ایران‌بوم

روز بعد از زمین لرزه‎ی بم، ستاد بحرانی در سازمان میراث فرهنگی با حضور جمعی از کارشناسان با تجربه و مدیرانی که به واسطه‎های مختلف با ارگ بم در ارتباط بودند، تشکیل شد. پس از گذشت 15 روز، با انتخاب مدیر پروژه فعالیت‏های اجرایی در ارگ بم آغاز شد.

کارشناسان به بم آمدند و برآورد خسارات اولیه کردند. در اثر تفاهمی بین‎المللی که از طریق یونسکو صورت گرفت، سه ماه بعد از زمین لرزه‎، عده‎ای از متخصصان خارجی نیز به بم آمدند و طی چهار روز بازدید و گفتگوهای فشرده، بیانیه‎ای صادر کردند که به « بیانیه‏ی‎ بم » معروف شد. این بیانیه راه‎کارهایی را برای اقدامات کوتاه، میان و بلند مدت، مورد توصیه قرار می‎دهد.

دکتر اسکند مختار طالقانی مدیر پروژه نجات بخشی ارگ بم در زمینه فعالیتهای انجام شده می‎گوید:

تا کنون حدود 2500 متر از مابر ارگ آواربرداری شده و جاهایی مثل تکیه، دروازه ورودی، بازار، مسجد جامع، اصطیل و سربازخانه‎ آوار برداری آن به اتمام رسیده است.

]وی می‎افزاید[:

کارگاه‎های متفاوتی برای حفاظت از آن چیزی که بعد از زلزله در بخشهای مختلف ارگ باقی مناده، دایر شده و مسیر بازدید کنندگان همواره ایمن و مهیا بوده که همه بتوانند از ارگ بم و حادثه‎ای که برایش اتفاق افتاده، مطلع شوند.

دکتر مختاری طالقانی درباره‎ی ثبت بم در میراث جهانی تصریح گفت:

برای ثبت ارگ بم در میراث جهانی سندی تهیه شده و بر اساس تفاهمی بین‎المللی، ارگ بم تیر ماه سال 83 در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده و تحت حمایت‎های بین‎المللی قرار گرفت. وی اظهار می‎دارد: برنامه‎ای برای فعالیت 15 ساله بازسازی ارگ بم تهیه شده، ماشین آلات و ابزارهای مورد نیاز نیز به تدریج در حال تهیه است و اعتبار 300 میلیارد تومانی مورد نیاز پیش‎بینی شده است.

دکتر مختاری درباره‎ی اعتباراتی که تا کنون هزینه شده و کمک‎های خارجی، عنوان کرد:

در ضمن حدود یک میلیون و 300 هزار دلار هم دولت ژاپن تجهیزاتی را تهیه کرده و به بم فرستاده و قرار است در عملیات نجات‎بخشی ارگ بم مورد استفاده قرار گیرد. این تجهیزات شامل 3 دستگاه لودر، 3 دستگاه بیل میکانیکی، 12 دستگاه لیفتراک، مقداری داربست آلومینومی، پلکانهای اضطراری و مقداری تسمه نقاله است ...

علاوه بر این دولت ایتالیا هیاتی را به بم اعزام کرده که قرار است یکی از بناها در ارگ را مورد مرمت قرار دهد. از دولت فرانسه نیز، هیاتی برای کمک به تجهیز آزمایشگاه خشت به بم آمده و الان هم در صدد تهیه نقشه‎ای از ارگ بم هستند.

وی در پایان افزود:

تا کنون بازسازی‎ای صورت نگرفته و تنها اقدامات حفاظتی انجام شده و بخش عمده‎ای از نقاط تخریب شده این اثر جهانی آواربرداری شده و علاوه بر این، کاوش‎های باستان‎شناسی در منطقه صورت گرفته که تا به حال تعداد 170 قطعه سفال از زیر آوار به دست آمده که طبقه‎بندی و معرف شده است.

نبود شکردشناسی ] تکنولوژی [حفاظت از سازه‎های خشتی
از آن جایی که عمده مصالح به کار رفته در بنای ارگ بم خشت خام است، این مساله بازسازی این بنا را سخت می‎کند.شیوه مرمت سنتی خشتی نمی‎تواند جواب‏گوی حفاظت و نگهداری این بنای تاریخی باشد. خشت، قدیمی‎ترین مصالح و ساختمانی است که در ا یران قدمتی بیش از 10 هزار سال دارد. استفاده از خشت، به علت سهولت در فراهم کردن آن، تا کنون ادامه داشته است، ولی همواره بیش از دیگر مصالح ساختمانی آسیب‎‏پذیر بوده است.

هر نوع مصالح ساختمانی که تخریب شود، ماهیت وجودی خودرا کمتر تغییر می‎دهد. مصالح سنگی، سنگ باقی می‎مانند و آجر ، آجر باقی می‎ماند ولی به صورت شکسته. اما خشت، تبدیل به خاک می‎شود و بر اثر تابش آفتاب، استحکام خود را بیش‏تر از دیگر مصالح ساختمانی از دست می‎دهد. دکتر مختاری طالقانی در این باره می‎گوید:

بناهای خشتی در مقابل نیروهای جانبی مقاوم نیستند و نمی‎شود آنها را مثل بناهای بتنی ضد زلزله کرد، ولی می‎شود آسیب‎پذیری آن را به حداقل رساند ...

اصولا تکنولوژی حفاظت از سازه‎های خشتی در دنیا امری تجربه شده نیست، ما در صدد هستیم که بر این مشکل فائق بیاییم و فرهنگ حفاظت از سازه‎های خشتی را بتوانیم در بم به دست بیاوریم که این کار نیاز به وقت زیاد و فرصت دادن به کارشناسان است.

مدیر پروژه نجات‎بخشی ارگ بم می‎گوید:

شاید بیش از 90 درصد از میراث فرهنگی ما، میراث خشتی است. بنابراین تصور می‎کنیم، ارگ بم محلی باشد که بتوانیم با تجربیات حاصل از آن به حفاظت از میراث خشتی کشور کمک کنیم. وی می‎افزاید: ما در بم می‎توانستیم از حداکثر توانایی و مشاوره فنی کشور استفاده کنیم...

استفاده از روش‏های نوین علمی، از دیگر نتایج موفق بوده که عمده‎ترین آن تاسیس آزمایشگاه پژوهش خشت است و در کنان آن یک کارگاه تولید خشت وجود دارد که دست آورد‎های آزمایشگاه را به تولید انبوه می‎رساند.