زیست بوم
خطر كوسه‌ها از زنبورها هم كمتر است!
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 23 فروردين 1389 07:28
- بازدید: 3650
برگرفته از همشهری آنلاین - دکتر اسماعیل کهرم
کوسه‌ها به چه دردی می‌خورند؟ مردم وقتی اینجور سؤال‌ها را مطرح می‌کنند که از دست موجودی عصبانی و کلافه هستند.
سواحل کالیفرنیا همیشه به خاطر موجهای مرتفع و پر انرژی محل دلخواه موج‌سواران بوده. هر روز صبح انواع وسایل با بادبان و بی‌بادبان که برای سوار شدن به موجها ابداع شده‌اند به آب انداخته می‌شوند و موج‌سواران در دفعات متعدد از دریا به ساحل می‌آیند و مجدداً باز می‌گردند آن روز هم ساحل مملو از موج‌سواران بود. با رضا، رفیق زمان دارالفنون در ساحل «سان‌دیه‌گو» قدم می‌زدیم.
سال‌ها است که رضا در آمریکا طبابت می‌کند. ناگهان آرامش ساحل به هم خورد. مردم ساحل تماماً در یک نقطه جمع شدند. مردم فریاد زدند حمله کوسه. رضا به طرف تجمع جمعیت رفت و خود را به قربانی رساند مردم را کنار زد و با اولین نگاه فهمید که کار از کار گذشته یک زن 26 ساله به گفته همسرش از تخته موج‌سواری به دهان کوسه افتاده بود.
نیمی از بدن این خانم به کل ناپدید شده بود.
حمله فقط چند ثانیه طول کشیده بود. روز بعد روزنامه‌ها و تلویزیون از زبان شاهدان عینی مفصلاً حمله را به تصویر کشیدند. مسبب حمله به احتمال قوی یک کوسه ببری بود.
روی بدن این کوسه چهارمتری راه‌راه‌هایی مانند بدن ببر وجود دارد. این کوسه قادر به بلعیدن یک انسان کامل است. حدود یک ماه قبل در همان نقطه دو نفر دیگر مورد حمله قرار گرفتند. یک دختر 14 ساله که درگذشت و یک جوان ورزشکار که یک پای خود را از بیخ ران از دست داد.
انسان موجودی است بدون وسیله دفاعی با پوست نازک که در مقابل جانوری قرار می‌گیرد که در محیط آبی سلطان بی‌منازع و بدون ترس است، با حدود 6 تن وزن با سرعت 40 کیلومتر به طرف این موجود عاجز (انسان) می‌تازد و حدود 200 دندان که توسط فک‌های فوق قوی به حرکت درمی‌آیند. در بدن او فرومی‌کنند.
وحشتی که انسان حتی در مخیله خود دارد وی را از تجسم این واقعه به وحشت می‌اندازد. هراس از کوسه حتی نزد مردی که کشورشان به دریا راه ندارد نهادینه است چه رسد به مردم استرالیا، آفریقای جنوبی، کالیفرنیا و مردم نواحی خلیج‌فارس. مردم خلیج‌فارس کوسه‌ها را خوب می‌شناسند. من خانمی را دیدم که در سواحل کارون پای خود را به کوسه داده بود.
از سال 1962 کلیه حمله‌هایی که به انسان صورت گرفته در «پرونده بین‌المللی حمله کوسه» ثبت شده و تعداد زیادی از این حملات در خلیج‌فارس صورت گرفته. هدف تشکیل این پرونده مطالعه وجوه مشترک در حملات و تعلیم مردم برای کاهش تلفات بوده است.
تاکنون نتیجه مطلوبی به دست نیامده و کوسه در هر شرایطی در هر نقطه از ساحل و به هر کس که دم دست بوده حمله کرده فقط وقتی درجه حرارت آب از 21 درجه سانتی‌گراد کمتر می‌شود، کوسه حمله نمی‌کند! چون تغذیه نمی‌کند.
به این ترتیب در آب‌های گرم اشتهای کوسه‌ها فزونی می‌گیرد. در این آبها شناگران زیادی به ساحل می‌روند و سر و صدا و شنای آنها موجب جلب کوسه‌ها و حمله آنها می‌شود. شنای مردم و دست و پا زدن موجب ارسال امواجی در آب می‌شود که به خط جانبی کوسه برخورد می‌کند.
این خط جانبی در همه ماهیان هست حتی ماهی قرمز و کار آن جلب این ارتعاشات است. راه دیگر جلب کوسه، خونریزی طعمه است وقتی خون از موجودی جاری می‌شود در بینی کوسه بلافاصله شناسایی می‌شود و جانور به سراغ منشا آن می‌آید. مطالعاتی که صورت گرفته نشان می‌دهند که کوسه‌ها اغلب به‌منظور دفع «مزاحم» به انسان ضربه می‌زنند و هدف آنها خوردن طعمه نیست.
اساساً چیزی به‌عنوان کوسه آدم‌خوار وجود ندارد. وقتی که ببرها پیر می‌شوند و مهارت شکار از دست می‌دهند، برحسب تصادف انسانی را شکار می‌کنند و چون انسان شکار راحتی است به آن خوی می‌گیرند ولی چنین امری در مورد کوسه‌ها صادق نیست. آنها تا آخر عمرشان دندان در دهان دارند. هر دندان 15 روز کار می‌کند و می‌افتد و بلافاصله یکی دیگر جای آن را می‌گیرد.
ناخدا صالح، خلیج‌فارس و کوسه‌هایش را خوب می‌شناخت. و من هم او را خوب می‌شناختم. سی و یکی دو سال پیش با هم آشنا شدیم با لنج او به صید می‌رفتیم. کوسه‌هایی که در تور او گیر می‌کردند خوب می‌شناخت.
از او پرسیدم راستی یادته چقدرکوسه به دامت می‌افتاد. هنوز هم کوسه می‌گیری. ناگهان ابروهایش بالا رفت و گفت عجیبه با کم شدن ماهی‌ها کوسه‌ها هم ناپدید شدند. گفتم ناخدا یادت می‌آید چقدر از آنها نفرت داشتی؟ گفت به جان تو هنوز هم از آنها بدم می‌آید گفتم ناخدا خلیج‌فارس را با ماهی و با کوسه بیشتر دوست داری یا بدون ماهی و بدون کوسه، تقریباً مثل حالا؟ گفت یعنی می‌فرمایید اینها به هم مربوطاند؟ گفتم قطعاً همین‌طور است.
هر جا ماهی باشد کوسه هم هست وقتی در خلیج‌فارس ماهی زیاد بود کوسه هم بود و حالا کوسه‌ها از اینجا رفته‌اند چون ماهی برای تغذیه آنها کم شده. از طرفی همکاران شما و صیادان کوسه هم بیکار نشسته‌اند ولی می‌بینید که کاهش تعداد کوسه‌ها باعث افزایش ماهی‌ها نشده. گفت ما 30سال است که این بحث را با هم داریم.
کوسه‌های بزرگ کوسه‌های کوچکتر را می‌بلعند و اینها فک‌های ماهی‌خوار و یا ماهی‌های ماهی‌خوار را می‌خورند و ماهی بیشتری سر سفره شما می‌رود!
در مورد حمله کوسه به انسان هم هرساله به‌طور متوسط 28 حمله در جهان صورت می‌گیرد که متأسفانه 12 نفر تلفات دارد. این تعداد به‌مراتب کمتر از احتمال کشته شدن توسط رعد و برق و یا نیش زنبور است فقط انعکاس آن وسیع‌تر است. آخر شب ناخدا را بوسیدم و جدا شدم.
این آخرین دیدار ما بود من برای مادری که فرزند خود را در اثر حمله کوسه از دست داده هیچ توجیهی ندارم و از خداوند برایش آرزوی صبر می‌کنم ولی برای دانشجویی که می‌پرسد کوسه‌ها به چه دردی می‌خورند؟ می‌گویم.... و اما بعد اگر دریاها و اقیانوسها با این همه نعمات را برای حیات ما انسان‌ها لازم می‌بیند کوسه‌ها دوست دریاها هستند و نه دشمن ما و وجودشان لازم است خیلی لازم و الا به وجود نمی‌آمدند.
