از جنگ‌افزارهای شیمیایی به طور انبوه در جبهه مرکزی سومار استفاده کرد.پس از عملیات والفجر8 در سال 1364، نیروهای عراقی به طرز بی‌سابقه‌ای از مواد سمی شیمیایی استفاده کردند. حدود 7000 گلوله توپ و خمپاره حاوی مواد سمی علیه مواضع نیروهای ایران شلیک شد. در طول 20 روز هواپیماهای عراقی بیش از یک هزار بمب شیمیایی در صحنه عملیات فرو ریختند و متجاوز از 30 تهاجم شیمیایی علیه هدف‌های غیرنظامی در ایران انجام شد.

بمباران شیمیایی شهر سردشت توسط عراق در هفتم تیر 1366 فجیع‌ترین و وحشتناک‌ترین تهاجم از این نوع بود که سبب کشته و مجروح شدن شمار بسیاری از مردم غیرنظامی شد. جمهوری اسلامی ایران شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ افزارهای شیمیایی در جهان بعد از بمباران هسته‌ای هیروشیما نامید.

وحشیانه‌ترین مورد استفاده در اسفند 1366، در حلبچه بوده است که وسیع‌ترین مورد استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی از زمان جنگ جهانی اول تاکنون به شمار می‌رود که حداقل سبب مرگ 5000 نفر از مردم کُرد و مسلمان این شهر شد و 7000 نفر دیگر هم مجروح شدند.فاجعه‌ای که در حلبچه رخ داد بدون شک با فجایعی همچون بمباران اتمی شهرهای «هیروشیما و ناکازاکی» ژاپن به دست آمریکا، قابل مقایسه است.

پروفسور «اوبن هندریکس» رئیس آزمایشگاه سم شناسی بیمارستان دانشگاه گان درباره فاجعه حلبچه تاکید کرده است: عراق از سه نوع گاز خردل (ایپریت)، اعصاب (تابون، سارین یا سومان) و بالاخره با سیانوژن علیه حلبچه استفاده کرد.به گفته وی، این سه نوع سلاح به طور مجزا ولی با فاصله‌ای کوتاه به طور یک «کوکتل بسیار سمی» مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

نیویورک تایمز: فاجعه سردشت،جنایت جنگی است

همچنین نیویورک تایمز آمریکا چند روز بعد از فاجعه سردشت،نوشت: « این عمل از هر جهت و به هر مفهوم یک جنایت جنگی است که با انکارهای سست و رسمی عراق و عذر و بهانه?های غیر رسمی در مورد استفاده از یک سلاح ناجوانمردانه در آمیخته است».با وجود اذعان رسانه های غربی و گذشت نزدیک سه دهه تاکنون تلاش?های مصدومان و جانبازان شیمیایی سردشت که علیه این فجایع انسانی در دادگاه لاهه شکایت کرده اند نتیجه نداده است و مجامع جهانی به ویژه غرب هم به سکوت معنی دار خود در برابر این فجایع انسانی ادامه می دهند.

با این حال جای تاسف دارد که در برابر سکوت مجامع جهانی در داخل کشور هم این بحث به فراموشی سپرده شده است و مشکلی از مسائل متعدد پیش روی جانبازان و مصدومان برداشته نمی شود اما با این وجود پرونده جانبازان و مصدومان شیمیایی سردشت همچنان در دادگاه لاهه مفتوح است.

پروتکل ژنو

به کارگیری سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق، در حالی انجام ‌گرفت که این کشور جزو 120 کشور امضا کننده پروتکل ژنو راجع به منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت.

پروتکل 1925 ژنو که طی قطعنامه 2161 (21) ب سازمان ملل متحد مجدداً به تصویب رسیده است، به صراحت استعمال سلاح‌های شیمیایی را منع می‌کند.

قسمت‌هایی از پروتکل 1925 ژنو به شرح زیر است:

امضا کنندگان تام‌الاختیار زیر به نام دولت‌های خود اعلام می‌کنند: «نظر به این که در موقع جنگ، استعمال گازهای خفه کننده و مسموم یا امثال آن‌ها و همچنین هر قسم مایعات و مواد یا عملیات شبیه به آن حقاً مورد تنفر افکار عمومی دنیای متمدن است، دوَل متعاهد تقبل می‌ کنند ممنوعیت استعمال گازهای خفه کننده و مسموم شبیه آن را به موجب این اعلامیه به رسمیت شناخته و همچنین تعهد می‌کنند که ممنوعیت مذکور را شامل وسایل جنگ میکروبی هم دانسته و خود را ملزم به رعایت مراتب فوق بدانند.»