زیست بوم
تالاب انزلی، قربانی جهل - بخش هفتم و پایانی
- زيست بوم
- نمایش از یکشنبه, 22 مرداد 1391 11:32
- بازدید: 4095
برگرفته از روزنامه اطلاعات
در میان 12 رودخانه که به تالاب انزلی می‌ریزند، ماسوله رودخان، قلعه رودخان، پسیخان، پیربازار و شیجان رود از مهمترین آنها هستند که به تالاب می‌پیوندند اما این رودخانه‌ها فاضلاب‌ها و آلودگی‌های 6 شهر استان گیلان را به تالاب می‌ریزند. در این میان پیربازار آلوده‌ترین این رودخانه‌ها به شمار میرود. این آلودگی‌ها شامل آلاینده‌های آبی و خاکی اعم از شیرابه‌‌های زبالهها و فاضلاب‌های خانگی و شهری است که از شهرهای رشت، صومعه سرا، فومن، شفت، انزلی و ماسال سرچشمه می‌گیرند. رودخانه‌هایی که شاهرگ حیاتی تالاب به شمار می‌روند اکنون به شاهرگ مرگ آن تبدیل شده‌اند. علاوه بر این‌ها زباله‌‌هایی که در روستاهای مناطق بالادست در کنار رودخانه‌ها رها میشود، باعث شده که سیلاب‌های فصلی بخشی زیادی از این زبالهها را وارد تالاب انزلی کنند که چهره بسیار ناپسند و غیرقابل تحملی به وجود آورده است. باید یادآور شد که این تالاب توسط یک کناره شنی باریک از دریای خزر جدا میشود و ارتباط آن با دریای خزر از طریق یک آبراهه برقرار است؛ حال با توجه به آلوده شدن دریا که از یک طرف مشکل مهم محسوب میشود، باید دانست چگونه تالاب می‌تواند این حجم عظیم از زباله و آلودگی را تخلیه کند؟ به همین دلیل است که در این تالاب رسوبات و آلاینده‌های معلق باعث شده‌اند عمق تالاب کم شود و نیز جانوران و گیاهان آن در معرض مسمومیت و خطر نابودی قرار گرفته‌اند. به طوری که در گذشته میانگین عمق تالاب حدود 8 متر بود اما امروزه این عمق به یک و نیم تا دو متر کاهش یافته است. در حال حاضر مساحت تالاب از 21 هزار به 12 هزار هکتار کاهش یافته و منطقه حفاظت شده «سیاه کشیم» کاملا خشکیده است.
جای تأسف است که چرا اقدامی برای پاکسازی تالاب نمی‌شود؟ هر چند که درمان مسمومیت تالاب و آلودگی آب مشکل است اما پاکسازی زبالهها را می‌توان با ادوات مکانیکی انجام داد که دست کم چهره زیبای تالاب از بین نرود. دو رودخانه گوهررود و زرجوب که در نهایت رودخانه پیربازار را تشکیل می‌‌دهند، مواد سمی و زباله‌‌های خطرناک بیمارستانی همراه پساب‌‌ها و فاضلاب‌های شهر رشت را به درون تالاب سرازیر می‌کنند.
مقایسة غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی با رسوبات دریای خزر و میانگین جهانی نشان می‌دهد که غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی بالاتر است. غلظت بیشتر فلزات سنگین از سطح به عمق کاهش می‌‌یابد.
اما در مورد احداث جاده در تالاب باید گفت که عبور جاده از داخل تالاب منجر به نابودی 300 هکتار از تالاب و تقسیم شدن تالاب به دو بخش و به بار آمدن فجایع زیست محیطی خواهد شد. در حال حاضر چند کیلومتر از این مسیر با خاکریزی در داخل تالاب اجرا شده که همین میزان موجب نابودی صدها هکتار از بخش‌های شمالی تالاب شده است به شکلی که در این اراضی رشد کلونی متراکم مریم آبی به وفور دیده میشود و این نشان از کاهش شدید آب و پیش رفتن اکوسیستم به سمت خشک شدن است. این در حالی است که تالاب انزلی علاوه بر کارکردهای اکولوژیکی از جاری شدن سیلاب و آب گرفتگی شهر انزلی در پی بالا آمدن آب دریای خزر جلوگیری می‌کند و اجرای مسیر پیشنهادی با تقسیم تالاب به 2 بخش موجب نابودی کارکردهای آن میشود. علاوه بر خطراتی که بر اثر احداث جاده میان گذر!! (یا به اجبار باید گفت: کنار گذر!) متوجه تالاب میشود، آیا با صدای خودروها و آلودگی ناشی از دود آنها، آرامشی برای تالاب باقی خواهد ماند؟ خطر برخورد خودروها با پرندگان وجود ندارد؟ شاید بهتر بود اول تالاب را خشک می‌‌کردند و بعد با خیال راحت گذرگاه را می‌‌ساختند؟! اگر جاده عبوری کنارگذر است پس چرا میان‌گذر پایه زده شده است؟ این خاکریزی چیست و آن پایه گذاری چیست؟ کسی نمی‌داند!!
تالاب انزلی به تدریج نام مرداب انزلی را به خود می‌گیرد! چرا؟
آیا این پهنه آبی نمی‌خواهد دیگر تالاب باشد؟ یا ما انسان‌ها می‌خواهیم یک مرداب باشد تا یک تالاب؟ شاید برخی خوبان هم دوست دارند کار را یک سره کنند و تالاب را کاملاً خشک کنند و خیال همه راحت شود! آیا سازندگی به قیمت تخریب و آلوده کردن یک سرمایه و میراث طبیعی می‌ارزد؟ تالابی که در زندگی مردم منطقه نقش مهمی دارد، از بلایای طبیعی جلوگیری می‌کند و از بین رفتن آن تأثیر مخربی بر اکوسیستم طبیعت و حتی سایر نقاط جهان می‌گذارد ارزش دارد یا یک جاده‌ای که بودن یا نبودنش فایده چندانی ندارد و فقط میزان تصادفات و آلودگی هوا را به جا می‌گذارد؟ به جای تخریب این تالاب که ارزش بین‌المللی دارد به نظر می‌آید نقاط دیگر ایران نیاز بیشتری به احداث جاده داشته باشد که رفت و آمد محلی‌های آنجا با اشکال روبه رو است یا دست کم خرابی جاده‌هایی که دردسر سازند مرمت شود، آیا واقعاً نیاز است که تالابی به این زیبایی از بین برود؟ بیاییم دست کم طبیعت را سالم نگه داریم که نابودی یا تخریب آن جبران ناپذیر است. نسل‌های آینده درباره ما چه قضاوتی خواهند کرد وقتی که ویرانه‌هایی از ارزش‌ها را برای آنها به یادگار می‌گذاریم؟ اگر تصور کنیم که روزی موجوداتی هوشمند از سیارات دیگر به زمین بیایند از ما نخواهد پرسید که چرا ثروت‌های طبیعی زمین را نابود کرده ایم؟ آلوده کردن و تخریب‌های زیست محیطی نوعی دشمنی با طبیعت است. طبیعت با ما مهربان بوده و هست حتی اگر زخمی به پیکر آن بزنیم باز جواب خوبی می‌دهد.
تالاب انزلی از گردشگاه‌های مهم گیلان است که به دلیل وجود جاذبه‌های طبیعی، زیستگاه منحصر به فرد پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی و هوای سالم دارای ظرفیت‌های بالقوه‌ای از نظر اکولوژیک برای جذب گردشگر است. تالاب بین المللی انزلی از اکوسیستم‌های مختلف تشکیل شده و این تنوع باعث رشد و توسعه زندگی سنتی اهالی منطقه شده است. آزمایشگاهی است طبیعی که برای پژوهشگران و گردشگران در زمینه‌‌های گوناگون علمی از جانورشناسی، گیاه شناسی، اکولوژی و غیره بسیار ارزشمند است. وجود مناظر و چشم اندازهای زیبا در تالاب برای علاقه مندان به طبیعت یک بهشت زیبا محسوب میشود. همچنین در زمینه‌‌های ورزشی نظیر
قایق رانی، ماهی گیری، شنا و دیگر ورزش‌های آبی محل مناسبی به شمار میرود.
سیاه کشیم نیز از مناطق حفاظت شده‌‌ای است که جزیی از اکوسیستم تالاب انزلی محسوب میشود. برای سفر به تالاب انزلی از تهران بهترین راه دسترسی، مسیر قزوین ـ رشت است که از رشت می‌توان از طریق جاده ساحلی به بندر انزلی و پس از پیمودن 16 کیلومتر به سمت غرب به تالاب انزلی دست یافت.
*مرتضی جوهری
