زیست بوم
چنبره ریزگردها بر آسمان کشور
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 23 مرداد 1391 20:17
- بازدید: 5322
گرد و غبار یا ریزگرد توده‌ای از ذرات جامد ریز غبار و گاه همراه با دود که در جو پخش شده و دید افقی را میان 1 و 2 کیلومتر محدود می‌کند و برای بیماران تنفسی بسیار زیان‌آور است. ریزگرد همچنین گاه باعث بروز پدیدة ماه آبی می‌شود.
adidas calabasas cream factory san jose menu - GZ3194 - adidas Ultra Boost 2021 White Multicolor | JofemarShops , nike air max flyknit 2015 price pakistan 2017 , nike dunk ultra on feet women boots White Black Diamond Shorts
برگرفته از روزنامه اطلاعات
ریزگردها یا همان گرد و غبارها، چند سالی است که بر آسمان کشورمان چنبره انداخته و در برخی نقاط راه را بر تنفس هم میهنانمان تنگ ساخته است. در برخی استان‌ها، میزان ریزگردها به قدری زیاد و طولانی مدت است که زندگی روزمره دچار اختلال و شهرها از روال عادی خود خارج شده است. چندی پیش محمدرضا تابش رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس نیز طی سخنانی گفته: شدت غلظت گرد و غبار گاهی هزار برابر(!) استاندارد می‌شود و زندگی را بر بخشی از مردم کشور مخصوصا استان خوزستان تیره و تار کرده است. اما ریزگرد چیست، از کجا می‌آید و برای مقابله با آن چه باید کرد؟
ریزگرد چیست؟
گرد و غبار یا ریزگرد توده‌ای از ذرات جامد ریز غبار و گاه همراه با دود که در جو پخش شده و دید افقی را میان 1 و 2 کیلومتر محدود می‌کند و برای بیماران تنفسی بسیار زیان‌آور است. ریزگرد همچنین گاه باعث بروز پدیدة ماه آبی می‌شود.
در مریخ ریزگرد رویدادی تقریباً همیشگی است که گاه تا ارتفاع 30 کیلومتری بالا می‌رود و در فصل تابستان شدت گرفته و توفان‌های شدیدی را ایجاد می‌کند. یکی از دلایل بسیاری از انقراض‌های بزرگ تاریخ - از جمله انقراض دایناسور‌ها - پدیدة ریزگرد است، زیرا این پدیده در موارد بحرانی با جلوگیری از تابش نور خورشید به زمین موجب زمستان جهانی می‌شود. نمونه‌ای از چنین رویدادی در تاریخ بشر در سال 1816 میلادی و به دنبال فوران کوه تامبورا روی داد که سال بی تابستان نام گرفت.
منشا ریزگردهای ایران کجاست؟
در ایران سرچشمة اصلی ریزگرد باد شمال است. این باد که از خرداد تا شهریور فعال است، در شمال خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه و شمال عراق، مانند قیفی به بیابان‌های عراق و سوریه سرازیر می‌شود و تا خلیج فارس و رسیدن به آب‌های آزاد پیش می‌رود. جریان‌های خشک هوای عربستان و بی‌توجهی به محیط زیست و بیابان‌زدایی در عراق باعث خشک‌شدن بسیاری از باتلاق‌های عراق و ایجاد نواحی غبارساز شده‌است. در گذشته سه کشور ایران، عراق، و عربستان به‌صورت مشترک هزینه‌های مالچ‌پاشی این زمین‌ها را تأمین می‌کردند و تمام زمین‌ها در فصل خاصی از سال مالچ‌پاشی می‌شدند. مالچ نوعی فرآوردة چسبندة نفتی است که برای تثبیت شن‌های روان در بیابان‌ها استفاده می‌شود. جنگ عراق و تغییر رویة این دولت‌ها در دهة 2000 میلادی سبب فراموشی این کار و در نتیجه افزایش ریزگرد در خوزستان، غرب ایران، و سرانجام تقریباً در سراسر ایران شده است.
خطرات ریزگردها برای سلامت مردم
آلودگی هوا در چند سال اخیر که هر روز و هر هفته تکرار می‌شود تاثیرات فراوانی بر سلامتی انسانها دارد. امید علی پاپی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان در گفتگویی که با خبرگزاری مهر انجام داده با اشاره به مخاطرات ریزگردهای عربی برای سلامتی انسان، گفته: ایجاد بیماری‌های دستگاه تنفسی، بروز عفونت گوش میانی، بروز بیماری‌های انسداد دستگاه تنفسی و بروز سرطان ریه برخی از این مخاطرات است. وی با سطح بندی گرد و غبار ریزگردهای عربی به دو دسته درشت و ریز یادآور شده: گرد و غبار درشت وقتی وارد بدن می‌شوند دستگاه تنفسی فوقانی آنها را پس می‌دهد و وارد ریه‌ها نمی‌شوند ولی گرد وغبار ریز با ورود به ریه‌ها تاثیرات بیشتری خواهند گذاشت. معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان همچنین نوزادان، کودکان، نوجوانان، سالمندان، افراد مبتلا به آسم، برونشیت، بیماران قلبی و مادران باردار را از جمله گروه‌های آسیب پذیر در برابر ریزگردهای عربی و گرد و غبار عنوان کرد و با بیان اینکه ورود گرد و غبار موجب بروز حساسیت‌ها و آلرژی‌های فراوان در بدن انسان می‌شود، یادآور شد: بر اساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی افزایش 10 میکروگرم در مترمکعب در میانگین سالانه ذرات معلق در هوا یک درصد میزان مرگ و میر را افزایش می‌دهد. وی ادامه داد: این در حالیست که همچنین 4/3درصد مرگ و میرهای ناشی از مشکلات تنفسی به خاطر مواجهه مستمر با آلاینده‌ها است.
در این میان صحبت‌های نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی نیز حائز اهمیت است. وی خبر از چند مورد زاد و ولد بر اثر آلودگی‌های گرد و خاک و اورانیوم ضعیف‌شده موجود در عراق در استان خوزستان داده است. شکرخدا موسوی در اینباره گفته: «از شخص رئیس‌جمهوری تا وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست باید یک کمیته بحران برای حل معضل گرد و خاک تشکیل شود.70درصد منشا گرد و غبار در عراق است. خدمات فوق‌العاده خاص مناطق محروم و مرزی و کمترتوسعه‌یافته در یک ماه گذشته توسط دولت از 13 یا 14 درصد به 7درصد در این موقعیت خاص کاهش یافته و نمک بر زخم می‌ریزند. تجهیزات بیمارستان‌ها واقعا پاسخگو نیست و متاسفانه چند مورد زاد و ولد داشتیم که بر اثر آلودگی‌های گرد و غبار و اورانیوم‌های ضعیف‌شده که در عراق استفاده شده، بچه‌هایی به صورت فلج به دنیا آمده‌اند.»
جلسه غیرعلنی مجلس برای مهار ریزگردها
اما قدرت این ذرات میکروسکوپی، بیشتر از آن چیزی است که از ظاهرشان بر می‌آید. مسأله ریزگردها کم کم و در طول این چند سال به قدری جدی شد که امسال مجلس شورای اسلامی ناگزیر شد برای مهار آن وارد موضوع شود. هفته گذشته، جلسه‌ای در مجلس برگزار شد که در آن مسئولانی از دولت نیز حضور داشتند و به اتفاق نمایندگان به موضوع مهار ریزگردها پرداختند.
جلسه غیر علنی بود، اما پس از آن مسئولان مختلف دولت و مجلس در مورد مفاد گفتگوها، مصاحبه کردند و مواردی را به رسانه‌ها گفتند. عبدالرضا مصری، سخنگوی هیات رئیسه مجلس با بیان اینکه یک برنامه ضربتی کوتاه‌مدت برای مهار ریزگردها وجود دارد، گفت: برنامه‌هایی که به طور کامل این مشکل را حل کند سه تا پنج سال به طول خواهد انجامید اما به هر حال بخش‌های فنی محیط زیست سعی دارند در کوتاه مدت ریزگردها را به حداقل برسانند.
به گزارش ایسنا، مصری با اشاره به ارائه گزارش رئیس سازمان محیط زیست در باره مهار ریزگردها در این جلسه غیرعلنی افزود: این موضوع بر اساس پدیده‌های طبیعی و دخالت در طبیعت شکل گرفته که بخشی از آن ناشی از حمله آمریکا به عراق و برهم زدن بافت طبیعت بوده است. وی در این گفتگو همچنین اضافه کرد: بر اساس گزارش رئیس سازمان محیط زیست اقداماتی انجام شده که در آینده نتیجه‌بخش خواهد بود. نتایج اولیه جواب داده و محققین در این باره فعالیت می‌کنند.
اما در این جلسه، راهکاری برای مهار ریزگردها ارائه نشد و فقط موضوع تشریح شد و نهایتا سازمان حفاظت از محیط زیست از نداشتن بودجه برای مهار سخن به میان آورد. ایرج ندیمی نماینده مردم لاهیجان در مجلس شورای اسلامی بعد از این جلسه به خبرگزاری فارس گفت: اینکه مجلس جلسه‌ای بگذارد و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست نیز در این جلسه تنها بگوید که بودجه ما نازل است و ادعایی در تأمین بودجه مقابله با این پدیده نداریم، جواب مردم نیست بنابراین باید تدبیری اندیشیده شود تا مشکلات مردم حل شود و آنها را به آینده امیدوار کند.
افزایش مهاجرت و بیماری‌های عروقی به خاطر گرد و غبار
ریزگردها که خود محصول خشکسالی‌های طبیعی و غیرطبیعی هستند، عامل خشکسالی نیز محسوب می‌شوند و به این شکل این دو همدیگر را تشدید می‌کنند. وجود ریزگردها، خود عاملی مخرب بر محیط‌زیست و از میان برنده جنگل‌ها و مراتع است. تخریب محیط زیست و بیابان زایی نیز عامل بیکاری و مهاجرت است.
کمتر از ده سال پیش و زمانی که به تازگی ریزگردها به آسمان کشور وارد شده بودند، بسیاری از کارشناسان در مورد تاثیرات عمیق این پدیده هشدار دادند، اما تصور اینکه به این سرعت این تغییرات اتفاق بیفتد، برای همگان قابل فهم نبود. اما واقعیت این است که امروز، همین ذرات نادیدنی در اقتصاد و اجتماع ما تاثیر گذاشته، تاثیر که رو به فزونی دارد و اگر برای مقابله با آن اقدامی نشود، فردا روز...
علی‌محمد احمدی، نماینده مردم دهلران، آباده و دره‌شهر گفت در این مورد گفته: از نظر اقتصادی تعطیلات پروازهای هوایی، لغو پرواز 20 فرودگاه، تعطیلی مدارس، تعطیلی واحدهای تولیدی و از همه زیانبارتر مهاجرت‌های گسترده‌ای که بر اثر افزایش ریزگردها ایجاد شده است مردم را ناچار به ترک دیار و خانه و کاشانه خود کرده است که این از آثار زیانبار ریزگردهاست. وی همچنین گفته: بحث تخریب ذخایر دریایی و طبیعی به ویژه جنگل‌ها و مراتع و ایجاد پدیده خشکسالی بر منابع تجدید پذیر و تجدیدناپذیر تاثیر گذاشته و باعث شده است که بسیاری از ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری در حال نابودی باشد. به عنوان مثال در زاگرس میانی ایلام 300 گونه گیاهی کمیاب وجود دارد که 100 گونه گیاهی در حال نابودی است.
عوامل تاثیرگذار بر تولید ریزگرد
به طور کلی بیابان‌ها کانون تولید ریزگردها هستند و همه عوامل بیابان زایی، در بالا رفتن میزان ریزگردها موثرند. سدسازی و خشک شدن پایین دست رودخانه، از جمله مهمترین عوامل غیر طبیعی تولید کانون‌های ریزگرد هستند. بارزترین نمونه‌های آن دریاچه ارومیه و تالاب گاو خونی است که اتفاقا هر دو به کانون‌های تولید ریزگرد تبدیل شده‌اند و اگرچه ریزگردهای دریاچه ارومیه هنوز به مرز بحران نرسیده اند، اما پیش بینی می‌شود اگر شرایط بر همین منوال پیش برود، این نمک‌ها، به زودی تمام زمین‌های زراعی استان‌های اطراف را از میان ببرند. ضمن اینکه به دلیل نمکی بودن این ریزگردها، طوفان‌های نمکی، راه تنفس را بر اهالی شهرها و روستاهای اطراف و اکناف این دریاچه تنگ می‌کنند. اما به رغم تاثیرات پیچیده و عمیق، خشک شدن دریاچه ارومیه دلیل بسیار ساده‌ای دارد، گرچه برای آن دلایلی چون تغییر اقلیم و خشکسالی را نیز نام برده اند، اما دلیل اصلی آن ساخت 37 سد بر حوزه آبریز آن است. از میان رفتن تالاب گاوخونی نیز دلیل قانع کننده دیگری جز احداث سد ندارد.
اما ریزگردهایی که امروز بر آسمان کشورمان چیره شده‌اند، منشا خارجی دارند و عموما از عراق وارد کشور می‌شوند. احداث سدها و تغییر مسیر آب رودخانه‌های بزرگ منطقه باز هم اولین دلیلی است که کارشناسان برمی شمارند. ترکیه به تنهایی حدود 130 سد بر دو رود اصلی دجله و فرات احداث کرده در این میان سوریه نیز سدهایی را احداث کرده یا در حال احداث است. آنچه باقی می‌ماند، آب باریکه‌ای است که در نهایت نمی‌تواند دشت‌های منتهی به خلیج فارس را سیراب کند و در طول سالیان، منطقه به بیابان تبدیل شده است. جنگ‌های پیاپی در منطقه نیز عامل تغییر پوشش گیاهی این منطقه است که خود در بیابانی شدن دشت‌های بین النهرین تاثیر زیادی داشته است.
راهکارها
راهکارهای مهار ریزگردها نیز متعدد و متنوع هستند. از تشویق عراق به مالچ پاشی تا آب‌پاشی خیابان‌ها! طبیعتا مهار ریزگردهای خارجی نیاز به اقدامات بین المللی دارد. تامین هزینه مالچ پاشی و سرمایه گذاری در پروژه‌ای تحقیقاتی برای یافتن راه حل بیولوژیک که بتواند مشکل بیابان زایی را حل کند از جمله مهمترین راهکارهاست.
در این میان، گاهی راهکارهایی ارائه می‌شود که بیشتر شوخی می‌نماید. چند سال پیش آب پاشی با هواپیماهای آب پاش به عنوان راهکار برای مهار ریزگردها ارائه شد. پنج فروند هواپیما سم پاش مخازن خود را از آب پر کردند و بالای برج آزادی شهر تهران آن را خالی کردند. البته این مقدار آب آنقدر نبود که تبدیل به باران اسیدی شود و تبعات خطرناک بعدی داشته باشد. امسال نیز محمدرضا محمودی معاون عمرانی استانداری تهران همان راهکار را در مقیاس سطحی برای تهران تجویز کرده و گفته: «نزدیک 80 درصد از آلودگی هوا با آب پاشی در سطح خیابان از بین می‌رود!» البته واضح است که ریزگردهایی که از راه هوا و از صدها کیلومتر آن سوتر وارد کشور می‌شوند با آب پاشی سطح خیابان‌های شهر تهران از میان نمی‌روند.
در زمان بروز پدیده ریزگرد چه باید کرد؟
ذرات گردوغبار از نظر اندازه کاملا متفاوت هستند و از ذرات درشت (غیرقابل تنفس) تا ریز (قابل تنفس) طبقه‌بندی می‌شوند. ذرات درشت گردوغبار حداکثر می‌توانند به داخل بینی، دهان و حلق راه پیدا کنند اما ذرات ریز می‌توانند به اعماق بیشتر و نواحی حساس مجرای تنفسی و ریه نفوذ کنند. ذرات ریزتر اثرات نسبتاً مهمی بر سلامت انسان می‌گذارند. بیشتر ذراتی که در پدیده گردوغبار حضور دارند. از نوع درشت یا غیرقابل تنفس هستند و تهدید جدی برای سلامت مردم ایجاد نمی‌کند ولی ممکن است در افرادی که سابقه بیماری‌های تنفسی دارند مانند مبتلایان به آسم و آمفیزم مشکلاتی ایجاد کند.
اقدامات احتیاطی زیر می‌تواند به شما کمک کند تا خود را از اثرات سوء گرد و غبار حفظ کنید و اثرات نامطلوب این پدیده را بر سلامت خود به حداقل برسانید: از فعالیت درخارج از منزل اجتناب کنید. اگر الزاما بایستی در هوای آزاد فعالیت کنید زمان آن را به حداقل ممکن کاهش دهید. از ورزش سنگین به ویژه اگر دارای مشکلات تنفسی و آسم هستید، خودداری کنید. در خانه یا محیط‌های بسته بمانید و درها و پنجره‌ها را بسته نگاه دارید. درصورت امکان در اماکن دارای سیستم تهویه مطبوع بمانید. اگر دارای آسم هستید یا نشانه‌هایی مانند کوتاهی تنفس، سرفه و خس خس کردن و درد قفسه سینه را مشاهده کردید برنامه درمانی خود را دنبال کنید و اگر نشانه‌ها برطرف نشد با پزشک خود مشورت کنید.
در زمان بروز این پدیده میزان دید به سرعت کاهش می‌یابد. اگر در چنین شرایطی در جاده هستید و کاهش عمق دید بر توانایی دید شما تاثیر می‌گذارد، آهسته‌تر برانید و در صورت لزوم با توجه کامل به علایم راهنمایی و رانندگی تا بر طرف شدن شرایط حاد، اتومبیل خود را در نقطه امنی متوقف کنید. اگر اتومبیل شما دارای سیستم تهویه مطبوع است آن را در وضعیت چرخش مجدد هوا قرار دهید تا گرد و غبار ورودی به اتومبیل شما کاهش یابد. توجه به این موارد می‌تواند در کاهش اثرات جانبی گرد و غبار موثر باشد: برای جلوگیری از آلودگی مواد غذایی و آب آشامیدنی استفاده از پوشش مناسب برای مواد غذایی آماده مصرف ضروری است. لازم است مواد غذایی قبل از نگهداری در یخچال از ذرات و گرد و غبار زدوده شوند. برای کاهش تماس با گرد و غبار در محیط زندگی، نظافت روزانه توصیه می‌شود.
ماسکهای کاغذی معمولی و دستمال نمی‌توانند جلوی ورود ذرات ریز گرد و غبار به سیستم تنفسی ما را بگیرند و بنابراین استفاده از آنها توصیه نمی‌شود. ماسکهای ویژه‌ای که با عنوان 1P و 2 P عرضه می‌شوند برای این شرایط تا حدی مناسب است. در استفاده از ماسک باید به نکات زیر توجه کرد:پوشیدن آنها باعث احساس گرما شده و معمولا راحت نیست. اگر ماسک به طور کامل اطراف بینی و دهان را نپوشاند، راه نفوذ برای هوا باقی باشد، تاثیرچندانی ندارد. این ماسک‌ها آلاینده‌های گازی هوا مانند منوکسید کربن را نمی‌گیرد. تنفس با استفاده از ماسک از حالت معمولی دشوارتر است و افراد دارای سوابق بیماری قلبی عروقی و تنفسی باید با پزشک خود مشورت کنند. استفاده از این ماسک‌ها برای افراد سالمی که به ناچار باید در زمان بروز پدیده گردوغبار در بیرون بمانند، قابل توصیه است.
