گردشگری
کرمان؛ دیاری به قدمت تاریخ
- گردشگری
- نمایش از یکشنبه, 05 آذر 1391 18:54
- بازدید: 8576
برگرفته از روزنامه اطلاعات
کرمان، دیاری است با مردمان بی‌آلایش و خونگرم که مهربانی را همچون خاک در زیرپای دیگران می‌ریزند تا اثبات کنند از دیار کریمانند.
این استان که 180 کیلومتر مربع از ضلع جنوب‌شرق ایران را اشغال کرده است، از قدیم تا به امروز با وجه تسمیه‌های گوناگونی همچون هفتواد و کارمانیا، ژرمانیا، کرمانیا، کریمان، بوتیا و کرمان خوانده می‌شده است و برخی نیز آن را گواشیر خوانده‌اند. برخی کرمان را ترکیب دو واژه «کار» و «مان» می‌دانند که کار به معنی جنگ و مان به معنی محلی است که در آن قالی می‌بافند ولی در کنار هم به معنای جایگاه دلاوران است.
برخی جغرافیدانان کرمان را ترکیبی از دو واژه، «کر» و «مان» دانسته‌اند که «کر» به معنای کوه و «مان» پسوند مکان و جایگاه است.
قدمت این شهر به قدمت تاریخ است. چرا که اردشیر اول بنیانگذار سلسله ساسانی را بانی کرمان در قرن سوم می‌دانند. در اسناد تاریخی با نام‌های کرمانیا، ژرمانیا به کرمان اشاره شده است که به معنای شجاعت و جنگاوری است.
کرمان در طول تاریخ کمتر روی آسایش را به خود دیده است، از قرن هفتم تا عصر قاجار آل بویه، سلجوقیان، ترکمن‌ها و مغول‌ها هر کدام در برهه‌ای از تاریخ برکرمان حکومت رانده‌اند. در مصر صوفیه و در دوران گنجعلیخان کرمان، روی آبادانی به خود دید و در طول یکصد سال اخیر به امنیت و آرامش مطلوبی دست یافته است.
این استان یکی از پهناورترین استان‌های ایران به شمار می‌رود که بر اساس آخرین تقسیمات کشوری شامل 11 شهرستان و هفت شهر و 31 بخش است که از جمله شهرستان‌های اصلی آن می‌توان به بافت، سیرجان، بردسیر، بم، جیرفت، رفسنجان، زرند، شهربابک، کوهبنان، کهنوج، عنبرآباد، راور، منوجان و کرمان اشاره کرد.
* ویژگی‌های طبیعی
استان کرمان از بعد زمین‌شناسی دنباله رشته کوه‌های مرکزی ایران است که از چین خوردگی‌های آتش‌نشانی آذربایجان آغاز می‌شود تا بلوچستان امتداد می‌یابد.
آب و هوای کرمان به دلیل شرایط ویژه اقلیمی در خور توجه است. نواحی شمالی، شمال‌غرب و مرکزی این استان آب و هوایی خشک دارد و در جنوب و جنوب‌شرق هوا گرم و مرطوب است.
در استان کرمان میزان بارندگی در مناطقی چون زماشیر و شهداد 30 تا 60 میلی‌متر و در کوه‌های ده‌بکری و جبال بارز بین 250 تا 450 میلی‌متر است که گویای وجود مناطق اکولوژیک متفاوت در این استان است. شهداد کرمان واقع در کویر لوت از قطب‌های تأمین فرآورده‌های مرکبات در ایران است و باغ‌های پسته رفسنجان، نخلستان‌های بم و موزستان‌های جیرفت همه از کشتگاه‌های بزرگ ایران به شمار می‌آیند.مس سرچشمه و مناطق آزاد سیرجان و بم و شهرکرمان هم از مناطق صنعتی این استانند.
جیرفت را نیز به دلیل آب و هوای گرمسیری و آب فراوانش هندوستان ایران نامیده‌اند. در حقیقت جیرفت در زیر کوه‌های بلند جبال بارز قرار گرفته است.
* آثار تاریخی کرمان
این استان کهن آثار تاریخی بسیاری را در خود جا داده است که از آن میان می‌توان به آثار ذیل اشاره کرد.
«گنبد جبلیّه»: این بنا در منتهی الیه شرق کرمان واقع است. گنبد جبلیه به شکل هشت‌ضلعی و تماماً از سنگ است که در هشت طرف آن هشت در به عرض دو متر به چشم می‌خورد و البته فقط یکی از درهای آن باز و قابل تردد است.
قدمت این گنبد به پیش از اسلام می‌رسد. در داخل گنبد گچبری‌ها و تزئیناتی وجود داشته که قسمت بالای آن ریخته است.
«مجموعه گنجعلیخان»: این مجموعه از جاذبه‌های مهم گردشگری شهر کرمان به شمار می‌آید و شامل میدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و بناهای دیگر است که در دوران حکومت گنجعلیخان از سرداران سلحشور دربار صفویه ساخته شده است.
«حمام گنجعلیخان»: یکی از مهمترین بناهای این مجموعه است که در وسط بازار بزرگ کرمان واقع شده است. این حمام اثری شگفت‌انگیز با کاشیکاری‌ها و گچبری‌های زیبا، تلفیقی از هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون است. این حمام که معمار آن سلطان محمدمعمار یزدی است. نقاشی‌ها، گچبری‌های بسیار زیبا همراه با تزئینات سنگی بسیار ظریف دارد.
بخش‌های مختلف حمام شامل سردر، دالان ورودی، رختکن، خزینه، چال حوض و بخش خصوصی است که مجسمه‌هایی توسط استاد میربابایی و نشان تانیک، تحت نظر استادان دانشکده هنر دانشگاه تهران، طراحی و در قسمت‌های مختلف آن قرار گرفته است تا ترسیم‌کننده فضاهای آن زمان باشد.
«میدان گنجعلیخان»: از دیگر آثار مجموعه گنجعلیخان است. این میدان در حاشیه بازار بزرگ واقع است.
در یک ضلع آن بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلیخان قرار دارد. وجود حمام، آب‌انبار و ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهارسوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است. طاقنماهای آجری و کاشیکاری و فضای سبز و حوض آب و بقیه آثار دیدنی آن، بر زیبایی میدان گنجعلیخان افزوده است.
«مسجد گنجعلیخان»: این مسجد در ضلع شرقی و در جوار سرای گنجعلیخان واقع است. ورودی آن دارای طاقنماهایی با تزئینات گچبری طرح گره است که بیننده را به خود جلب می‌کند. تمام سطح گنبد این مسجد با مقرنس‌کاری و تزئینات مرسوم به دوره صفویه زینت یافته است.
«سرای گنجعلیخان»: در ضلع شرقی میدان گنجعلیخان واقع است و در محور آن، سر در بلند و زیبایی به چشم می‌خورد. این سرا، دو طبقه است که در طبقه زیرین دکان‌ها و در طبقه بالای آن حجره‌های تجار ساخته شده است. طرح‌های
نقاشی سرا مرسوم عصر صفویه و تحت تأثیر نقاشی‌های چین و مغول است. این سرا چهار ایوان دارد که سرا را، به بازارهای اختیاری و نمدمالی متصل می‌کند.
«بازار گنجعلیخان»: این بازار خط مستقیمی است که در دو سوی آن، دو دروازه ورودی و خروجی شهر یعنی دروازه ارگ و دروازه مسجد وکیل قرار دارد.در طول این بازار کاروانسراها، سراها و تیمچه‌ها در دو راستای عمود بر هم جای گرفته‌اند. بازار مسگری نیز در امتداد بازار کلاه‌مالی در ضلع شمالی و شرق میدان گنجعلیخان واقع است که عناصری مانند ضرابخانه و آب‌انبار در‌آن قرار گرفته‌اند. معماری این فضا در نوع خود کم‌نظیر است.
«قلعه‌دختر»: این قلعه که نام دیگر آن قلعه کوه بوده و برفراز صخره‌ای از سنگ واقع شده است علاوه بر جنبه‌های نظامی و هنری نیز دارد. این قلعه با آتشکده ناهید، بر فراز تپه‌های مرتفع شرق شهر کرمان قرار دارد و از پیش از ورود اسلام به یادگار مانده است. مصالح آن فقط خشت خام و گل رس است، که یادآور پرستش آناهیتای باستانی، ایزد بانوی آب و باروی است.
* باغ شاهزاده:
قدمت این باغ که در چهار کیلومتری شهر ماهان در دامنه کوه‌های تیگران واقع شده است، به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد و به دستور عبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاکم وقت کرمان طی 11 سال ساخته شده است.
* آتشکده و موزه زرتشتیان کرمان:
این معبد در خیابان زریسف قرار دارد و آخرین آتشکده کرمان به شمار می‌رود. این محل پیش از این خانه جهانگیر اشیدری بوده که با تغییرات به صورت آتشکده در آمده است. بر اساس نظر موبدان زرتشتی، آتش موجود در این آتشکده همان آتش چندهزار ساله‌ای است که از هند به آتشکده محله شهر و از آنجا به این آتشکده، به روز سروش از ماه شهریور 3652 یزدگردی انتقال یافته است.
در حال حاضر این آتشکده موزه زرتشتیان را نیز در خود جای داده است.
* آرامگاه مشتاق علی‌شاه:
گنبد مشتاقیه کرمان که به سه گنبد نیز شهرت دارد، از آثار دوره قاجاریه است. این محوطه ابتدا، مزار میرزا حسین خان جد اعلای سادات معروف به میر حسین کرمانی بود. بعد از قتل مشتاق و دفن او و یار همراهش «درویش جعفر»، در این مکان، به نام مشتاقیه معروف شد.
«یخدان مؤیدی»: این یخدان که از آثار دوره صفویه است در گذشته خارج از شهر قرار داشته ولی بر اثر توسعه شهری اینک در خیابان شهید کامیاب قرار گرفته است.
یخدان شامل مخزن، با پلان دایره شکل، حصار، استخر و چاله یخ است که گنبدی بر روی تمام این اجزا، ساخته شده است.حصار یخدان نسبتاً بلند و دوازده متر ارتفاع دارد. مصالح بنا خشت خام و ملات آن گل است. کاربرد یخدان در گذشته نگهداری یخ برای فصل تابستان بوده که قنات مؤیدی آب آن را تأمین کرده است.
«مدرسه ابراهیم خان»: این بنا در مرکز شهر کرمان قرار دارد و بانی آن مرحوم ابراهیم خان ظهیرالدوله جد خاندان ابراهیمی بوده است. این مدرسه که در داخل قیصر، نزدیک بازار و شمال بازار قدیم و میدان گنجعلیخان قرار دارد، سال‌ها مدرسه طلاب بوده و حجره‌ها در اطراف و چهار ضلع آن واقع است. این ساختمان شامل شاه‌نشین، محراب، ایوانچه و غرفه‌ها است. تزئینات نمای داخلی مدرسه کاشی هفت‌رنگ با نقش گل و بوته و گلدان و باغ، و نیز مقرنس‌کاری و گچبری است.در این مدرسه یکی از بلندترین بادگیرهای شهر کرمان قرار دارد. ایوان شرقی و برج ساعت این مدرسه کاشیکاری و چشم‌اندازی زیبا دارد. جلوی حجره‌های آن از سنگ ساخته شده و حوض بزرگی وسط حیاط آن قرار دارد. یک کتیبه نیز دارد که اثر شادرون صبای کاشانی شاعر مشهور است و بر روی دیوار مدرسه نصب شده است. کوبه در مدرسه نیز از شاهکارهای هنر فلزکاری عصر قاجار است.
«مسجد ملک»: این مسجد که در بافت قدیم شهر کرمان واقع شده است، با شبستان‌های متعدد و صحن وسیع جاذبه تاریخی خود را حفظ کرده است.
این مسجد که از بناهای عهد سلجوقی است از مساجد چهار ایوانی و یکی از بزرگترین مساجد کرمان به شمار می‌آید.
بنای این مسجد را به تورانشاه نسبت می‌دهند که قسمت اصلی آن در زمان وکیل‌الملک بازسازی شده است. برج آجری و سه محراب گچبری شده آن نیز حکایت از قدمت این مسجد دارد.
«مجموعه حاج‌آقا علی»:
این مجموعه که از آثار دوره قاجاریه است شامل مسجد چهلستون یا مسجد حاج آقاعلی، بازار حاج آقا علی، آب‌انبار حاج آقا علی، بازار مظفری و مسجد جامع مظفری و سرای گلشن می‌شود.
گزارش: الهام حری
