ایران‌بوم

امسال، برای نهمین سال، جمع بزرگی از دوستداران طبیعت و فرهنگ ایران در نزدیک ترین جمعه به سیزدهم تیر (روز ملی دماوند / جشن تیرگان) در شهر رینه گرد هم خواهند آمد. در این چند سال، در همایش‌های روز دماوند، (و به مناسبت های دیگر، مثلا در همایش ملی و علمی دماوند که در نهم تیر 1391 در دانشگاه آمل برگزار شد) طبیعت‌دوستان پیشنهادهایی برای حفظ و ارتقای وضع محیط زیست دماوند داده اند. کوهی که نماد سرفراز کشور ما است، اما امروزه تمامی حوزه‌ی آن به علت برنامه‌های عمرانی ناپایدار، تغییر کاربری‌های نادرست، چرای بیش از ظرفیت، جاده‌سازی، معدن‌کاوی، بوته‌کنی، لگدکوبی های سنگین، و رهاسازی زباله‌ در معرض خطر نابودی است.

پیامد این رفتارها، تشدید فرسایش خاک، کاهش غنای مراتع، بروز سیل های ویرانگر و فاجعه آفرین، رانش دامنه ها، کاهش تنوع گونه های گیاهی و جانوری، و ناپایدار شدن سرزمین بوده است. به منظور پیشگیری از رخداد فاجعه های بوم شناختی بیشتر، چکیده‌ای از خواسته‌های طبیعت‌دوستان را که در چند سال گذشته طرح شده (آن گونه که به نظر من رسیده) به آگاهی می‌رسانم. امید آن که مورد توجه مدیران بخش های منابع طبیعی و محیط زیست و توسعه ی کشور، تدوین کنندگان قوانین و مقررات، مسوولان قضایی، همچنین بهره برداران منابع کوهستانی و گردشگران و کوه نوردان و همه ی دوستداران این مرز و بوم، قرار گیرد.

1. تجدید نظر در طرح‌های مرتع داری و آبخیزداری و زیست محیطی، با هدف حفاظت از رویشگاه‌های گیاهی و زیستگاه‌های جانوری، و بهره برداری پایدار از منطقه با مشارکت موثر جامعه‌های محلی و کارشناسان و علاقمندان غیردولتی.

2. تدوین طرح‌های گردشگری و کوه‌نوردی اصولی با رویکرد حفظ چشم انداز طبیعی کوه دماوند، و با در نظر داشتن "ظرفیت برد" منطقه.

3. جلوگیری از بوته‌کنی و تخریب پوشش گیاهی، همچنین مطالعه بر روی رویشگاه‌های گیاهان خاص و جلوگیری از برداشت بی رویه‌ی این گونه گیاهان.

4. جلوگیری فوری از فعالیت‌های معدنی، با توجه به این که پوکه‌ی معدنی کوه دماوند با وزن مخصوص بالای 800 کیلوگرم در مترمکعب، برای کارهای ساختمانی نامرغوب است؛ و ترغیب مصرف کنندگان به استفاده از مواد جایگزین مانند فوم بتون که وزن و قیمت کمتر، و کیفیت بهتر دارد.

5. جلوگیری از ساخت جاده‌های جدید، تجدید نظر در طرح‌های تعریض جاده که سبب تخریب و رانش دامنه‌ها می شود، و بازگرداندن جاده‌های غیرضروری یا متروکه به وضع طبیعی.

6. تعیین یک "حریم" برای کوه دماوند با عنوان "پارک ملی" از ارتفاع حدود 2500 متر به بالا شامل مناطق: بالا دست جاده ی پلور به دریاچه ی سد لار و جاده ی پلور به شهر رینه و آبگرم لاریجان، بالادست روستای گزانه، بالادست روستاهای ناندل و حاجی دلا، دشت داغ، گردنه‌ی سرداغ، رودخانه‌ی سه سنگ، رودخانه‌ی دلیچای، رودخانه‌ی ورارو، و ... با جلب مشارکت دارندگان حقوق عرفی و قانونی منطقه.

7. اقدام برای ثبت دماوند در فهرست میراث‌های جهانی، به عنوان کوهی با ویژگی‌های منحصر به فرد طبیعی و فرهنگی، و کوهستانی با پیشینه‌ی کم‌مانند کوه‌نوردی.

8. جلوگیری جدی از تغییر کاربری اراضی، کنترل و مدیریت ساخت و سازها در دامنه‌ها، و جلوگیری از ساخت پناهگاه یا تاسیسات جدید دیگر در ارتفاعات.

9. آموزش شیوه‌های کوه‌نوردی و گردش‌گری سازگار با محیط زیست؛ جلوگیری از ریخت و پاش زباله، خودداری از آتش افروزی در کوهستان و هرگونه دستکاری در وضع طبیعی منطقه.

10. چاره‌جویی در جهت افزایش درآمد مردم محلی وابسته به محیط کوهستان، و برنامه‌ریزی برای استفاده‌ی بهینه و سازگار با شرایط محیط زیست از منابع و امکانات منطقه.

11. چاره‌اندیشی در جهت حفظ بهداشت محیط، فراهم‌سازی آب سالم، و جمع آوری بهداشتی فاضلاب و زباله‌های روستاهای دامنه‌ی دماوند.

*مدیر گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوه‌نوردان ایران