شاهنامه
نکوداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی 87
- شاهنامه
- نمایش از یکشنبه, 25 ارديبهشت 1390 14:55
- بازدید: 6784
برگرفته از همشهری‌آنلاین
نشست علمی و فرهنگی نکوداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در موسسه بین‌المللی گفت و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها برگزار شد
آنچه در پی می آید گزارشی است از برنامه نشست علمی و فرهنگی نکوداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، که از سوی گروه هنر و ادبیات موسسه بین‌المللی گفت و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و در محل آن موسسه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی موسسه بین المللی گفتگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در این مراسم که بیش از صد تن از استادان و اهالی فرهنگ و اندیشه حضور داشتند؛ سیدمحمد خاتمی، دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، احمد مسجد جامعی و دکتر سید عبدالحمید ضیایی به سخنرانی پرداختند. [رونمایی از تندیس فردوسی در کتابخانه‌ملی]
در ابتدا پس از خواندن آیاتی از قرآن محید، مجری برنامه با اشاره به برنامه‌ریزی‌های موسسه بین‌المللی گفت و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها جهت استمرار و تداوم نشست‌های علمی و فرهنگی از یکی از اعضای هیات مدیره موسسه برای ایراد سخنرانی دعوت کرد.
احمد مسجد جامعی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، که محور سخنرانی خویش را تصویر سازی و نگارگری بر اساس داستان‌های شاهنامه قرار داده بود، به بررسی تصویرگری شاهنامه در دوره‌های مختلف تاریخ ایران پرداخته و از شاهنامه به عنوان داستان ملی ایرانیان که با جان و خرد آنان آمیخته است و در همه فراز ها و فرود های تاریخی به گونه ای پیوسته مورد اقبال و توجه هنرمندان و جامعه هنری بوده، نام برد
و ی در این زمینه افزود: این اثر دربردارنده داستان های حماسی و پهلوانی و موضوعات متنوع ملی و میهنی است، گزارش ها، مضامین و روایت های پندآموز این اثر به نحوی است که قابلیت های تصویری بالایی دارد از این رو زمینه ای را فراهم آورده است که از مهمترین کتاب های ایرانی برای تصویرگری محسوب می شود.[فردوسی رمان فارسی را بنیاد گذاشته بود]
سپس حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی رییس موسسه بین المللی گفت و گوی فرهنگ ها و تمدن ها با طرح این پرسش که چرا فردوسی را حکیم می‌نامند، سخنان خویش را آغاز کرد.[خوشحالیم که می‌توانیم برای فردوسی بزرگداشت بگیریم]
و ی با تاکید بر این که حکیم خواندن بزرگ ادب فارسی از روی تفنن نبوده، به نکته‌هایی درباره حکمت و فلسفه پرداختند تا موضوع روشن‌تر شود.
سیدمحمد خاتمی در ادامه اظهار داشت: وقتی ما به شاهنامه نگاه می‌کنیم در نگاه اول یک اثر ادبی است و البته هدف ادبیات اگر ما به فرهنگ اصیل خود توجه کنیم چیزی بیش از صناعت‌هایی است که در تناوب گفتار به کار می‌رود، هدف فرزانگی، اخلاق و حکمت است و به هر حال اثر فردوسی در نگاه اول یک اثر ادبی است که به صورت نظم بیان شده است، نوع این ادب حماسه است و مضمون آن اسطوره. وقتی ما از حماسه و اسطوره صحبت می‌کنیم هر دوی این ها به شدت با خیال سر و کار دارد. خیال پردازی وقتی با حماسه و اسطوره همراه باشد، مساله خیال مضاعف می‌شود. هنر بی‌مانند فردوسی این است که اسطوره را در قالب حماسه چنان بیان می‌کند که ظرفی فوق‌العاده ممتاز برای بیان نظر و حکمتی است که در آن حکمت، خیر، زیبایی و حقیقت یکی است.
رییس جمهور سابق کشورمان هم چنین با اشاره به مفهوم حکومت و گونه‌های آن در دنیای قدیم و دنیای جدید، اینکه فردوسی از قوم ایرانی می‌گوید و درباره حکومت و حکمرانی به موضوع فرهی می‌پردازد، فرهی را فرزانگی نام نهاده و بر این پایه که فردوسی کسی را شایسته حکومت دانسته که باید از فرزانگی و حکمت نظری و عملی برخوردار باشد، اظهارداشت "فردوسی افلاطونی است و افلاطونی می‌اندیشد".
خاتمی کلام خویش را این گونه به پایان رسانید که فردوسی نماینده بزرگ فرهنگ ممتاز ایرانی است که با اسلام هم بارور شده است و امروز ما نیاز داریم با فرهنگی که منشاء هویت ماست و فردوسی بیانگر او بود، با توجه به فرهنگ امروز ما که به شدت مضطرب و آشفته است، گفت و گو کنیم و نیز با این ایده که در گفت و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها می‌توان از نگاه فردوسی و از نگاه هویت ممتاز ایران به گونه‌ای که فردوسی بیان می‌کند، با فرهنگ‌های دیگر سخن گفت و وارد گفت و گو شد.
در ادامه این نشست علمی و فرهنگی، مجری برنامه ضمن پاسداشت مقام علمی دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، وی را به جایگاه فراخواند.
"اگر شاهنامه نبود، ایران چه می شد؟" عنوان سخنرانی ایشان بود. استاد اسلامی ندوشن در ابتدا از نولدکه، ایران شناس آلمانی، و عبارت شنیدنی اش «شاهنامه کتابی است که هیچ ملتی نظیر آن را ندارد» سخن گفت و پیرامون اهمیت این عبارت و نقش مهم شاهنامه در سرنوشت ایران و ایرانی توضیحاتی داد.
دکتر اسلامی ندوشن در پاسخ به این پرسش که اگر شاهنامه نبود ایران چه می شد؟ و درباره کار سترگ حکیم توس به نکته هایی مهم پرداخت: واقعیت این است که ایران حافظه تاریخی اش را از دست می داد یعنی که از یک دورانی به قبل حافظه ایرانی گم شده بود، نتوانسته بود به یاد آورد و البته ایران، دوران تمدن سازی را گذرانیده بود و لازم بود این گذشته به یاد بماند و شاهنامه این کار را کرده است، هیچ کتاب دیگری نمی توانست این کار را بکند، اگر شاهنامه نبود این حافظه از دست می رفت. وی در فرازی دیگر از سخنرانی خویش به اهمیت کوشش های فردوسی در استحکام بخشیدن به زبان فارسی اشاره کرد و به موضوعی پرداخت که جای اندیشیدن بسیار دارد: ما امروز هنوز در واقع به زبان فردوسی در هزار سال پیش حرف می زنیم و می خوانیم، در حالی که زبان های دیگر این طور نیست، نسل امروزی انگلستان زبان شکسپیر را به آن معنا نمی فهمد، اگر برای اش معنی نکنند، تفسیر نکنند، خوب متوجه نمی شود و یا در زبان فرانسوی[بزرگداشت حماسه‌سرای بزرگ ایران]
هم چنین، در این برنامه دکتر سید عبدالحمید ضیایی، پژوهشگر ایرانی، با اشاره به زمانه فردوسی، به ارائه تصویری از جامعه معاصر این شاعر و حکیم ایرانی پرداخت و یاد آور شد: روزگار فردوسی، روزگار غریبی بود، از سویی ترکان نو مسلمان غزنوی از شمال شرق و اعراب از جنوب غربی با هم یگانه و متحد شده و حاکمیتی بیگانه را در ایران پایه ریزی کرده بودند، نیاز مند نیروی فیزیکی و سلاح ترکان غز بودند و ترکان نیازمند توجیه جنایات و کارهای ناصواب خویش.
وی در ادامه سخنان خویش، شاهنامه را کتابی هول آور و هراس انگیز دانست، کتابی که در آن حکیم طوس از این که در لاهوت و ماوراء غرق شده و از واقعیت های زندگی غفلت ورزد، سخت پرهیز کرده است و بر خلاف دیگر شاعران که معرفت آنها در مرحله منش و نظریه متوقف مانده است، شاهنامه را آمیزه ای از منش و کنش دانست که می تواند راهنمای عملی سلوک اجتماعی به شمار آید. و با احترام به آراء اثرگذار عارفانی چون ابن عربی،حافظ، مولانا و... ابراز داشتند که این بزرگان از توجیه زیستن بر خاک و تبیین ظاهر زندگی ناتوان بوده و باطن گرایانی ژرف اندیش اند که در پیچ و خم نظریات عرفانی گرفتار آمده اند اما شاهنامه آشتی زمین و آسمان یا ناسوت و لاهوت است.
دکتر ضیایی خرد گرایی فردوسی را مهم تر و ارجمند تر از عقل گرایی دیگر شاعران و متفکران ایرانی برشمرد و افزود: بیش از سایر شاعران، در کتاب شاهنامه ستایش خرد دیده می شود، آن هم خرد آزاد. گر چه ناصرخسرو ابیاتی گرانسنگ در باب خرد دارد اما خرد ناصرخسرو در خدمت توجیه عقاید اسماعیلیه به کار رفته است، به علاوه فردوسی حدود و حریم عقل را نیز مشخص نموده و با لحنی ادیبانه و بسیار مودبانه به نقد نارسایی های عقل جزوی پرداخته است. بر خلاف شاعران عارفی چون عطار و مولانا که با گزنده ترین و تندترین الفاظ، عقل جزوی را فرو کوفته و از هیچ طعن و لعنی در حق آن فروگذار نکرده‌اند.
وی در پایان نیز تاکید کرد: نیاز به شاهنامه در هر زمانی که خرد، خوار و جادو ارجمند شود و شادی بن‌مایه زندگی نباشد و خرد و جان بی‌حرمت باشد، امری واضح و بی نیاز از دلیل و برهان است.
گفتنی است در این برنامه علمی و فرهنگی دکتر شیرین بیانی، دکتر سید ابوطالب میرعابدینی، دکتر حسین معصومی همدانی، استاد فریدون مجلسی، دکتر محمد جواد فریدزاده، دکتر احمد جلالی، دکتر محمد دهقانی، دکتر مصطفی معین، دکتر هادی خانیکی،حجت الاسلام والمسلمین محمد علی ابطحی،دکتر فیاض زاهد، مهندس جیحونی،سید مصطفی تاج زاده،مصطفی رحماندوست،فریدون عموزاده خلیلی،اصغر محمد خانی ،فخرالسادات محتشمی پور و شخصیت‌های علمی، فرهنگی،سیاسی و نیز جوانان محقق و علاقه‌مند حضور داشتند.
