دکتر محمد مصدق
بررسی اسناد کودتای 28 مرداد - 1
- دكتر محمد مصدق
- نمایش از دوشنبه, 18 مرداد 1389 08:02
- بازدید: 7386
به کوشش ندا احمدی لفورکی
این مجموعه نوشتارها که برگرفته ای است از نسخه ی ترجمه ی «Clandestine Service History Overthrow of Premier Mossadeq of Iran» نوشته‌ی دکتر «ویلبر دونالد نیوتن» به بررسی اسناد محرمانه و غیرمحرمانه مربوط به کودتای 28 مرداد می پردازند.
اسناد، به ویژه مطالب مربوط به طراحی و اجرای عملیات نظامی، اقدامات اطلاعاتی و عملیات روانی؛ نکات عبرت آموز در خور توجهی را داراست که تلاش می شود با انتشار آن ها در این تارنما به بررسی ریشه های کودتایی بپردازیم که برخی از روی ناآگاهی آن را «قیام مردمی»! خوانده اند.
بخش نخست
طرح مقدماتی عملیات تی. پی. آژاکس
اقدامات اولیه
1. اعطای کمک های مالی موقت به مخالفان
این کمک ها عبارت اند از :
مبلغ سی و پنج هزار دلار، که سیا به زاهدی پرداخت خواهد کرد.
مبلغ بیست و پنج هزار دلار، که اینتلیجنس سرویس به زاهدی پرداخت خواهد کرد.
برای پرداخت مبالغ یادشده به زاهدی از شبکه ی ارتباطات محلی اینتلیجنس سرویس در ایران استفاده خواهد شد.
در صورت لزوم سیا برای اعطای کمک های مالی به سران کلیدی ارتش تلاش خواهد کرد.
2. جلب همکاری شاه
در مرحله ی اول باید شاه را درباره ی هدف مشترک انگلیس و آمریکا متقاعد ساخت و ترس وی را از توطئه ی بریتانیا بر ضد خود او از میان برد. برای دست یابی به این هدف، اقدامات زیر انجام خواهند شد :
سفیر هندرسن با شاه تماس گرفته و او را از کمک مشترک آمریکا و انگلیس مطمئن خواهد ساخت و به وی اطمینان خواهد داد که بریتانیا از او در برابر مصدق حمایت می کند.
هندرسن به شاه خواهد گفت که در اسرع وقت نماینده ی ویژه ی آمریکا برای ارایه ی طرح مشترک آمریکا و انگلیس به او معرفی خواهد شد.
در مرحله ی دوم نماینده ی ویژه ی آمریکا با شاه ملاقات خواهد کرد و ضمن اعلام مواضع مشترک آمریکا و انگلیس، انتظارات دو کشور را از وی مطرح خواهد کرد. در این چهارچوب مواضع آمریکا و انگلیس به شرح زیر به اطلاع شاه رسانده می شود :
هر دو دولت مسئله ی نفت را در درجه ی دوم اهمیت به شمار می آورند.
موضوع اصلی، حفظ استقلال ایران و دور نگاه داشتن این کشور از پیوستن به اردوگاه اتحاد جماهیر شوروی است.
خاندان سلطنتی بهترین حافظ حاکمیت ملی محسوب می شود.
تا زمانی که مصدق در رأس کار است، آمریکا هیچ کمکی به ایران نخواهد کرد.
مصدق باید برکنار شود.
کمک های مالی آمریکا و انگلیس به دولت جانشین اختصاص خواهد یافت.
یک طرح مورد قبول درباره ی مسئله ی نفت پیشنهاد خواهد شد، اما دولت جانشین نباید در این زمینه شتاب کند.
همچنین موارد زیر به عنوان خواسته های دو کشور از شاه مطرح خواهند شد :
شما باید رهبری عملیات براندازی دولت مصدق را بر عهده بگیرید.
در غیر این صورت، مسوولیت سقوط کشور بر عهده ی شما خواهد بود.
در صورت سرپیچی، خاندان سلطنتی سقوط خواهد کرد و حمایت آمریکا و انگلیس از شما متوقف خواهد شد.
شما چه کسی را برای ریاست دولت جانشین در نظر دارید ؟ (سعی شود تا به صورت ماهرانه نظر شاه به سوی زاهدی معطوف گردد.)
اخطار درباره ی طرح و ضرورت جلوگیری از افشای آن.
برنامه ی عملکرد و فعالیت زاهدی با شما در میان گذاشته خواهد شد.
3. توافقات با زاهدی
پس از توافق با شاه، باید به زاهدی اطلاع داده شود که به سمت رییس دولت جانشین انتخاب شده و مورد حمایت آمریکا و انگلیس خواهد بود. سپس در خصوص جزییات طرح و زمان بندی اجرای آن باید با وی به توافق رسید. در مجموع، دو راه برای به قدرت رساندن زاهدی مطرح است : ابتدا اقدامات شبه قانونی که در این صورت شاه با یک فرمان سلطنتی، زاهدی را به عنوان نخست وزیر معرفی خواهد کرد. راه دوم، کودتای نظامی است.
ابتدا شیوه ی شبه قانونی به کار برده خواهد شد. اگر این شیوه کارساز شد، دست کم قسمتی از امکاناتی که برای اجرای کودتای نظامی در نظر گرفته شده به صحنه وارد خواهند شد. اگر روش نخست با شکست مواجه شود، ظرف چند ساعت کودتای نظامی اجرا می شود.
4. ارتباط با مجلس
ارتباط با مجلس در شیوه ی شبه قانونی دارای اهمیت است. برای اجرای این شیوه، نمایندگان باید تطمیع شوند. در این طرح، نخستین هدف به دست آوردن چهل و یک رای بر ضد مصدق است. برای کسب حد نصاب لازم برای تصویب شیوه ی شبه قانونی پنجاه و سه رای لازم است. اینتلیجنس سرویس معتقد است بیست نماینده ای که به هیچ یک از جناح ها وابسته نیستند باید تطمیع شوند.
هدف دوم، ارتباط با نمایندگان است که عوامل محلی اینتلیجنس سرویس انجام خواهند داد و هر زمان که ضروری باشد، سیا با اعمال فشار بر نمایندگان، از عملیات حمایت و بخشی از هزینه ها را تامین خواهد کرد.
5. ارتباط با رهبران مذهبی
باید سخنان رهبران مذهبی در مخالفت با مصدق انتشار یابند و در صورت لزوم، تظاهرات سیاسی زیر لوای مذهب، سازماندهی شود تا موقعیت شاه تقویت گردد و بعد از اجرای کودتا از طریق رادیو و مساجد اطمینان داده شود که دولت جدید به اصول مذهبی پای بند خواهد بود. در این چهارچوب به روحانی برجسته، بروجردی [ آیت الله العظمی بروجردی، مرجع تقلید ] پست وزیر مشاور در امور مذهبی پیشنهاد می شود و یا مامور اجرای اصول اجرا نشده ی قانون اساسی درباره ی تطبیق مصوبات مجلس با دین، توسط پنج ملا [ رهبر مذهبی ] خواهد شد.
همچنین وی [ بروجردی ] باید تشویق شود تا نمایندگان طرفدار مصدق را به اجرای عمل مستقیم تهدید نماید.
6. ارتباط با بازار
ارتباط مستقیم با بازار باید در راستای پخش شایعات بر ضد دولت و احتمالا تعطیلی بازار در قالب اقدامی برای مبارزه با دولت انجام گیرد.
7. حزب توده
زاهدی باید انتظار واکنش خشونت آمیز حزب توده را داشته باشد و خود را برای مواجهه با آشوبی بزرگ آماده سازد. در این چهارچوب زاهدی باید اقدامات زیر را برای مهار حزب توده به عمل آورد :
1. دستگیری دست کم یکسد تن از رهبران حزب و دیگر رهبران جبهه [ ملی ].
2. اعمال کنترل شدید در جنوب تهران برای جلوگیری از تجمعات و تظاهرات حزب توده.
3. بر حذر داشتن اعضای حزب توده از توسل به هر گونه اقدام، از طریق اعلامیه های هشدار دهنده.
برنامه های مطبوعاتی و تبلیغاتی
در این زمینه تدابیر زیر در برنامه ی کودتا گنجانده شده اند :
1. تشدید تبلیغات بر ضد مصدق پیش از کودتا.
2. تعیین مدیرکل مطبوعات.
زاهدی باید سریعا مدیرکل تبلیغات و مطبوعات دولت را منصوب نماید تا اقدامات زیر را انجام دهد :
خبرنگاران خارجی را توجیه کند؛
گزارش های رسمی از قبل تهیه شده ی مقامات آمریکا و انگلیس را انتشار دهد؛
حداکثر استفاده را از رادیو تهران ببرد.
8. ارتباط با قبایل
در مورد قبایل نیز ملاحظات زیر مورد توجه قرار گرفته است :
1. کودتا موجب تحریک و واکنش ایل بختیاری، لرها، کردها، بلوچ ها، ذوالفقاری ها، ممسنی ها، بویراحمدی ها و خمسه ها نخواهد شد.
2. مشکل اصلی بی طرفی روسای ایل قشقایی خواهد بود.
9. چگونگی اجرای روش براندازی شبه قانونی
در این روش بر استفاده از نیروهای مذهبی تاکید شده و این محورها مد نظر قرار گرفته اند :
1. در این زمان مسئله ی شایان توجه، طرح موسوم به ... است که بر اساس آن عده ی زیادی از تظاهرکنندگان در محوطه ی مجلس به تحصن مذهبی دست خواهند زد. در این زمینه شماری از کسانی که با رهبران مذهبی ارتباط دارند اقدام به تحصن کرده و جمع دیگری که بالغ بر چهار هزار تن خواهند بود و توسط تجار بازار سازماندهی شده اند، به گروه قبلی خواهند پیوست.
البته عوامل دیگری نیز توسط سیا به این جمع افزوده می شوند.
2. باید تبلیغات وسیعی صورت گیرد مبنی بر این که چنین تحصنی، مبتنی بر ناخشنودی عمومی از مصدق در این دو زمینه است :
با توجه به ارتباط آشکار مصدق با حزب توده و اتحاد جماهیر شوروی، زمینه ی اول مبتنی بر ضد مذهبی بودن دولت مصدق است؛
به این منظور قبل از شروع عملیات، سیا باید به طور گسترده مجموعه ای از اسناد جعلی دال بر توافقات محرمانه بین مصدق و حزب توده منتشر سازد.
زمینه ی دوم دلالت بر این نکته دارد که مصدق از طریق اعمال دیکتاتوری و بدون دلسوزی برای سرنوشت کشور، مملکت را از لحاظ اقتصادی به نابودی کشانده است. به این منظور قبل از شروع عملیات، سیا باید به طور گسترده اسکناس هایی را که به صورت غیر قانونی تهیه شده اند به عنوان مدرک منتشر سازد.
سیا این توانایی را دارد که اسکناس های تقلبی با کیفیت بالا منتشر کند. در این عملیات می توان این کار را به طور انبوه انجام داد.
3. تحصن مذهبی در صبح روز کودتا صورت می گیرد و بلافاصله پس از آن مجلس اقدام به استیضاح دولت می نماید و مصدق را برکنار و زاهدی را به جای وی منصوب می کند.
اگر عملیات تا اینجا موفق باشد، کودتا تا بعد از ظهر کامل خواهد شد.
اگر موفقیت آمیز نباشد، کودتا کمی دیرتر، یعنی غروب آن روز انجام می گیرد.
Clandestine Service History Overthrow of Premier Mossadeq of Iran
November 1952 _ Agust 1953
Written By: Dr. Wilber Donald Newton
دیدگاه‌ها
"مصدق شرافتمند بود. مطلقا شرافتمند و پاکدامن بود. نه خریدن او امکان داشت و نه بدنام کردن و به لجن کشیدنش میسر بود. بنابراین به استهزاء او پرداختند. او را پیرمرد پیژامه پوش نامیدند. گفتند نخست وزیری را که با لباس خواب روی یک تختخواب کوچک آهنی اشخاص را می پذیرد نباید جدی گرفت. این را دلیل حقانیت شرکت نفت انگلیس و ایران قلمداد کردند. کوشش می شد که او ضعیف و دلقک جلوه گر شود. بدون تردید کسانی که این افسانه ها را می ساختند خود یک کلمه آنرا باور نداشتند و به عمق معنای این به اصطلاح کمدی پی برده بودند. آنها دیگر با ایران فسادپذیری که نیم قرن قبل از آن قراردادهایی به او تحمیل کرده بودند سر و کار نداشتند بلکه با ایران کوروش کبیر روبرو بودند با ملتی که از زیرکی و فرهنگ و شعرشناسی و ظرافت سیاسی نیرومندی بهره مند بود..." برگرفته از کتاب فریاد خلق
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا