ایران‌بوم

امروزه بیماران زیادی به علت دل‌درد، سردرد، معده‌درد و هزاران بیماری دیگربه پزشک مراجعه می‌کنند در حالی‌که ماهیت بیماری شان مشخص نیست و با هیچ دارویی هم درمان نمی‌شوند واین درد‌ها همچون یک زنگ خطر به بیماران هشدار می‌دهند ذهنتان آرام نیست و روانتان از مشکلی رنج می‌برد.

بیماری‌های روان‌تنی به بیماری‌هایی هستند که با نشانه‌های بیماری‌های بدنی شروع می‌شوند و جسم را درگیر می‌کنند اما منشا اصلی آنها مشکلات روانی است. بیماری‌های گوارشی، ترش کردن، احساس سردرد، احساس نفخ و... از شایع‌ترین مشکلات روان‌تنی در کشور است.

آْخرین بررسی‌ها در کشور نشان می‌دهد که بیماری‌های روان تنی در افراد 20 تا 40 سال، بیشترین رواج را داردو ژنتیک و سابقه خانوادگی می‌توانند از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری‌ باشند.‏

افزایش آمار بیماری‌های روان تنی

چندی قبل دکتر علیرضا روح افزا ـ دبیر اجرایی سومین کنگره بین المللی بیماری‌های سایکوسوماتیک در مصاحبه با خبر گزاری مهر اظهار داشته است: علت مراجعه 80 تا 85 درصد افراد به مطب پزشکان بیماری‌های سایکوسوماتیک (روان تنی) و استرس است که در طب امروز درمان این قبیل بیماری‌ها، فقط در یک کار تیمی متشکل از پزشک، روانپرستار، کاردرمانگر، موسیقی درمانگر، خانواده درمانگر و حتی مربی ورزش امکان‌پذیر است.

وی با اشاره به این مطلب که حدود 85 درصد مراجعه به مطب پزشکان به علت بیماری‌هایی است که به نوعی استرس در ایجاد، تشدید یا تاخیر در درمان آن‌ها نقش دارد می‌گوید: در بیماری‌های سایکوسوماتیک اگر چه جسم درگیر است اما فاکتورهای روحی - روانی در ایجاد، تشدید و حتی تاخیر در درمان آن‌ها نقش دارد. به طور مثال پرفشاری خون یک عارضه جسمی است اما استرس یا مشکل روحی می‌تواند سبب تشدید آن شود که فرد برای کنترل آن ناگزیر است به تعداد داروهای مصرفی بیفزاید.

روح افزا عدم موفقیت پزشکان در درمان این قبیل بیماری‌ها را محدود شدن آنها در یک تخصص بر می‌شمارد و می‌افزاید: برای موفقیت در درمان بیماری‌های سایکوسوماتیک باید با دیدی همه جانبه و به کمک یک تیم درمانی، فرد را معالجه کرد.

وی یاد آوری می‌کند: مشکل امروز کشورهای جهان سوم نگاه فردی در درمان است و هنوز در این کشورها کارگروهی و درمان تیمی به درستی شناخته نشده است؛ حال آنکه باید با دید همه جانبه مداخلات لازم را برای درمانی موفق طراحی کرد.‏

ماهیت استرس

دکتر مدبر آراسته‌ـ روانپزشک به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: روانپزشکان امروزه بر این عقیده هستند که فاکتورهای مرتبط بر ذهن و روان، در شکل گیری بیماری‌های جسمی تا ثیر گذارند و ممکن است این تاثیردر شروع بیماری،استعداد ابتلا به آن، تداوم بیماری، پاسخ به آن ویا پیش آگاهی باشد.‏

وی می‌افزاید: آدمی زمانی که آفریده شد در رفاه نبود، از این رو برای اینکه به بقای خودش ادامه دهد نیاز به جنگ و گریز داشت و این در حالی است که درنهادانسان مکانیزمی به نام استرس وجود دارد که واکنش جنگ و گریز را تسهیل می‌کند تا فرد بتواند برای جنگ و گریز آماده باشد. بعدها به تدریج با پیشرفت علم، تنش‌ها ی جسمانی کم شد ولی استرس در نهاد بشر باقی‌ماند و این در حالی است که استرس تاثیر خودش را بر همه سیستم‌های بدن به جا می‌گذارد و با اینکه از آن جنگ و گریز‌ها خبری نیست اما تغییرات هورمونی، تاثیرات منفی خودش را دارد.‏

عوارض استرس

این روانپزشک در مورد عوارض استرس در بیماری‌های جسمی یاد آوری می‌کند:استرس، ضربان خون و فشارخون را بالا می‌برد و بر روی ارگان‌های دیگر اثرات منفی دارد. به عنوان مثال کاهش رشد از عوارض استرس و فعال شدن غدد هیپوتالاموس، هیپوفیز وآدرنال است زیرا که استرس بر روی تولید مثل و سیستم ایمنی اثر می‌گذارد.

بیماری‌های سایکو سو ماتیک یا روان‌تنی بر روی بیماری‌های جسمی اثرگذار است زیرا که هر بیماری یک بعد روانشناختی دارد. به عنوان مثال بیماری سل را به عنوان بیماری آشیانه‌های ویران می‌شناسند زیرا که در افراد فقیر بیشتر بروز پیدا می‌کند. این در حالی است که در بدن خیلی از انسان‌ها باسیل سل وجود دارد ولی وقتی که شخص تحت استرس قرار می‌گیرد و افسردگی پیدا می‌کند بیماری فرصت بروز می‌یابد. از این رو ما به بیماران مبتلا به سل توصیه می‌کنیم که از نظر اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی و تنش‌های روحی حتما

بررسی شوند.‏

زخم معده یکی دیگر از بیماری‌هایی است که به وضوح، بیماری روان تنی است و تحت استرس و فشار‌های روحی حادتر می‌شود و اگر ما استرس و فشار‌های روحی را کم نکنیم بهبودی زخم معده به تعویق می‌افتد و بیماری بهبود پیدا نمی‌کند.

اختلال دیگری که بسیاری از مردم جامعه با آن دست در گریبان هستند، سندرم روده تحریک پذیر است که در این بیماری تغییرات گوارشی متعدد به صورت یبوست، اسهال یا تناوب این دو همراه با درد شکمی و نفخ شکم به وجود می‌آید که اگر به جنبه روانپزشکی این بیماری توجه نشود، بهبودی نمی‌یابد و این در حالی است که با درمان‌های ساده روانپزشکی می‌توان این بیماری را کنترل کرد.

از بیماری‌های دیگر می‌توان بیماری عروق قلبی و سکته‌ها را نام برد که استرس، آمار ابتلا به آنها را افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که استرس، کلسترول خون را نیز افزایش می‌دهد و چیزی حدود 30 تا 60 درصد کلسترول که در خون داریم تحت تاثیر استرس ساخته می‌شود و این مساله نشان دهنده این است فردی که چربی خون بالایی دارد علاوه بر کاهش چربی غذا، استرسش را هم باید کم کند. ‏بررسی‌ها نشان می‌دهند افرادی که چربی خون آن‌ها، بالاست در زمان تعطیلات که آرامش بیشتری دارند علیرغم رعایت مصرف چربی، میزان چربی‌شان پایین می‌آید چون تنش نداشته‌اند.

وی با اشاره به این مطلب که خیلی از سردرد‌ها هم سایکو سوماتیک است می‌گوید: تنش‌های عصبی، اسپاسم عضلات سر و...باعث ایجاد سردرد می‌شوند. درد کمر‌های مزمن و راجعه ایی که عامل جسمانی خاصی هم ندارند نیز بر اثر بیماری‌های روان تنی به وجود می‌آیند.‏

دکتر آراسته می‌افزاید: زمانی که فرد تحت استرس است، تحملش در برابر درد کم و عصبی می‌شود از این رو تحمل درد یک بیماری ساده هم برایش سخت می‌‌گردد، به عنوان مثال وقتی شخص عصبی است تیک تیک ساعت هم عذابش می‌دهد در حالی‌که وقتی شاد است سر و صدای استادیوم‌های ورزشی هم او را نمی‌آزارد و لذت می‌برد.‏

کاهش استرس

وی در مورد کاهش استرس یاد آوری می‌کند: استرس به خودی خود بد نیست و بودنش باعث پیشرفت در کارها می‌شود. افراد بی خیال نه تنهاپیشرفت نمی‌کنند بلکه به دیگران هم نفعی نمی‌رسانند ولی داشتن استرس تا یک حدی طبیعی و مانند موتور محرکه فرد برای ادامه زندگی است، تنها وقتی که از یک حدی بیشترشود عملکرد فرد کاهش پیدا می‌کند. پس استرس فی نفسه بد نیست و استرسی بد است که از حد تحمل فرد خارج شده باشد و اختلال عملکرد در حیطه‌های خانوادگی، شغلی و تحصیلی به وجود آورد.‏

ما بر اساس عوامل ایجاد‌کننده استرس، راههای درمانی متفاوت پیشنهاد می‌کنیم. در بعضی او قات فرد نیاز به درمان دارویی دارد و اختلالی که ایجاد شده است با دارو برطرف می‌گردد. گاهی آموزش مهارت‌های زندگی برای کاهش استرس لازم است. روان درمانی‌هایی که به صورت انفرادی یاگروهی انجام می‌شوند نیز در بعضی موارد

موثر هستند.

این روانپزشک با اشاره به این مطلب که بالاترین داروی مصرفی توسط مردم استامینوفن کدئین است می‌گوید: مصرف بالا ی این دارو نشان دهنده این است که ما جامعه پر ازدرد داریم و تمام مردم اینقدر تحت استرس و تنش هستند که تحملشان در برابر درد کاهش و شکایات جسمانی مرتبط با درد افزایش یافته است.

وی می‌افزاید: خیلی ازاین دردها سایکو سوماتیک است و در جامعه امروز، از ده داروی مورد استفاده مردم 3 تا 4 دارو را داروهای روانپزشکی تشکیل می‌دهند که این مساله نشان دهنده پایین آمدن تحمل مردم در برابر درد است، چون جامعه ما تنش دارد و فاقد شادی است و جامعه‌ای که شادی نداشته باشد تحمل دردش کاهش پیدا می‌کند. از این رو قانون گذاران و برنامه‌ریزان باید تلاش کنند تا با تزریق شادی به جامعه استرس را کاهش دهند.‏

‏ بیماری‌های روان تنی

دکتر سید مهدی حسن زاده ـ روانپزشک هم در مورد تاثیر بیماری‌های روان تنی بربیماری‌های جسمی به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: بیماری‌های روان تنی به آن دسته از بیماری‌های جسمی گفته می‌شود که عوامل روحی در ایجاد و تشدید این بیماری‌ها دخالت دارند و می‌توان به دیابت، فشار خون، میگرن، کولیت اولسرو، اگزما و آسم اشاره کرد.‏

ارتباط بیماری‌های روان تنی بر جسم ‏

وی با اشاره به این مطلب که امروزه بیشتر انسان‌ها درگیر استرس هستند می‌افزاید: اطبای قدیمی به تاثیرات بیماری‌های روحی روانی در ایجاد بیماری‌های جسمی پی‌برده بودند و نام‌های خاصی مانند غم باد و دق کردن استفاده می‌کردند که بیانگر اثرات مخرب استرس بر جسم بود. ‏

در حال حاضراکثر افراد، مبتلا به بیماری فشار خون، گرفتگی عروق قلب یا آنژین صدری هستند که استرس در ایجاد این بیماری‌ها نقش خیلی اساسی دارد به طوری که بسیاری از افراد با شنیدن یک خبر بد دچار ایست قلبی می‌شوند و جانشان را از دست می‌دهند.‏

از مهم‌ترین اثرات دیگر استرس می‌توان به بیماری آسم اشاره کرد که در جامعه ما شیوع فراوانی هم دارد و پزشکان متخصص متوجه شده‌اند در زمانی که بیماران آسم دچار افسردگی، تنش واسترس هستند بیماریشان حادترمی شود.

دستگاه گوارش نیز به شدت تحت تاثیر استرس است به طوری که بسیاری از افراد به خاطر استرس امتحانات، دچار دل درد می‌شوند. کولیت عصبی یا سندرم روده تحریک پذیرهم همگی از عوارض استرس بر دستگاه گوارش هستند.

در مورد استرس و بیماری‌هایی ناشی از غدد می‌توان به گواتر و ناباروری اشاره کرد. زیرا بررسی‌ها نشان داده است که استرس می‌تواند درعدم تخم گذاری نقش موثری داشته باشد. ‏

در سیستم ایمنی و بیماری‌های خود ایمنی مانند آرترویید روماتویید یا سرطان‌ها که به شکلی خود ایمنی هستند، نقش استرس بسیار پررنگ است و اگرچه علت سرطان‌ها مشخص نیست ولی استرس‌ها در به وجود آمدن این بیماری دخیل هستند. به طوری که بررسی‌های انجام شده در انگلستان نشان می‌دهند خانم‌های بیوه سه برابر همتایان خود در همان شرایط سنی، اجتماعی و فرهنگی دچار سرطان شده‌اند و این در حالی است که این خانم‌ها دچار استرس از دست‌ دادن همسر‌شان بوده‌اند.

استرس دربیماری‌های پوست ومو هم تاثیر گذار است و در بسیاری از مواقع باعث ریزش مو، کندن مو، ریزش سکه‌ای ریش، خارش و اگزما می‌شود. استرس در دستگاه ادراری تناسلی، باعث تکرر ادرارو مشکلات جنسی در مردان می‌گردد.

‏اثرات بیماری‌های جسم بر روان ‏

این روانپزشک با اشاره به این مطلب که تنها بیماری‌های روانی بر جسم اثر گذار نیست بلکه بیماری‌های جسمی هم بر روان اثر می‌گذارند یاد آوری می‌کند: به عنوان مثال کسی که دچار بیماری قلبی است دچار افسردگی می‌شود یا بیماران سرطانی استرس دارند و پزشکان باید در ارتباط خودشان با بیماران دقت بیشتری کنند زیرا این مساله باعث می‌شود شکایات مردم از جامعه پزشکی به حداقل ممکن برسد و شانس موفقیت پزشک هم در رشته تخصصی‌اش بالاتر رود. وقتی جراحی بیمارش را دوست دارد و رابطه عاطفی خوبی با او بر قرار کرده است بیمار سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند و کمتر دچار عفونت می‌شود و همکاری پزشک و بیمار بیشتر است. ‏

رابطه پزشک و بیمار ‏

‏دکتر حسن‌زاده می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهند که 50 درصد بیماران، دستورات پزشک را اجرا نمی‌کنند و برای زیاد کردن این همکاری چاره‌ای نداریم جز اینکه رابطه پزشک و بیمار را بهتر نماییم و پزشکان باید وقت بیشتری را به بیماران خود اختصاص دهند و با خشونت برخورد نکنند.

وی در مورد مدیریت استرس هم می‌افزاید: استرس قابل حذف کردن نیست و تا زمانی که زنده هستیم استرس هم با ما هست. بنابراین بهترین راهکار این است که با استرس‌ها کنار بیاییم؛ بعضی به طور مخرب با این مساله کنار می‌آیند و سراغ الکل و موادمخدر می‌روند و سلامتشان را به خطر می‌اندازند، در حالی که برخورد سازنده این است که مسایل خوشایند را جانشین آن‌ها کنیم مثلا رابطه‌مان را با خدا محکم‌تر سازیم و دعا کنیم. ورزش کردن به خصوص پیاده روی، گوش دادن به موسیقی و مدیریت زمان را به خوبی انجام دهیم وکارها را اولویت‌بندی نماییم. مساله دیگرتوانایی نه گفتن است که استرس را کاهش می‌دهد به طور کلی هر کسی باید با توجه خصوصیات خودش راه آرامشش را پیدا کند چرا که نمی‌توان نسخه واحدی برای همه انسان‌ها پیچید.