خبر
استعدادهای پنهان فرزندم را چگونه کشف کنم - آیا کودکم استثنایی است؟
- خبر
- نمایش از چهارشنبه, 08 شهریور 1391 18:59
- بازدید: 5023
برگرفته از روزنامه اطلاعات
دکتر مهشید چایچی
آیا فرزند شما هم استثنایی است؟ یعنی هوش و استعداد خاصی دارد که او را از بقیه همسالانش متمایز می‌کند؟ استعداد بعضی از کودکان از دور هم پیداست! اما بعضی از کودکان هوش پنهان‌شده‌ای دارند که به شکل پرحرفی، خیال‌بافی، انرژی بالا، یا حتی بدرفتاری خودش را نشان می‌دهد. در این مقاله می‌خواهیم راجع به انواع پنهان هوش و راه‌های شکوفایی آن از دید متخصصان صحبت کنیم:
کودکان در سنین پیش دبستان خیلی زیاد و سریع می‌آموزند. اما آیا می‌توان دراین سن متوجه شد که کودکی باهوش است؟ متخصصان آموزش معتقدند که حتی گاهی از نوزادی می‌توان متوجه شد که بعضی از کودکان سریعتر از بقیه همسالانشان یاد می‌گیرند. اما برای اغلب کودکان علائم هوش تا سن سالهای اول ابتدایی مشخص نمی‌شود. ممکن است این سؤال برای شما هم پیش آمده باشد که علائم هوش در این سنین چیست؟ متخصصان معتقدند علامتهای زیادی برای هوش کودکان وجود دارد. اما معمولاً هوش و استعداد کودک با رسیدن به یک محدوده مشخص البته بسیار عمیق‌تر و سریعتر از همسالانش تعریف می‌شود.
کودکان با هوش به دو صورت هستند بعضی کودکان در همه زمینه‌ها با استعداد هستند اما اغلب کودکان باهوش در یک زمینه خاص هوش و استعداد بیشتری دارند. مثلاً بعضی از کودکان درک فضایی فوق‌العاده قوی و یا استعداد موسیقی عجیبی دارند، در حالی که عده‌ای دیگر در توانایی‌های جسمی و کلامی از بقیه همسالانشان پیشی گرفته‌اند.
متخصصان معتقدند بهتر است به چسباندن بر چسب باهوش بر کودک اصرار نداشته باشید. چون در هر حال نیازهای یک کودک باهوش در این سن مانند همسالان دیگرش، دریافت محرک‌های فراوان از محیط است. این محرکها می‌توانند به شکل گفتگو، کتاب، فضای باز، تجربه‌های متفاوت بازیهای متنوع و بر خورد با افراد و مکانهای مختلف باشند. در این سن کودک با هوش هم مانند بقیه کودکان نیاز به بازی فراوان دارد.
اگرچه در این سنین کودکان با هوش هم می‌توانند در مهد کودکی که به این نیازها توجه می‌شود در کنار دیگر کودکان نگهداری شوند اما به عقیده متخصصان قرار گرفتن چنین کودکانی در یک محیط آموزشی صرف با تاکید بر یادگیری و تمرین، مناسب نیست زیرا کودکان این مهارتها را به سادگی در آینده‌ای نه چندان دور یاد خواهند گرفت اما مطالعات نشان داده که مغز کودکان برای اینکه بتواند در آینده بهتر عمل کند به چیزی بیشتر از یک محیط آموزشی صرف نیاز دارد. این همان چیزی است که شما به عنوان والدین می‌توانید برای کودکتان فراهم کنید. یک محیط امن و سرشار از محبت که امکان رشد استعدادهایش در آن وجود داشته باشد. و برای اینکه هر استعدادی را پرورش دهید لازم است که آن را بشناسید و راه پرورشش را هم یاد بگیرید:
مرتب کردن اشیا
آیا کودک 2 ساله شما علاقه دارد همه چیز را مرتب کند و دسته‌بندی کرده در جای خود بگذارد. مثلاً جورابهای رنگی‌اش را جفت کند. ماشینها را به ترتیب پشت هم قطار کند. و بر اساس رنگ و شکل و اندازه آنها را گروه بندی کند. فکر می‌کنید این خصوصیات در او به چه معنایی باشد؟
احتمال دارد که فرزند شماجزو گروهی از افراد باشد که یادگیرنده شنیداری ترتیبی هستند، به این معنی که او تفکر تحلیلی قوی دارد، به خوبی سازماندهی شده، و به جزئیات توجه بیشتری می‌کند. او در اطرافش به دنبال پیدا کردن الگوهاست که این مشخصه می‌تواند نشانه‌ای از تمایل ذاتی و استعداد او در ریاضی و علوم باشد.
راه پرورش: برای او بازیهایی ترتیب دهید که در آن الگویابی و تطبیق تقویت شود.
کودکتان را مسئول مرتب کردن قاشق چنگالها و قوطی‌های کنسرو در کمد آشپزخانه کنید. برای فرزندتان یک جعبه کشویی با فضاهای متعدد فراهم کنید تا بتواند وسایل ریز مانند صدف، سنگهای رنگی و هر چیز دیگر را در آن به شکل مرتب و طبقه بندی شده جا بدهد و مرتب کند.
حرف زدن بی‌انقطاع
بچه پرحرف شما ممکن است دایره لغات پیشرفته‌ای داشته باشد. داستان‌ها را استادانه سر هم کند و اشتباهات دستوری و هجایی کمی در گفتارش موجود باشد. در ضمن ممکن است خیلی سریع صحبت کند و تا وقتی خوابش نبرده بدون انقطاع حرف بزند. فکر می‌کنید این خصوصیات در او به چه معنایی باشد؟
متخصصان می‌گویند مهارت کلامی می‌تواند یکی از علائم هوش کودک باشد. این مهارت کلیدی برای موفقیت در مدرسه و سایر ابعاد زندگی هم هست. کودکانی که مهارت کلامی قوی داشته و توانایی متقاعد کردن دیگران را دارند، ممکن است در آینده مشاغلی مانند وکالت و روزنامه‌نگاری را انتخاب کنند.
برای پرورش استعدادهای چنین کودکانی از آنها بخواهید که داستانهای ساخته خودشان را برای شما بگویند تا شما آنها را بنویسید و به کتابهایی تبدیل کنید تا هر دو شما بتوانید در آینده آنها را بخوانید. با کودک خود مصاحبه کنید و تصویر وصدای او را ضبط کنید. از او بخواهید که برای خانواده و دوستانش نامه بنویسد.
در کنار تقویت مهارت صحبت کردن و نوشتن از او بخواهید که به دقت گوش بدهد و شنونده خوب بودن را هم تمرین کند. به کتابخانه بروید و کتابهایی بیابید که برای او جذاب باشد. احتمالاً او کتابهایی را انتخاب می‌کند که نوشته‌اش بیش از تصاویر آن باشد این درحالی است که همسالان او کتابهای مصور را بیشتر ترجیح می‌دهند.
به حرف‌های کودکتان گوش بدهید اما اگر او بدون خستگی حرف می‌زند، لازم است به او بیاموزید که ساعاتی از روز را باید به سکوت بگذراند.
ور رفتن با اشیا
آیا کودک شما با همه چیز ور می‌رود، دکمه‌ها را فشار می‌دهد و کلیدها را می‌زند تا بداند هر چیزی چگونه کار می‌کند؟ ممکن است او دل و روده اسباب بازی‌هایش را باز کند و سعی کند آنها را دوباره سرهم کند. او از ساختن برج با هر چیزی لذت می‌برد و مجذوب دستگاه‌های مختلف می‌شود. به نظر شما این خصوصیات چه معنایی دارد؟
احتمال دارد کودک شما جزو گروهی باشد که قدرت یادگیری چشمی و فضایی در آنها بیشتر است. کودکانی که از تعمیر و سرهم بندی لذت می‌برند ممکن است در آینده طراح، مکانیک، مهندس، معمار، مخترع و محقق بشوند.
برای پرورش استعدادچنین کودکانی لازم است ذخیره اسباب بازیهای ساختنی آنهارا بیشتر کنید. به او اجازه دهید خودش بسازد و تخریب کند و از خودش طرح بدهد. اگر توان تهیه لگو و ساختمان سازی ندارید می‌توانید از جعبه‌های خالی دستمال و قوطی‌های دیگر استفاده کنید. به او اجازه دهید با وسایل ور برود و چگونگی کار آنها را یاد بگیرد. قفل و کلید به او بدهیدو اسباب بازیهایی که دکمه و کلیدهای متعدد داشته باشد.
در بیرون از منزل وسایل مکانیکی و برقی مانند چراغ راهنمایی را به او نشان دهید و درباره‌اش با او صحبت کنید.بر کودکتان نظارت دقیقی داشته باشید زیرا چنین کودکانی برای سر در آوردن از کار برق و وسایل برقی هم ممکن است مداد یا چاقو و...را در پریز برق بکنند و خدای نکرده دچار حادثه شوند.
خیال‌بافی
آیا فرزند شما در رویا به سر می‌برد و در جهان خود با پری‌ها حرف می‌زند؟ احتمالاً او از بازیهای نمایشی لذت می‌برد، زمان زیادی را به نقاشی می‌گذراند و افکار زیادی برای در میان گذاشتن با شما دارد. او از وسایل استفاده‌های عجیبی می‌کند. مثلاً با کفش پارو می‌کند و اشیا را در آن نگهداری می‌کند. او به افکار مسخره روی خوش نشان می‌دهد و راه‌های مبتکرانه‌ای برای حل مشکلات پیدا می‌کند. فکر می‌کنید این خصوصیات او چه معنایی ممکن است داشته باشد؟
کودک رویایی شما ممکن است کمی
بی توجه باشد اما احتمالاً زمان زیادی را صرف افکار و رویا‌های بزرگش می‌کند. این رفتار اغلب نشانه یک رگه قوی خلاق و نشانه بارز استعدادهای درخشان ریاضی در کودک شماست. زندگی معمول روزانه ممکن است به نظر فرزند خلاق شما خسته کننده باشد و او با این رویا پردازی زمان خوشی را برای جدا کردن دنیای خیال از واقعیت سپری خواهد کرد. او احتمالاً شغل‌های خلاقانه را در آینده بر می‌گزیند و ممکن است هنرمند، بازیگر، نویسنده، فیلمساز، یا طراح مد و دکوراسیون داخلی بشود. شاید هم از فکر باز و مهارت حل مساله‌اش در روش‌های نوآورانه در هنر و علوم استفاده کند.
برای پرورش استعداد چنین کودکی لازم است به هر روشی که می‌توانید خلاقیت او را تشویق کنید. مثلاً اگر نقاشی دوست دارد برای او همه وسایل نقاشی را تهیه کنید تا مواد کافی برای به تصویر کشیدن خیالاتش داشته باشد. با او موسیقی تمرین کنید. آزمایشات علوم تجربی راه بیندازید. اگر به موسیقی علاقه دارد به او اجازه اجرا بدهید و شنونده خوبی برای کارهای او باشید. البته به او نشان دهید که همیشه نباید در رویا باشد و گاهی لازم است که درباره واقعیت فکر کند و به شما هم واقعیت‌ها را منتقل کند.
عشق پازل
آیا کودک شما علاقه بی‌حدی به حل کردن پازل دارد و عاشق چیستان و داستانهای پر رمز و راز است؟ احتمالاً او آزمایش و خطا را تجربه نمی‌کند و سعی می‌کند زمانی قطعه پازل را بر جایش بگذارد که در اولین تلاشش موفق شود. فکر می‌کنید این خصوصیات به چه معنایی باشد؟
احتمال دارد کودک شما هم توانایی خاصی در زمینه یادگیری چشمی و فضایی دارد. او سعی می‌کند با تصور کردن تصویر کامل پازل قطعات آن را پیدا کند. احتمالاً در آینده او به مشاغلی مانند باستانشناسی، کارآگاهی و تحقیق علمی روی خواهد آورد.
برای تقویت استعداد او لازم است همیشه پازل در اختیارش بگذارید، اسباب بازیهایی که مهارت حل مساله را تقویت می‌کنند برایش تهیه کنیدو بازی با کلمات و شکلها و چیستانها و داستانهای پر رمز و راز را فراموش نکنید.
مسئولیت‌پذیری
آیا فرزند شما ایده‌های محکمی برای نحوه استفاده از وسایل دارد و در بازی‌ها سعی می‌کند رهبری جمع را به دست بگیرد. کارها را آنگونه که می‌خواهد پیش ببرد؟ فکر می‌کنید این خصوصیات به چه معناست؟
ممکن است این کودک نوشکفته یک رهبر به دنیا آمده باشد. چنین خصوصیتی در مدرسه، ورزش و سایر ابعاد زندگی به دردش می‌خورد. او در هر جمعی مسئولیت بقیه را به عهده می‌گیرد و مشکلات را از ابعاد مختلف بررسی می‌کند و بهترین راه را برای گروه انتخاب می‌کند. این خصوصیت رهبری به خصوص در کسب و کار، سیاست، سازماندهی جامعه و میانجی‌گری ارزش دارد.
برای پرورش این استعداد او کافی است تا می‌توانید به او اجازه بدهید رهبری کند و دستور بدهد. ممکن است او از شما بخواهد در پیاده روی دنبال او قدم بردارید. او را در خانه مسئول چیدمان وسایل اتاقش بکنید و به او اجازه بدهید نظرش را اعمال کند. برای حل مشکلات از او کمک بخواهید. مثلاً به او بگویید ما همیشه دیر به مهدکودک می‌رسیم به نظر تو چه کنیم که به موقع برسیم؟
به احساس رهبری او اجازه دهید جولان بدهد اما در ضمن به او حالی کنید که درباره سلامت او و خانواده شما مسئول هستید و او باید به حرف شما در مواقع خطر گوش کند. در نظر گرفتن نوبت و گوش دادن به حرف دیگران را هم به او یاد بدهید تا همبازی‌هایش از دست او به ستوه نیایند.
ناآرامی
او می‌خواهد همه کارها را در راه و ایستاده انجام دهد. از هر کاری که حرکت داشته باشد لذت می‌برد. نا‌آرام است و در حال حرکت احساس می‌کند، لمس می‌کند و کار می‌کند. فکر می‌کنید این خصوصیات او چه معنایی داشته باشد؟
چنین کودکانی یادگیری جسمانی زیادی دارند و در هنگام حرکت بیشتر می‌توانند از محیط اطلاعات بگیرند. چنین کودکانی در آینده به مشاغلی پر‌تحرک مانند ورزش، موسیقی همراه با تحرک که نیاز به مهارتهای ظریف دست دارد، روی می‌آورند. حتی ممکن است سر‌آشپز بشوند.
برای پرورش استعداد چنین کودکانی لازم است امکان فعالیت جسمانی زیادی را در طول روز برایشان فراهم کنید. بعد از کمی تحرک خسته شده و نیاز به تغییر فعالیت دارند. موسیقی همراه با حرکت هم می‌تواند برای آنها جذاب باشد. برای گروهی که علاقه به استفاده از مهارتهای دستشان دارند امکان نقاشی، رنگ‌آمیزی، مجسمه‌سازی و بازی با مهره و نخ را فراهم کنید. برای چنین کودکان پر تحرکی لازم است که عادات آرامش بخش قبل از خواب را جا بیندازید. یک لیوان شیر با غلات کامل یکی دوساعت قبل خواب هم می‌تواند به ایجاد آرامش کمک کند. کتاب خواندن و گوش دادن به موسیقی هم زمینه آرامش را برای او فراهم می‌کند.
اگر فرزند شما هیچکدام از خصوصیات بالا را ندارد به این معنی نیست که او هیچ هوش و استعدادی ندارد. همچنان به هوش باشید تا با گذشت زمان استعدادهای نهفته او را کشف کنید. ممکن است معلم مهد کودک فرزندتان متوجه چابکی او در زمین بازی شودو یا پدر بزرگش علاقه وافر او به طبیعت را کشف کند. با توجه به زمینه‌هایی که فرزند شما در آن استعداد خاصی دارد می‌توانید به او کمک کنید که درک شده و دیده و شنیده شود اما در نهایت آنچه نباید فراموش کنید این است که او در سایه محبت و عشق شما است که می‌تواند به نهایت رشد استعدادهای بالقوه‌اش دست پیدا کند.
