زیست بوم
یک دهه با ذرات ریز معلق!
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 18 ارديبهشت 1391 08:29
- بازدید: 4970
برگرفته از روزنامه همشهری
محسن تیزهوش
مــحیط‌زیــست اســتان‌هـــای زاگرس‌نشین در یک دهه گذشته شاهد بروز ناخالصی ویژه‌ای در جریان هوا بوده‌اند؛ چالشی جدی که نتیجه آن بروز آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و به‌خطر افتادن سلامت میلیون‌ها ایرانی بوده است.
ذرات ریزی که در سال‌های اخیر آسمان 21 استان کشور را دربرگرفته‌اند حاصل مدیریت غلط سیاستمداران منطقه خاورمیانه روی داشته‌های طبیعی سرزمین‌هایی است که اقلیم غالب آنها خشک و حتی فراخشک است.
احداث سدهای بزرگ روی رودخانه‌ها و تالاب‌های مهم و تاثیر‌گذاری همچون دجله و فرات و عدم پرداخت حقابه تالاب‌های طبیعی کشورهای عربی سبب ایجاد کانون‌های عظیم گرد و غبار شده است؛ وسعت چشمه‌های گرد و غبار سبب تشدید شرایط بحرانی منطقه‌ای شده است که کشور عزیزمان ایران به‌خصوص استان‌های زاگرس‌نشین درگیر مسائل خاص زیست‌محیطی شده‌اند.
ذرات ریز کمتر از 2/5 میکرون می‌توانند در کوتاه‌مدت و همچنین بلندمدت سبب بروز بیماری‌هایی شوند که حاصل آن آسیب‌های شدید روحی و جسمانی است. در مورد منابع آلوده‌کننده هوا نباید تصور کرد که تمامی ذرات آلاینده هوا در حالت گازی هستند چرا که در سال‌های اخیر ذرات معلق که حاوی ذرات جامد کوچک و قطرات مایع هستند نیز مسائل و مشکلات زیادی را برای ما انسان‌ها به‌وجود آورده‌اند. به دیگر سخن، ماهیت اصلی ذرات متأسفانه بعد از گذشت یک دهه هنوز هم برای متخصصین و شهروندان پنهان مانده است با این همه این ذرات معلق در برخی موارد حاوی ذرات قابل زیستی بوده که برای سلامت مردم به‌شدت خطرناک هستند. این در حالی است که خاک در شرایط طبیعی دارای انواع باکتری و قارچ بوده که می‌تواند سلامت تمامی زیستمندان را مورد آسیب قرار دهد.
در حقیقت ذرات معلق می‌توانند انواع باکتری‌ها، جلبک‌ها و کپک‌ها را با خود به دورترین نقاط ممکن انتقال داده و بدین‌ترتیب سبب بروز انواع بیماری‌ها همچون آسم و آلرژی شوند (سرزمین عراق به‌خاطر جنگ‌های پی‌درپی که در آنها از بمب‌های شیمیایی و میکروبی به وفور استفاده شده ، آلوده است).
این ذرات همچنین می‌توانند مواد غیرزنده دیگری را نیز با خود جابه‌جا کنند که می‌توان به ترکیبات آلی، مواد شیمیایی خطرناک، فلزات سنگین و در نهایت گرد و غبار اشاره کرد. این در حالی است که ورود این ذرات ریز معلق به بدن انسان تنها از راه مجاری تنفسی امکان‌پذیر است که اثرات تجمعی و تخریبی این ذرات کار قسمت تنفسی بدن را مختل می‌کند. از لحاظ پزشکی نخستین سد دفاعی بدن در مقابل ذرات معلق موهای درون حفره بینی است اما باز هم امکان عبور برخی از ذرات معلق که قطر کمتری دارند وجود دارد به‌طوری‌که این ذرات در نایژه‌ها ته‌نشین شده و تعدادی از آنها وارد کیسه‌های هوایی می‌شوند.
تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد اگر ذرات معلق وارد ریه‌ها شوند و در آنجا باقی بمانند به چند طریق می‌توانند اثرات سمی خود را اعمال کنند به‌طوری‌که مطالعات نشان می‌دهد افزایش غلظت ذرات معلق در هوا می‌تواند در درازمدت بیماری‌هایی همچون عفونت‌های دستگاه تنفسی، اختلالات قلبی، برونشیت و... را به‌وجود بیاورد.
این در حالی است که استان‌های زاگرس‌نشین در سالی که گذشت نزدیک به 100 روز هوایی ناسالم را تجربه کردند.استان لرستان به‌عنوان قلب زاگرس در سالی که گذشت شاهد خزان زودرس درختان قدیمی شهر خرم‌آباد بود؛ موضوعی که زنگ خطر را برای تمامی شهروندان خرم‌آبادی به صدا در آورد. آنچه در این بین از اهمیت فوق‌العاده بالایی برخوردار است آگاه کردن مردم نسبت به خطرات بی‌شمار ذرات ریز معلق است؛ راهکاری که متأسفانه همچنان بی‌نتیجه باقی مانده است.
زاگرس نیازمند یک مرکز آسم و آلرژی است!
متأسفانه اهالی زاگرس برای پیگیری مشکلات جسمانی ناشی از تاثیرات منفی ریزگردها مجبور به مهاجرت به پایتخت می‌شوند؛ این در حالی است که هزینه درمان موقت بیش از توان مالی اکثر مردم زاگرس است؛ راهکاری که باید از سوی دولتمردان در دستور کار قرار بگیرد احداث یک مرکز بررسی تبعات ذرات ریز معلق روی سلامت اهالی زاگرس است.به هر روی امروز مشکل ریزگردها بسیار عمیق شده است و نمی‌توان تنها با راهکارهایی همچون تعطیل کردن مدارس و ادارات به این جنگ نابرابر قدم نهاد؛ تنها راه‌حل فعلی آگاه کردن مردم، افزایش سرانه فضای سبز شهری، احداث کلینیک‌های تخصصی و رایزنی‌های پی‌در پی با کشورهای عربی است.
فصل هجوم ذرات مزاحم
ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون یکی از موارد جدی در آلودگی هوا است که سلامت شهروندان را تهدید می‌کند. علاوه بر این کارشناسان محیط زیست نیز همواره نسبت به خطر ریزگردهایی که از عراق یا بیابان‌های عربستان به خاک کشور وارد می‌شود همواره هشدار می‌دهند. موضوع همکاری‌های دو یا چندجانبه به منظور مهار ریزگردها با کشورهایی که کانون هجوم ریزگرد به ایران هستند نیز همواره به عنوان یک راه حل مطرح بوده است. این در حالی است که بسیاری از فعالان محیط زیست نیز اشاره می کنند که مهار بیابان ها یا آنچه دولت ها از آن با عنوان بیابان‌زدایی یاد می کنند باید در دستور کار دولت‌ها قرار بگیرد تا بدین ترتیب بتوان از تاثیرات مخرب ریزگردها و هجوم آن ها به شهرهای بزرگ و جنوب و غرب کشور در امان ماند. پدیده ریزگرد با شروع فصل تابستان به عنوان یکی از معضلات جدی در شهرهای بزرگ کشور مطرح است. پدیده ای که آثار سوء بر سلامت شهروندان دارد.
