زیست بوم
گرد مرگ بر دامان دماوند
- زيست بوم
- نمایش از سه شنبه, 08 تیر 1389 11:16
- بازدید: 4657
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ دماوند به عنوان یک اثر ملی، در سال 1387 به ثبت رسید اما از آن تاریخ تا کنون هنوز فعالیت‌های حفاظتی از این اثر ثبتی صورت نگرفته و علاوه بر کشیدن جاده‌های متعدد در دامنه و ارتفاعات آن، معدن‌های برداشت پوکه دماوند هنوز فعال هستند و هر روز در حالی که بخشی از این کوه خورده می‌شود گرد مرگ بر دامان دماوند پاشیده میشودبه گزارش CHN دماوند بلندترین و مهمترین کوه ایران است. اهمیت این کوه و حضور نام‌اش در داستان‌ها و افسانه‌ها، جلوه و هویت ویژه‌ای به آن داده است. بر همین اساس در سال 1387 و طی تشکیل پرونده‌ای، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این کوه عظیم را در فهرست میراث ملی به ثبت رساند و از آن تاریخ، دماوند نیز جز آثار ملی محسوب شد.
ثبت یک اثر به معنای حفاظت از آن اثر است. دماوند نیز از این قائده مستثنی نیست و انتظار می‌رفت که حفاظت از این اثر ملی پس از ثبت آن جدی‌تر دنبال شود. اما این‌طور نشد و در حالی که انواع مشکلات، کمر این کوه باستانی را خم کرده بود، هر روز بر تعداد معادن برداشت پوکه از آن بیشتر شد و هرگاه اعتراضی دراین‌باره به گوش می‌رسید، معدن‌کاران بر سرعت برداشت خود می‌افزودند؛ گویی قصد دارند تا آخرین تکه‌های این کوه را هم بردارند.
کوه دماوند به عنوان یکی از کوه‌های آتشفشانی جهان از جمله مهمترین کوه‌های معادن پوکه در ایران است. امروز از پوکه در کنار کاربری‌های زیادی که دارد برای سبک‌سازی بام خانه‌ها استفاده می‌شود و به همین علت به یکی از مصالح مهم ساختمان‌سازی تبدیل شده است. اما برداشت پوکه از کوه دماوند فجایع زیست‌محیطی زیادی را به همراه داشته و هر روز نیز به آن افزوده می‌شود.
«جلال مومنی»، فعال زیست محیطی در شهر رینه، در دامنه‌های کوه دماوند با بیان این مطلب که سال‌ها در راه توقف فعالیت معادن پوکه دماوند تلاش شده اما هنوز نتیجه بخش نبوده به CHN گفت: «هم‌اکنون در کل دامنه دماوند، 4 معدن برداشت پوکه فعالیت می‌کنند که با شکاف داخل این کوه، بدنه آن را می‌کنند و بیرون می‌آورند.»
وی در ادامه گفت: «این معادن در اکثر ارتفاعات دماوند مشغول هستند و حتی در ارتفاع 3800 متری هم برداشت پوکه انجام می‌شود. این درحالی است که بارها به غیرقانونی بودن فعالیت معدنی در این ارتفاع تاکید شده است.»
پیش از این در اسل 1378 اهالی رینه و دوستداران طبیعت دماوند با اعتراض به یکی از معادن فعال در در این کوه، با مالک آن درگیر شدند که منجر به زخمی شدن 7 تن از آن‌ها شد. مالک معدن با تفنگ شکاری به جمع معترضین شلیک کرد اما پس از سال‌ها مجادله در دادگاه، تبرئه شد.
هرچند آن معدن تعطیل شد اما پس از سال‌ها پروانه بهره‌برداری از آن به شخص دیگری داده شد و دوباره اعتراض‌ها برخواست و آن‌هم تعطیل شد.
به گفته مومنی فعالیت معدنی در ارتفاعات بالای 2500 متر غیرقانونی است ولی منابع طبیعی مجوز برداشت از این معادن را صادر می‌کند. بعد هم بولدوزرها به جان دماوند می‌افتند و کوه را می‌خورند.
خاک مرده دماوند
راه‌اندازی معادن، به خصوص در ارتفاعات بالای دماوند مشکلات زیادی را برای این کوه به وجود آورده است. خاک ناشی از برداشت معادن پوکه، شبیه شن و غبار و به رنگ سیمان است. این خاک همزمان با فعالیت معدن در منطقه پخش می‌شود و تمامی گیاهان را خشک می‌کند.
مومنی دراین‌باره میگوید: «زمانی که معدنی شروع به کار می‌کند، باعث خشک شدن تمام گیاهان اطراف خود می‌شود. این فاجعه زیست محیطی به دوران فعالیت معدن محدود نمی‌شود و حتی زمانی که معدن تعطیل هم می‌شود، دیگر علف و گیاهی در اطراف آن نمی‌روید.»
به گفته وی 35 سال قبل معدنی در دماوند برای برداشت پوکه باز شد و چندسال هم فعالیت کرد. در همان زمان‌ها این معدن تعطیل شد اما هنوز هم دیگر علفی در کنار آن و حتی تا فاصله‌های دورتر نروئید.
وی تاکید می‌کند که بخشی از دشت‌های شقایق و لاله وحشی دماوند به دلیل فعالیت معادن پوکه از بین رفته‌اند و دیگر هم جایگزین نشده‌اند.
خط‌کشی بر اندام دماوند
بازگشایی معادن در کوه دماوند علاوه بر فجایع زیست محیطی مداخلات دیگری نیز به همراه دارد. از جمله این مداخلات می‌توان به کشیدن راه‌های ارتباطی و جاده‌های خاکی برای دسترسی به معدن اشاره کرد.
مومنی میگوید: «امروز اگر از بالا به کوه دماوند نگاه کنید، می‌بینید که اندام‌اش را پر از خط‌کشی‌های نامنظم کرده‌اند و گویا با چاقویی به جان این کوه افتاده‌‌اند.»
وی در ادامه میگوید: «از معادن فعال در کوه دماوند امروز بیش از 400 کامیون پوکه در روز استخراج می‌شود. برای رفت و آمد این کامیون‌ها جاده‌هایی کشیده شده است که تا پیش از این نبودند. این جاده‌ها چهره کوه را از بین برده‌اند و منظر تاریخی‌اش را تخریب کرده‌اند.»
خفاش‌های کوه را نکشید
دماوند از جمله کوه‌هایی است که تنوع زیستی جانوری دارد. غارهای این کوه‌ها محل زندگی میلیون‌ها خفاش است که شاید سالیان درازی در اینجا ساکن شده‌اند.
مومنی دراین‌باره میگوید: «سال‌های پیش به غارهای دماوند سر زدم و شاید بیش از میلیون‌ها خفاش در این غارها زندگی می‌کردند. اما امروز که به برخی از آن‌ها مراجعه کردم تعداد آن‌ها خیلی کم شده است. به جرات می‌توان گفت که به 100هزارتا خفاش هم نمی‌رسد.»
به گفته وی علت کشتن خفاش‌ها هنوز به درستی مشخص نیست اما هر روز بر تعداد کسانی که این‌کار را می‌کنند افزوده می‌شود و از سوی دیگر خفاش‌ها هم کم‌کم از دماوند می‌روند.
مومنی درباره کشتن خفاش‌های می‌افزاید: «با روشن کردن لاستیک و ایجاد دود در داخل این غارها خفاش‌ها را بیرون می‌کشند و آن‌ها را می‌کشند. گاهی هم با انداختن ترقه داخل این غارها باعث خروج خفاش‌ها می‌شوند. معلوم نیست که چرا به جان خفاش‌ها افتادند و کسی هم جلوی آن‌ها را نمی‌گیرد.»
وی میگوید که جغدی نیم‌متری در منطقه دماوند زندگی می‌کرد که زیبا و منحصر به فرد بود. افراد ناشناسی به جان‌اش افتادند و آن را کشتند و بعد هم خشکش کردند.
فجایع زیست‌محیطی دماوند همچنان ادامه دارد. ریختن زباله‌های شهری در دامنه‌های کوهپایه آن، احداث جاده‌های جدید، شکارهای غیرقانونی حیوانات آن و بسیاری موارد دیگر بخش دیگری از این فجایع زیست‌محیطی هستند.
امروز لازم است که این اثر ملی با دقت نظر بیشتری حفاظت شود؛ غیر از این دلیلی بر ثبت آن نبود. دماوند با ریشه‌های عمیق حضوراش در زندگی ما، بخشی از هویت ملی‌مان نیز محسوب می‌شود که با روح و اندیشه ایرانیان ارتباط دارد.
