ایران‌بوم

دشت آزادگان با مرکزیت شهر دشت آزادگان ( سوسنگرد) در غرب استان خوزستان واقع است. این شهرستان از شمال به شهرستان شوش و استان ایلام، از جنوب غرب به کشور عراق و از شرق به شهرستان اهواز محدود می‌شود. ‏

بلندی این شهرستان از سطح دریا 10 متر و هوای آن بسیار گرم است و چند تپه کم ارتفاع به نام‌های تپه الله‌اکبر، میشداغ یا میشداخ و عین آسمان دارد.

راه‌های سوسنگرد ـ دهلران، سوسنگرد ـ اهواز و سوسنگرد ـ هویزه از راه‌های این شهرستان به شمار می‌رود و فاصله هوایی آن تا تهران 941 کیلومتر است.

* وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

در متون کهن عربی، فارسی، یونانی و سریانی از این منطقه با نام‌های «کشور میسن»، «مملکت کرخ میسان»، «کرخ میشان»، «فرات میشان»، «ایالت میسن» یا «میسان» و «میشان» یاد شده است.

بر اساس همین منابع، این سرزمین در روزگار هخامنشیان آباد بوده است، چنان که از رود کرخه به عنوان زندگی بخش این سرزمین یاد کرده اند. مرکز این ایالت شهر سوسنگرد کنونی است که نام قدیم روستایی از آن سرزمین را دارد. این شهرستان زمانی نیز به نام شهر حکومت نشین خود، «نهرتیری» نام داشت.

در سال 1314 خورشیدی بنا به تصویب هیأت وزیران به واسطه وجود احشام و مراتع سرسبز در این ناحیه دشت میشان نام گرفت و بعد از جنگ تحمیلی، نام آن به دشت آزادگان تغییر یافت.

دشت آزادگان از نخستین مناطق ایران بودکه در جنگ تحمیلی به اشغال نیروهای بعث عراق در آمد.

* مکان‌های دیدنی و تاریخی ‏

از آثار موجود در دشت آزادگان می‌توان سلطان داور، قدمگاه امام زین العابدین (ع)، مولا فاضل، ابراهیم خلیل، ابوالفضل العباس (ع)و امیر المومنین (ع) را نام برد.

* منطقه حفاظت شده میشداغ

این منطقه با وسعت 59301 هکتار در سطح (به استثنای ناهمواری‌ها) بین شهرهای بستان و عبدالخان و در غرب استان خوزستان واقع است.

میشداغ در فصول پاییز و زمستان از هوای معتدل و مطلوب برخوردار است که این امر تا اواسط فروردین با رویشی کامل گونه‌های گیاهی ادامه دارد و این خود مناسب‌ترین عامل برای اکوتوریسم است.

میشداغ از شمال به تقاطع جاده چپ رو با جاده آسفالت چزابه ـ چنانه و در امتداد جاده چپ رو به سمت شرق تا کانال آبیاری در دست ساخت اراضی آبخور سد کرخه محدود می‌شود، ازشرق در مسیر کانال آبیاری تا تقاطع جاده آسفالت عبدالخان ـ بستان سپس در امتداد جاده تا بعد از روستای ام‌دبس و از روستای ام‌دبس به سمت محل قدیمی و متروکه روستا موسوم به خرابه 2 و از آنجا بصورت خط فرضی در مسیر تپه‌های شنی تا چاه اکتشاف نفت بند کرخه قرار دارد، از جنوب نیزاز محل چاه اکتشاف نفت به سمت غرب تا جاده شنی نظامی و سپس در امتداد جاده تا محل شروع تپه‌های شنی و از آنجا به صورت خط فرضی تا تقاطع جاده آسفالت عبدالخان ـ بستان با جاده خاکی امامزاده سید قاسم(ع) و در امتداد جاده خاکی تا تقاطع آن با جاده آسفالت چزابه ـ چنانه کشیده شده است واز غرب از تقاطع جاده آسفالت چزابه ـ چنانه با جاده خاکی امامزاده سید جاسم(ع) در مسیر جاده آسفالت به سمت شمال تا تقاطع جاده آسفالت با جاده جیپ رو محدود است. ‏

میشداغ منطقه‌ای کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی است که ارتفاع نقاط مرتفع آن کمتر از 500 متر است.

علاوه بر آن تپه‌های شنی نیز در منطقه به وفور یافت می‌شود که برخی از قسمت‌های منطقه را تهدید می‌کند (هر چند حرکت شن‌های روان به کمک درخت و بوته کاری و مالچ پاشی تا حدودی مهار شده است).

این منطقه از بارندگی کمتر از 250 میلی متر در سال برخوردار است و اقلیمی گرم و خشک دارد. منابع تامین آب منطقه چند چشمه دائمی است که عمدتاً از آبدهی کمی برخوردارند.

زیستگاه ام دبس ـ میشداغ در حال حاضر تنها منطقه‌ای است که می‌توان تعداد محدودی از آهوان استان خوزستان را در آن دید.

پوشش گیاهی منطقه فقیر و عمدتاً از درختان، درختچه‌ها، بوته‌ها و علوفه‌های کم تراکم کنار، رملیک، گز، قیچ، گون، نی، انواع گرامینه‌ها، لگومینوها، گراس‌ها و تورب‌های یک یا چند ساله مانند، پهمن، علف مار، هنزل، کهورک، اسکنبیل، استبرق، خارشتر و کاروان کش تشکیل شده است.

* حیات وحش

این منطقه زیستگاه انواع رده‌های جانوری است.

از جمله جانوران میشداغ می‌توان قوچ وحشی، آهو، خرگوش، تشی، خارپشت، گرگ، روباه، شغال، کفتار، سمور، گربه وحشی، گراز، انواع موش، جربیل و دوپا، و انواع خفاش را نام برد. ‏

پرندگان این منطقه شامل گنجشک، کبک، تیهو، هوبره، انواع کبوتر، چک چک‌ها، چکاوک‌ها، دم سرخ، سینه سرخ، دم جنبانک زرد و ابلق، درنا، آنقوت، باقرقره شکم سیاه و شکم سفید، سار، گلاریول بال سرخ، عقاب دشتی، عقاب طلایی و جغد کوچک می‌شود.

از خزندگان اورانوس‌ها و آگمای دم تیغی به وفور در منطقه دیده می‌شوند علاوه بر آن انواع مارمولک و اسکینک و مارهایی همچون افعی شاخدار، شترمار، مارپلنگی، کورمار خوزستانی و مار قیطانی در منطقه به چشم می‌خورد که بعضاً سمی، نیمه سمی یا غیر سمی هستند.

* هورالعظیم

هورالعظیم، هورالهویزه یا تالاب بزرگ هویزه بزرگ‌ترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های داخلی ایران است.

هورالعظیم در انتهای رود کرخه در منطقه مرزی دشت آزادگان بین دو کشور ایران و عراق واقع است و حدود یک سوم آن در ایران و بقیه در کشور عراق است.

این تالاب از دیدگاه منابع جانوری و گیاهی بسیار غنی بوده که متأسفانه این منابع با نابودی روبرو است.

این تالاب از آب‌های اضافه رود کرخه، دویرچ و بخشی از آب‌های اضافه اروندرود تشکیل شده‌است. ژرفای این هور (تالاب) کم است ولی تدریجا در وسط آن به چند متر می‌رسد. سراسر هورالعظیم با نی پوشیده شده است.

راه‌های دسترسی به منطقه: شامل راه آسفالته سوسنگرد ـ بستان ـ چزابه، راه آسفالته هویزه رفیع، راه شنی، نظامی پاسگاه‌های طبر ـ شط علی و راه آسفالته اهواز ـ جاده سید خلف به طلائیه است.

گیاهان کفزی هور شامل، نی، جگن (چولان)، لویی، بردی و تیره تیزک می‌شود. گیاهان شناور در هور گونه‌هایی از گیاهان هستند که ریشه در آب دارند و به صورت شناور در سطح یا بخشی از آب زندگی می‌کنند.

گیاهان قهوه‌ای سبزینه‌دار و تیره گل میمونی از جمله این گیاهان هستند. گیاهانی که در خشکی‌های اطراف و سواحل هور هستند شامل کاگله، کاهو وحشی و سورمه صحرایی می‌شود و مهمترین گونه‌های گیاهی منطقه عبارتند از: نی، جگن (چولان)، لویی و نیلوفر آبی.

از جمله جانوران معروف کنارزی منطقه هور گاومیش است که به صورت اهلی زندگی می‌کند و بیشتر وقت خود را در نواحی ساحلی هور می‌گذراند. از سایر جانوران هور می‌توان به گراز، سگ آبی و خفاش اشاره کرد.

در مجموع 12 گونه ماهی در هور زیست می‌کنند که بنی، عنزه، گطان، حمری، شلج، آمور، برزم، بیاح و کپور نقره‌ای از آن جمله‌اند. ‏

‏ هور العظیم محل زمستان گذرانی بسیاری از پرندگان آبزی و کنارآبزی ماننداردک‌ها، غاز خاکستری، چنگر، انواع آبچلیک و غیره است.

* کشاورزی و دامداری

شهرستان دشت آزادگان دارای آب و هوای گرمسیری است واز مهمترین محصولات کشاورزی آن می‌توان گندم، جو، ‌برنج، حبوب، انواع صیفی، جالیز، علوفه و خرما را نام برد. انواع میوه نیز محصولات باغی آنرا شامل می‌شود.

دشت آزادگان به علت وجود مراتع سرسبز و چراگاه‌های بزرگ در گذشته «دشت میشان» نام داشته است.

بنابراین دامپروری در این ناحیه پر رونق و با اهمیت بوده و از عمده‌ترین فعالیت‌های اقتصادی اهالی به شمار می‌رود. رودخانه کرخه در این منطقه دارای آب فراوانی است و ماهی‌های زیادی دارد و شماری از اهالی از راه ماهیگیری از این رودخانه ارتزاق می‌کنند.