ایران‌بوم

سرانجام بعد از سالها دغدغه دوستداران میراث ایران مبنی بر ثبت جهانی فناوری و دانش سنتی ساخت و عملکرد بادگیرها بود با تلاشهای صورت گرفته در هفتمین نشست شورای عالی ثبت در سمنان، دانش ساخت این سازه‌ی زیبا و البته کاربردی که در جای‌جای ایران بنابر ویژگی‌‌های خاص مکانی خود، قامت افراشته و باد را به دام انداخته و گرما را از در رانده، به ثبت ملی رسید.

بی‌‌گمان ثبت شدن این یادمان دیرینه که ایرانیان به فناوری ساخت آن دست یافته و همه‌گیرش کرده‌اند، آغازی خواهد بود برای تلاش‌هایی که باید به جهانی شدن بادگیرها به نام ایران، بینجامد. بادگیرهایی که این‌روزها اگر دیر به خود بیاییم به نام کشورهای همسایه خواهد شد، کشورهای تازه کشور‌شده‌ای که نشان داده‌اند با این کم سن و سالی، در ساخت هویت برای خود و شناسنامه‌ای که بتوانند با آن به دیگران فخر بفروشند، از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.

پروندۀ فناوری بادگیرها به یاری کارشناسان و صاحب نظران موضوع بادگیر و دوستداران فناوری‌های سنتی در ایران آماده شده است. جهانی شدن بادگیر این سازه‌ی ایرانی از آرزوهای میراث‌دوستان ایرانی است و فناوری و دانش سنتی ساخت و کارکرد بادگیرها نشانی از نوآوری ایرانیان است.
از نوشتارهای بسیار، پایان‌نامه‌ها، یادداشت و گزارش‌های فارسی و لاتین برای به نگارش درآوردن پرونده‌ی ثبتی فناوری بادگیر استفاده شده و پیوست شدن عکس‌‌هایی از بادگیرهای شاخص ایران و جهان به این پرونده را می توان اشاره کرد.
ساخت بادگیرها در ایران هنوز هم زنده است و نمونه‌هایی از آن را در جاهای نوساز شهری می‌‌توان دید. سازه‌ای سازگار با محیط که بی‌‌آن که کارکرد اصلی بادگیرها، هدایت هوای بیرون به درون ساختمان، خنک کردن و برقراری جریان طبیعی هوا در جای کار و زندگی مردم در شهرها و جاهای گوناگون بوده است.

بادگیرها برای برقراری جریان هوا وآسایش ساکنان خانه‌ها برای خنک نگه داشتن آب در آب‌انبارها و... کاربرد داشته و دارند. بنابر بر برخی گواهان؛ منابع تاریخی، سروده‌ها و سفرنامه‌ها، خاستگاه بادگیر کشور ایران به‌ویژه در شهرهای مرکزی، جنوبی و کرانه‌های کویر بوده است و از این فناوری در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون در ایران و بخش‌هایی از خاورمیانه با آب و هوای گرم و خشک و گرم و نمناک برای جابه‌جایی و خنک کردن هوای سود می‌جسته‌اند.
درباره‌ی گوناگونی بادگیرها به بادگیرهای یک‌سویه،‌ دو سویه، چهار،‌شش و هشت سویه و بادگیرهای استوانه‌ای می توان اشاره کرد و از گل، گچ و چوب شورونه برای ساخت بادگیر بهره برده شده است.

از بادگیرهای ویژه‌ای که در ایران، بنابر همین ویژگی‌‌هایشان، نام آوازه‌ای دارند از بادگیر هشت سویه‌ی باغ دولت‌آباد یزد که بلندترین بادگیر جهان است، بادگیرهای حفره‌ای خانه‌ی بروجردی‌ها در کاشان، بادگیرسه‌اشکوبه(:طبقه) و چهارسویه‌ی باغ صدری(نمیر) تفت، بادگیر دو اشکوبه و چهار سویه‌ی خانه‌ی آقازاده در ابرکوه، بادگیر دو اشکوبه‌‌ی استوانه‌ای شکل در کاخ چهل‌ستون سرهنگ‌آباد تهران، بادگیر چپقی سیرجان و بادگیر با چشمه‌های بسیار در اردکان یزد، و.. .نام برد و در پایان گفت: «بی‌‌گمان که آرمان و خواست همه‌ی میراث‌دوستان، جهانی شدن بادگیر به نام ایران است.