ایران‌بوم

آخرین بازمانده‌های بافت تاریخی بندرعباس هم غزل خداحافظی با این شهر کهن را خواندند. اهالی بندرعباس می‌گویند که چند سالی است، اعرابی که از کشورهای حاشیه خلیج فارس به این بندر آمدند، یکی از بزرگترین پروژه‌های ساخت و ساز در این شهر را انجام می‌دهند. حالا بندرعباس فاصله‌ای تا پاک شدن از تمام آن خانه‌های دیرینه ندارد.

air-jordan-4-retro-cement-x-new-era-chicago-bulls-sneaker-hook-up-hat | Women's Nike Air Force 1 Shadow trainers - Latest Releases - IetpShops , nike tiempo leather turf 2010

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- برج‌ها عربده کشان از دل زمین بیرون می‌آیند. تاریخ در بندرعباس بلعیده می‌شود. سال‌هاست که شهر از زیر تیغ بلدوزها در امان نمانده و هر روز بیشتر از روز قبل با خود بیگانه می‌‌‎شود.

اهالی بندرعباس می‌گویند که بیشتر این ساخت و سازها را اعراب انجام می‌دهند، اعرابی که از کشورهای حاشیه خلیج فارس به بندرعباس آمدند.

مشاهدات هم گویای این است که این روند به دلیل سودآوری که دارد، بیشتر از سوی سرمایه گذاران عربی انجام می‌شود.

نتیجه اما از بین رفتن تاریخ در بندرعباس است. از بین رفتن معماری، فرهنگ و سبک زندگی که در این شهر تاریخی جریان داشت و قرار بود که نسل به نسل دوام پیدا کند. با این وجود با کمک همسایگان خلیج فارس این انتقال فرهنگ و هویت سرانجام در دهه های 80 و 90 متوقف شده‌است.

آن‌ هم معماری و فرهنگ شهری که ریشه در تاریخ دارد. گفته می‌شود، در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین 586 و 522 پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس به فرمان داریوش بزرگ از بندرعباس با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ پرداخت. در زمانی که اسکندر، شاهنشاهی ایران را فتح می‌کرد، بندرعباس با نام هُرمیرزاد شناخته می‌شد.البته این شهر در محل فعلی نبود و شهر کوچکی در مسیر بندرعباس ـ میناب قرار داشت و مرکزیت اصلی بیشتر با جزیره هرمز بود.

در سال 1622 میلادی شاه عباس کبیر توانست با توانمندی سردار ایرانی امام قلی خان دست پرتغالی‌ها را از این بندر کوتاه کند. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام داد. در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و یکی از مهم‌ترین مراکز راهبردی و بازرگانی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان است.

مشکل تنها ضعف فرهنگی است
غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه علم و صنعت که روی بافت‌های تاریخی مطالعات بسیاری داشته، درباره تخریب‌های اخیر در بافت تاریخی بندرعباس می گوید: «تخریب بافت تاریخی بندر عباس از 12 سال پیش آغاز شده است. امروز دیگر خانه‌های تاریخی سالم در این بافت کمتر پیدا می‌شود. اگر امروز بناهایی تخریب می‌شوند، جزو آخرین بازمانده‌های این بافت تاریخی محسوب می‌شوند.»

به گفته او، بندرعباس جزو شهرهایی است که نسبت به سایر شهرهای جنوبی ایران، به دلیل بندر شهید رجایی توسعه بسیار سریعی داشت. این ساخت و سازها هم معمولا از مرکز شهر شروع می شوند، و خانه های قدیمی و هر چه در مرکز قرار می گیرد را نابود می‌کنند.

معماریان در پاسخ به این سوال که بیشتر این ساخت و سازها توسط اعراب صورت می‌گیرد و چرا اقدامات جدی برای متوقف شدن این افراد انجام نمی‌شود؟، می‌گوید: «این ساخت و سازها توسط هر سرمایه گذاری که انجام شود، مسئولان اصلی سازمان میراث فرهنگی و شهرداری هستند، آن‌ها باید اقدامات جدی برای ساماندهی شهر داشته باشند.»

او بر این باور است که امروز اعتقاد حفاظت از آثار تاریخی اصلا در مدیران شهری جایگاهی ندارد و دغدغه آن‌ها نیست. مسئولان شهری، بناهای تاریخی را به عنوان مزاحم و مانع گسترش شهر می‌بینند. در واقع آن‌ها، میراث فرهنگی و ملی را درست در مقابل خودشان قرار می‌دهند.

با این وجود، نبود نظارت‌های سازمان میراث فرهنگی هم نشان می‌دهد که در حفاظت از آثار تاریخی نتوانسته‌ تاثیرگذار واقع شود و وظیفه‌ای که به عهده دارد را درست انجام دهد.

انقطاع فرهنگی از همین جا آغاز می شود، از جایی که معماری بومی از یاد رفته و تمام سبک زندگی تحت تاثیر این معماری از یاد می رود

معماریان در این باره می‌گوید: «سازمان میراث فرهنگی قطعا کوتاهی‌هایی در این زمینه انجام داده است اما این سازمان توان آن را ندارد که بافت 300 هکتاری را حفظ کند. سازمان میراث فرهنگی تنها می‌تواند آثار تاریخی را معرفی کرده و برای ساماندهی و حفاظت از آن برنامه دهد اما نمی‌تواند که بسیاری از اقدامات شهری را انجام دهد. ساماندهی شهر به عهده شهرداری است و اگر شهرداری خود را در مقابل میراث ببیند. آنگاه چنین شرایطی در بافت های تاریخی دیده می‌شود.»

او از اقدامات اخیر سازمان میراث فرهنگی در تعیین حریم 180 بافت تاریخی و محوطه به تازگی خبر می‌دهد و می‌گوید که امروز در حالی برای محوطه ها تعیین حریم می شود که تخریب بافت‎های تاریخی از سال‌ها قبل آغاز شده بود. روندی که دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت.

امروز نه تنها بافت تاریخی بندرعباس، بلکه دیگر خبری از بافت تاریخی شیراز، کرمان، قزوین، مشهد و حتی شهرهای کوچکی مانند هرند نیست. به نظر می‌رسد که هرگز صیانت از بافت تاریخی در طرح های تفضیلی دیده نشده و برای مسئولان مربوطه ارزشی نداشته است.

این درحالی است که توسعه شهری با حفظ آثار تاریخی یکی از مهمترین اصل‌هایی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته دنیا اجرا شده است.

معماریان از کشورهای ایتالیا، فرانسه، اتریش نام می‌برد که در آن‌ها روستا، کوچه و حتی کوچکترین بافت‌های تاریخی حفظ شده اند و این اصل حتی در مراکش و مصر هم اجرا شده است. اما در ایران به دلیل ضعف فرهنگی مسئولان و مدیران روز به روز بافت های تاریخی رو به تخریب بیشتر می‌روند.