ایران‌بوم

دوم مرداد یادآور آغاز فعالیت و تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است، فرهنگستانی که با هدف پاسداری و اعتلای زبان پارسی بوجود آمد و به سرایی برای اهالی فرهنگ و ادب تبدیل شد تا زبان شیوا و پرنغز فارسی را جان تازه ای بخشد.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی در واقع یکی از چهار فرهنگستان ایران به شمار می رود که تحت نظارت هیات ‌امنای واحد، زمینه های مختلف علمی، ادبی و هنری در ایران و قلمرو زبان فارسی را تحت پوشش خویش قرار می‌دهد.

دوم مرداد بیست و سومین سالروز واگذاری مسوولیت پرورش این زبان با ارزش به فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
در مرور تاریخچه نهادهای مشابه این فرهنگستان در ایران می خوانیم نخستین بار انجمنی به منظور رسیدگی به وضعیت واژگان نوظهور در رسته ها و امور نظامی، توسط نمایندگان وزارت خانه های جنگ، معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه در ۱۳۰۳هجری خورشیدی برپا شد، که زمینه شکل گیری عالی ترین مرجع تصمیم گیری در حوزه زبان و ادبیات فارسی را ایجاد و این انجمن در طول سال های فعالیت خویش با ایجاد واژگان جدید و برپایی تشکیلاتی همچون انجمن وضع لغات و اصطلاحات علمی یا دارالمعلمین عالی روندی تازه پیدا کرد. راهیابی واژگان عربی در فرهنگ لغات فارسی باعث شد تا وزارت معارف که شامل انجمن های معادل سازی واژگان فارسی بود، اساسنامه ای را در این زمینه تدوین کند.
بیست و نهم اردیبهشت ۱۳۱۴ هجری خورشیدی سازمانی به نام فرهنگستان با هدف اصلی نشاندن واژه های فارسی به جای کلمات و ترکیبات عربی شکل گرفت که ریاست آن بر عهده محمدعلی فروغی بود. این فرهنگستان شامل گروه های تخصصی در عرصه زبان و ادب فارسی همچون گروه لغت، دستور، کتب قدیم، اصطلاحات پیشه، راهنما، اصطلاحات ولایتی و خط بود و این فرهنگستان معروف به فرهنگستان اول شد.
فعالیت فرهنگستان یادشده شامل تصویب دو هزار واژه، انتشار نامه فرهنگستان، تأسیس انجمن ادبی فرهنگستان و نیز تشکیل کمیسیون های تخصصی زبان شناسی، باستان شناسی، قواعد دستور و زبان، تئاتر، موسیقی و ترانه‌ها بود اما پس از مدتی با مشکل در زمینه جایگزینی واژگان فارسی و سره آفرینی(خلاصه نویسی) مواجه و بدین منظور از سوی دولت در ۱۳۳۳ هجری خورشیدی تعطیل شد، اما در۱۳۴۷ هجری خورشیدی با هدف پایه گذاری گروه آموزشی زبان شناسی در برابر هجوم واژه های بیگانه پس از ۱۴سال، فرهنگستان زبان ایران که به فرهنگستان دوم معروف بود، شکل گرفت و تا ۱۳۵۷ هجری خورشیدی به فعالیت خود ادامه داد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این فرهنگستان به همراه ۱۱ مرکز تحقیقاتی دیگر در موسسه ای به نام موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ادغام شد و این بار فرهنگستان دیگری به نام فرهنگستان سوم طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، با هدف قانون منع استفاده از واژگان بیگانه، در دوم مرداد ۱۳۶۹ هجری خورشیدی تشکیل شد.
این فرهنگستان دارای گروه های تخصصی نظیر بررسی وضعیت زبان فارسی در مؤسسات آ‌موزشی داخل و خارج کشور، دستور زبان و رسم خط فارسی، فرهنگ اصطلاحات، فرهنگ‌نویسی، نسخه‌های خطی، نشر متون، واژه‌گزینی است.
این گروه ها هم اکنون با گروه های دیگری چون دانشنامه زبان و ادب فارسی، دانشنامه شبه‌قاره هند، دستور زبان فارسی، زبان و رایانه، زبان های ایرانی، فرهنگ‌نویسی، گویش‌شناسی، واژه‌گزینی، نشر آثار به فعالیت خود ادامه می دهد.
اهداف فرهنگستان زبان و ادب فارسی شامل حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامی، پروردن زبانی مهذب و رسا برای بیان اندیشه‌های علمی و ادبی و ایجاد انس با مآثر معارف تاریخی در نسل کنونی و نسل های آینده، رواج زبان و ادب فارسی و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج کشور و بستر ساز نشاط و بالندگی در زبان فارسی به تناسب مقتضیات زمان با حفظ اصالت آن است.
یادآوری تاسیس این فرهنگستان و اهمیت فعالیتی که انجام می دهد می تواند زمینه های توجه بیشتر مردم و مسوولان نسبت به مهمترین وسیله ارتباطی بشر یعنی زبان و نقش آن در حفظ هویت ملی و جایگاه ویژه آن در پیشرفت و توسعه فرهنگ کشور را فراهم سازد.