گزارش
نشست «ایرج افشار از نسخه‌شناسی تا نسخه‌شناخت» برگزار شد
- گزارش
- نمایش از جمعه, 26 اسفند 1390 17:15
- بازدید: 4789
برگرفته از روزنامه اطلاعات
هشتاد و ششمین نشست مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری موسسه کتابخانه موزه ملی ملک با عنوان «ایرج افشار از نسخه‌شناسی تا نسخه شناخت» عصر دوشنبه در محل برگزاری همایش‌های کتابخانه ملک در تهران برگزار شد. در این برنامه نسخه شناسان و دانش پژوهان شرکت کرده بودند و خانواده مرحوم ایرج افشار نیز حضور داشتند.
این نشست با سخنرانی سیدمجتبی حسینی، ریاست کتابخانه و موزه ملک، آغاز شد و پس از او اکبر ایرانی، مدیر عامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب در خصوص جایگاه و شخصیت استاد ایرج افشار به سخنرانی پرداختند.
ایرانی در این نشست گفت: در یکسال گذشته 12 عنوان کتاب که متعلق به ایرج افشار بوده یا مقدمه او را در برداشته به چاپ رسیده‌اند. همچنین از زمان مرگ ایشان هشت نفر از استادان نسخه شناسی به تأسی از استاد افشار، کتاب‌های خود را به دایر?المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرده‌اند.
در ادامه، ایرانی به ابعاد شخصیتی ایرج افشار پرداخت و از اخلاقیات ایشان در نقد آثار ایرانشناسی سخن گفت. ایرانی گفت: ایرج افشار به عنوان سردبیر مجله راهنمای کتاب نزدیک به 700 شرح حال در مورد دانشمندان تازه درگذشته نوشت. ایرج افشار در نقدهای خود ماخوذ به حیا نبود بلکه نقدهای او بر هر اثر، بدون هیچ حب و بغض و فقط بر اساس ملاک‌های علمی کتاب شناسی و ایرانشناسی نوشته می‌شد. بیشترین موضوعی که مورد توجه ایشان بود این بود که آیا این اثر در چهار چوب موضوع و ساختار کتاب تعریف شده یا نه؟ و اگر نسخه خطی است با نسخه‌های اولیه و متاخر مقایسه شده است یا خیر؟
پس از سخنرانی ایرانی، از سردیس استاد ایرج افشار ساخته جمشید ماهرنیا و کتاب «نسخه شناخت» اثر علی صفری آق قلعه رونمایی شد.
پس از این مراسم محمدحسن سمسار درباره «نسخه‌شناسی از منظر هنری»، عبدالله انوار درباره «نسخه شناسی از دیدگاه ایرج افشار» و علی صفری آق‌قلعه پژوهشگر متون و مولف کتاب نسخه شناخت درباره «نسخه شناسی و نسخه شناخت» سخنرانی کردند.
محمدحسن سمسار در ابتدای سخن خود به پیشینه کتابخانه‌های سلطنتی در ایران پرداخت و گفت: کتابخانه کاخ گلستان بازمانده کتابخانه‌های پیش از قاجار است و نمونه کتاب‌هایی از دوران تیموری و صفوی تشکیل شده است. ولی متاسفانه چرخه تولید و تخریب همواره در کتابخانه‌ها وجود داشته و یکی از آفات این کتاب‌ها محسوب می‌شده است. برای مثال کتاب‌های دوران صفوی بعد از سقوط اصفهان تاراج شدند و برخی از آن‌ها از شبه قاره سر در آوردند.
سمسار در ادامه به توالی تاریخی نگهداری از کتاب‌ها در کتابخانه‌های سلطنتی پرداخت و با رسیدن به دوران قاجار گفت: فتحعلی شاه قاجار بسیار به کتاب علاقه‌مند بود. بسیاری از کتاب‌ها دوره او مرمت شدند. اوج شکوفایی کتابخانه‌های سلطنتی در دوران قاجار به دوران ناصرالدین شاه اختصاص دارد. در دوره او تعداد کتاب‌ها و نسخ خطی کتابخانه سلطنتی به بیست هزار جلد می‌رسید، این در حالی است که در حال حاضر فقط 3000 کتاب در کتابخانه کاخ گلستان وجود دارند. مظفرالدین شاه، جانشین ناصرالدین شاه، با بی‌کفایتی‌های خود و سپردن امور کتابخانه‌ها به لسان الدوله که در میان مردم به علی چپو شهرت داشت، بسیاری از کتاب‌های کتابخانه سلطنتی را از بین برد.
عبدالله انوار پس از سمسار به سخنرانی پرداخت و در مورد نسخه‌شناسی از دیدگاه ایرج افشار سخن گفت. او عنوان کرد: من افتخار می‌کنم که در خصوص کسی می‌خواهم صحبت کنم که از کتابخانه و مرکز فهرست‌نگاری برخاست و در همه عمر پر ثمرش جز در تعالی این شاخه از فرهنگ کار دیگری نکرد و از خود یادگارهای بس عالی برجای گذاشت. امروز کسی نمی‌تواند دم از ایرانشاسی بزند و از کوشش‌های این بنیانگذار ایرانشناسی غافل باشد.
انوار درباره دستاوردهای ایرج افشار گفت: او با ورود خود به حوزه کتابشناسی به آشفتگی‌هایی که تا پیش از این در این عرصه وجود داشت پایان داد. او کتاب‌های بسیاری به چاپ رساند که هر یک بخشی از مهجور افتادگی‌های فرهنگ ایرانی را از میان بر می‌داشت. او با انتشار مجله راهنمای کتاب، راهنمای نقادان بزرگ شد و نشان داد که منتقد بر رساله‌ای باید تکیه زند تا نقدش مورد پذیرش قرار گیرد. او بایگانی با آرشیو را با بایگانی دقیق به اهل تحقیق آموخت و به آن‌ها نشان داد که بایگانی چه نقش مهمی در عالم تحقیق دارد.
آخرین سخنران این نشست علی صفری آق‌قلعه بود که درباره نسخه شناسی و نسخه شناخت به صحبت پرداخت. صفری عنوان کرد: حجم انبوه نسخ خطی موجب شد تا دسته‌بندی آن‌ها مشکل باشد. وقتی از دانش صحبت می‌کنیم یعنی توانسته‌ایم طبقه‌بندی کرده و با ایجاد فرمول‌ها طبقه‌بندی را آسان کنیم و در مورد نسخه شناسی نیز این اتفاق رخ داده است.
او در ادامه به رشد دانش نسخه شناسی اشاره کرد و از ورود انفورماتیک و تکنولوژی مدرن در این حوزه سخن گفت. او همچنین یکی از مشکلات پیش رو که مانع از تکمیل طبقه بندی نسخه‌های خطی می‌شود را عدم دسترسی محققان به نسخه‌های خطی دانست که راه را برای تحقیقات جدی‌تر بسته است.
صفری در خصوص نسخه شناخت نیز گفت: آنچه تلاش شده است تا در نسخه شناس بیاید این بوده که متنی باشد که همه بتوانند به آن ارجاع کنند. مباحثی که در نسخه شناخت مطرح شده بسیار جدید هستند و دکتر ایرانی از کسانی بودند که در این راه از ما پشتیبانی کردند.
پس از به اتمام رسیدن سخنرانی‌ها فیلم «یگانه روزگار» به تهیه کنندگی سیدسعید میرمحمدصادق که برای گرامیداشت یاد استاد ایرج افشار ساخته شده بود، برای حضار به نمایش درآمد.
