ایران‌بوم

زنان ایران اسلامی در پشتیبانی همه جانبه از دفاع مقدس و همراهی با همسران و فرزندان خود در حراست و حفاظت از این مرز و بوم و فداکاری‌های کم‌نظیر در این راه، برگ‌های زرینی در تاریخ کشورمان بر جای گذاشتند. اما حالا اندک زنان و دختران را چه شده است که آمار‌های نگران‌کننده از اعتیاد آنان به موادمخدر، زنگ هشدار و خطر را به صدا درآورده است؟ چه حادثه‌ای روی داده است که مصرف سیگار و قلیان در میان دختران در حال افزایش است و بیش از 60 درصد از زنان زندانی، جرایمی در ارتباط مستقیم با مصرف موادمخدر دارند و چه کوتاهی در کارکردهای اجتماعی و اقتصادی در خصوص زنان جامعه صورت گرفته است که درصدی از آنان به گرایشی آسیب‌زا تمایل یافته‌اند؟ برخی از آسیب‌های اجتماعی همه چیز را تغییر می‌دهد که اعتیاد زنان به عنوان معماران کانون خانواده‌ها، یکی از این آسیب‌هاست. ‏

به گفته کارشناسان برخی از باشگاه‌های ورزشی، آرایشگاه‌های زنانه، میهمانی‌های دوستانه و محل‌هایی که به نحوی مراکزی است برای تجمع و درکنار هم بودن زنان و دختران، می‌تواند به مکان‌هایی برای دادن راهنمایی‌‌های غلط و ویرانگر تبدیل شود و با تجویز انواع داروها و مکمل‌هایی برای لاغر یا چاق شدن؛ شفافیت پوست و حتی شادابی و انرژی مضاعف، زنان و دختران را به سمت و سوی اعتیاد بکشانند. داروهایی که بعد از مدتی بی‌آنکه مصرف‌کنندگان بدانند آنان را گرفتار اعتیاد می‌کنند. ‏

موادمخدر درقرص لاغری!

بعضی از دختران و زنانی که برای ورزش و تناسب اندام به باشگاه‌ها و آرایشگاه‌ها می‌روند، در مقابل توصیه دیگران برای کاهش وزن و یا زیبایی پوست خود، پیشنهاد‌های آنان برای مصرف قرص‌های مشکوک را که هیچ اطلاعی از نحوه تولید آن‌ها ندارند، می‌پذیرند و با مصرف این داروها سلامت جسمی و روانی خود را دچار آسیب‌هایی جدی می‌کنند. ‏

یکی از این قربانیان مصرف داروهای کاهش وزن در این باره می‌گوید: دو سال پیش در باشگاه ورزشی تشویق شدم از قرصی استفاده کنم که در یک ماه می‌تواند 5 کیلو گرم از وزن من را کم کند. این قرص واقعاً سبب کاهش وزنم شد، ضمن آن که احساس شادی بیشتری نسبت به گذشته داشتم. اما پس از5 ماه عوارض خود را نشان داد و به مرور زمان دچار خواب‌آلودگی، خستگی و پوستی کدر و پژمرده شدم و دریافتم قرصی که مصرف می‌کردم، در خود نوعی موادمخدر داشته است!‏

اعتیاد خطرناک زنان

اگرچه هنوز هم در جامعه ما حتی سیگار کشیدن زنان قبح اجتماعی دارد، اما واقعیت‌های موجود اوضاع دیگری را نشان می‌دهد، آن گونه که وقتی صحبت از اعتیاد می‌شود، دیگر نمی‌توان آن را پدیده‌ای صرفاً مردانه دانست. ‏

به گفته رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، میزان اعتیاد در زنان نسبت به آقایان از سال 1386 تا 1390 از 5 درصد به 3/9رصد افزایش یافته است.

دکتر علی فرهودیان با اشاره به ارتباط مصرف موادمخدر صنعتی و روانگردان توسط دختران با مسائل اخلاقی می‌گوید: مصرف مواد مخدر صنعتی موجب پرکاری و اجبار جنسی می‌شود و دختران معتاد در مکان‌ها، افراد و شرایط خطرناک اقدام به برقراری روابط جنسی می‌کنند. به همین دلیل بسیاری از رفتارهای جنسی از مصرف مواد محرک سرچشمه می‌گیرد و وضعیت به گونه‌ای است که بیم آن می‌رود که فرهنگ کلی جامعه را تحت تأثیر قرار دهد.

وی درباره انگیزه مردان برای معتاد کردن همسران خود می‌افزاید: دلیل اصلی این کار از میان بردن نگرش منفی زنان نسبت به مصرف مواد مخدر است، چرا که مرد با معتاد کردن همسرش موجب قطع شدن سرزنش‌های همسرش نسبت به خود می‌شود و این گونه به راحتی می‌تواند مواد مخدر را مصرف کند. حتی در تحقیقات انجام شده برخی از مردان معتادپرخطر و اوباش سعی می‌کنند با معتاد کردن همسران خود از آنان درآمدزایی داشته باشند و آنان را وادار به تن‌فروشی کنند. ‏

به گفته فرهودیان، تاثیر مصرف مواد مخدر بر زنان متفاوت از مردان است و معضل اعتیاد در زنان بسیار سریع‌تر از مردان رشد می‌کند. ‏

سوء‌استفاده از زنان معتاد

دکتر فرهودیان به ارتباط اعتیاد با فقر و مشکلات جسمی اشاره می‌کند و می‌گوید: گرایش افراد و از جمله زنان به اعتیاد، بیشتر با نشاط و تفریحات جامعه مرتبط است. ضمن آنکه در ایران، تن‌فروشی با اعتیاد شدید همسران خلافکار ارتباط دارد و ممکن است در صورت اعتیاد مرد، زن علی‌رغم معتاد نبودن اقدام به تن‌فروشی کند.

وی با بیان اینکه زنان از ترس انگ اجتماعی سعی در استفاده از مواد مخدر به دور از نگاه سرزنش بار دیگران دارند، می‌افزاید: بیش از50 درصد از زنان معتاد از نظر اقتصادی به یک مرد وابسته هستند و بیشتر این مردان هم معتادند و به ازای مواد ارائه شده، از آنان بهره‌برداری می‌کنند که این مورد سبب بروز مشکلات بهداشتی و اجتماعی برای زنان می‌شود. ‏

از سوی دیگر بیش از 60 درصد از مردان معتاد متاهل هستند و در برخی از موارد زن به دلیل وابستگی به مرد، مجبور به ادامه اعتیاد خود می‌شود. بیشتر زنان و دختران توسط مرد یا پارتنر جنسی خود معتاد می‌شوند. ‏

رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به موادمخدر دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی هشدار می‌دهد: شمار زنان افسرده نسبت به مردان 2 برابر است که این مشکلات از عوامل خطر ابتلا به اعتیاد است. ‏

البته باید گفت که زنان برای درمان اعتیاد خود سخت‌تر تصمیم می‌گیرند و مراجعه می‌کنند و پس از ترک اعتیاد، دشوارتر به جامعه بازمی‌گردند. متأسفانه زنان معتاد هنگامی که برای درمان مراجعه می‌کنند، به آنها انگ‌های زیادی زده می‌شود. به همین دلیل بسیاری از زنان معتاد حاضر به مراجعه برای درمان خود نیستند تا از سوی خانواده، جامعه و محیط کار خود طرد نشوند. ‏‏ از سوی دیگر بسیاری از زنان معتاد از اعتیاد خود درآمد کسب می‌کنند و پس از ترک، منبع درآمد خود را از دست می‌دهند.

وی با بیان اینکه مشکلاتی در سیستم درمانی زنان معتاد وجود دارد، می‌گوید: در کلینیک‌ها، زمانی که زنی برای درمان اعتیاد خود مراجعه می‌کند، متأسفانه حتی نگاه منشی و روانشناس مرکز نیز به او تغییر می‌یابد و این در حالی است که این افراد باید نگاه درست و علمی به زنان معتاد داشته باشند.

مشکل مضاعف اعتیاد زنان باردار

دکتر فرهودیان با هشدارهایی نسبت به اعتیاد زنان باردار که خطراتی را هم به نسل‌های آینده منتقل می‌کند، اظهار می‌دارد: زنان معتاد باردار علاوه بر آسیب رساندن به خود، به جنین هم آسیب وارد می‌کنند؛ اما برای حمایت از این گروه از زنان برنامه مشخصی وجود ندارد و متاسفانه بیشتر راهنمایان درمانی در دنیا بر اساس نیازهای مردانه تعیین شده‌اند. ‏

افزایش زنان معتاد

معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان اینکه مرگ زنان معتاد در سال 1392 نسبت به سال 1391معادل 16 درصد افزایش داشته است، می‌گوید: مصرف موادمخدر 65 درصد موجب همسرآزاری، 55 درصد موجب طلاق، 30درصد موجب کودک‌آزاری، 25 درصد موجب قتل و 25 درصد موجب نزاع و خشونت می‌شود، با این توضیح که اعتیاد می‌تواند دو یا چند ناهنجاری‌های یاد شده را با هم ایجاد کند. ‏

شهیندخت مولاوردی با اشاره به پدیده‌ای نوظهور به نام «زنانه شدن فقر» ادامه می‌دهد: این پدیده به ویژه در میان برخی از زنان سرپرست خانوار دیده می‌شود و خدا نکند که با زنانه شدن اعتیاد نیز همراه می‌شود. ‏به گفته معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده، افزایش میزان گرایش زنان و دختران به مواد محرکه روانگردان، بسیار نگران‌کننده است و در چنین شرایطی پنهان کاری و نگاه نامناسب جامعه به این دختران و زنان، شرایط این گروه از زنان را بغرنج‌‌تر می‌کند.

مولاوردی با بیان اینکه اعتیاد، بیماری‌های خاص و رفتار‌های پرخطر جنسی 3 ضلع یک مثلث را تشکیل می‌دهند، می‌افزاید: باتوجه به رویکرد جدید ستاد مبارزه با مواد‌مخدر در زمینه صیانت اجتماعی، می‌توانیم از اقدامات آنها استفاده کنیم، ضمن آنکه کارگروهی به پیشنهاد معاونت امور زنان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در زمینه حمایت‌های اجتماعی از زنان بهبود یافته، تشکیل شده است و این معاونت نیز عضو آن کارگروه به حساب می‌آید که امیدواریم بتوانیم در این کارگروه به حمایت‌های اجتماعی از زنان بهبود یافته، اشتغال پایدار و ممانعت از قربانی شدن آنان توجه کند. ‏

وی به ضرورت آموزش دختران از طریق تعامل با وزارت آموزش و پرورش اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: امیدواریم بتوانیم از طریق وزارت آموزش و پرورش در راه آموزش دختران، گام‌های مناسبی برداریم و بیشتر بر پیشگیری از استعمال مواد‌مخدر متمرکز شویم، چرا که در دنیا آموزش، کلید توانمندسازی معتادان است. ‏

رشد 2برابری اعتیاد زنان ‏

مشاور امور بانوان ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری می‌گوید: نسبت جمعیت زنان معتاد کشور در سال 87 13معادل 6/5 درصد بوده، درحالی که در سال 1390 این رقم به 3/9 درصد رسیده و رشد 2 برابری اعتیاد زنان، فاجعه است.

زهرا بنیانیان می‌افزاید: زن به عنوان رکن و ستون مدیریتی خانواده اگر درگیر اعتیاد باشد، خانواده از هم می‌پاشد و ضریب اعتیاد فرزندان و بیماری‌ها و مخاطره‌های بهداشتی زیادی را همراه می‌آورد. با سست شدن بنیان‌های تحکیم خانواده، زنان بی سرپناه معتاد که اغلب منبع درآمد ثابتی ندارند، به رفتارهای پرخطر جنسی و حلقه توزیع مواد و حتی فروش فرزندان و اجاره آنان روی می‌آورند که این شرایط زیبنده نظام اسلامی نیست.

به گفته بنیانیان، زنان 10 برابر مردان آمادگی آلودگی و ابتلا به ویروس ایدز را دارند و کم توجهی و بی‌برنامگی در قبال زنان معتاد، آتشی ویرانگر در اشاعه ایدز در کشور را به همراه دارد.

وی نسبت معتادان متاهل به سایر معتادان را 8/69 درصد عنوان می‌کند و می‌گوید: 62 درصد معتادان زن متاهل هستند و این عمق فاجعه را در آسیب‌رسانی به خانواده‌ها نشان می‌دهد. ‏

در گذشته بیشتر معتادان کشور را افراد کم سواد شامل می‌شدند، اما امروزه آمار شیب تند 50 درصدی اعتیاد به سمت تحصیلکردگان را نشان می‌دهد و نفوذ مواد‌مخدر شیمیایی و خطرناک در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها، دغدغه جدی مسئولان است.

بنیانیان می‌افزاید: میانگین سن مصرف موادمخدر در کشور بر اساس اسناد موجود 21 و نیم سال است و در زنان متاسفانه بیش از نیمی از معتادان، نخستین مصرف مواد‌مخدر را در 15 تا 19 سالگی تجربه کرده‌اند.

مشاور امور زنان ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور یادآور می‌شود: تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که خانواده‌ها به طور میانگین بعد از گذشت 5 سال از آلودگی فرزندانشان به اعتیاد، به این موضوع پی می‌برند و این امر ضرورت توسعه دایره آگاهی‌ها و اصول مراقبتی را با مشارکت مردم، دو چندان می‌کند.

به گفته بنیانیان، یکی از معضلات جدی در حوزه اعتیاد زنان «مصرف اجباری» از سوی همسران معتاد است که برای شکست قبح مصرف، همسران‌شان را با ضرب و شتم و اجبار، وادار به مصرف موادمخدر می‌کنند که این مساله باید با ظرافت از سوی نهادهای متولی پی گرفته و ریشه آن خشکانده شود. حضور زنان در حمل و توزیع مواد‌مخدر نیز یکی از دغدغه‌های اصلی است و هم اینک جرایم 60 درصد زنان زندانی کشور به صورت مستقیم مرتبط با مصرف و قاچاق مواد مخدر است.

وی ادامه می‌دهد: آمار زنان بدسرپرست و خودسرپرست کشور از 4/8 درصد در سال 1375 به 1/12 درصد در حال حاضر رسیده است و پیش بینی می‌شود تا سال 1395 این آمار به 15 درصد برسد. بخش بزرگی از افزایش رو به رشد طلاق‌ها درکشور اعتیاد زن و یا همسر ریشه دارد، به طوری که 55 درصد طلاق‌ها هم اینک با منشاء مواد مخدر است. ‏هر طلاق یعنی بمب ساعتی آسیب در جامعه برای اعضای یک خانواده و این موضوع لزوم جدیت همه بخش‌ها در مبارزه با مواد مخدرو پیشگیری از ابتلا به آن را گوشزد می‌کند.

دسترسی آسان به موادمخدر شیمیایی

بنیانیان همچنین می‌گوید: اعتیاد امروز خطر و آسیب جدی در سلامت اجتماعی است که بنیان خانواده‌ها، توسعه متوازن و سرمایه‌های فکری جامعه را نشانه گرفته است و از اینرو درنگ و به خواب رفتگی در قبال آن جایز نیست. اعتیاد زنان، مقوله‌ای بسیار پیچیده و بغرنج است که توجه ویژه به آن، در مهار آسیب‌های اجتماعی و حل تنش‌های عمیق فرهنگی و اجتماعی، اثر مستقیم دارد.

به گفته وی، در دهه‌های قبل به دلیل حضور کمرنگ‌تر اجتماعی زنان، دسترسی آنان به مواد مخدر کمتر بود و جامعه آلوده هم از مواد سنتی استفاده می‌کرد که عوارض ظاهری داشت و زنان از ترس تابوی اجتماعی شدن، کمتر گرد آن می‌گشتند. اما امروزه متاسفانه گروهی از زنان به سهولت امکان دسترسی به مواد مخدرشیمیایی خطرناک را دارند و علاوه بر مصرف، به بخش بزرگی از چرخه حمل و توزیع این مواد هم تبدیل شده‌اند و اینجاست که زنگ خطر را برای مسئولان، به صدا درآورده است.

اعتماد به معتاد ضروری است

مدیرکل توسعه مشارکت‏‎های مردمی و سازمان‏های مردم‏‎نهاد ستاد مبارزه با موادمخدر کشور هم می‌گوید: اعتماد به فردی که در مرداب اعتیاد گرفتار شده، مهم‏ترین مؤلفه بازگشت به زندگی سالم اوست.

به گفته سیدحسن موسوی‌‌چلک، هیچ‌کس از اعتیاد مصون نیست و در جامعه امروز شاهد کاهش سن افراد درگیر و تغییر الگوی مصرف و گرایش به سمت مواد مخدرصنعتی هستیم. ‏

وی می‌افزاید: بیشترین مصرف‌کنندگان مواد مخدر صنعتی متاسفانه جوانان و نوجوانان هستند که با توجه به این شرایط، باید ساز و کارهای مناسب برای خروج افراد از این وضعیت، ایجاد شود. موسوی‌چلک تأکید دارد: عامل مهم در بازگشت افراد از اعتیاد، اعتماد به آنان است که در 3 سطح اعتماد فرد به خود، اعتماد خانواده به فرد معتاد و اعتماد جامعه به اوست. ‏

سیگار، شایع‌ترین اعتیاد در زنان

مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی زنجان معتقد است: شایع‌ترین نوع اعتیاد در میان، زنان، در مرحله نخست سیگار و الکل و در مرحله بعدی، موادی مانند تریاک و شیشه است.

دکتر سعید ممتازی در این باره یادآور می‌کند: در سال‌های اخیر اعتیاد به سیگار و شیشه در زنان نسبت به گذشته روند روبه رشدی را نشان می‌دهد. وی با بیان اینکه مشکلات جسمی متعددی بر اثر مصرف موادمخدر صنعتی شیشه به وجود می‌آید، می‌گوید: کسانی که شیشه مصرف می‌کنند، خواب و اشتهای کم دارند و حالت تحریک‌پذیری و عصبی پیدا می‌کنند. مصرف‌کنندگان شیشه به طور متناوب انرژی زیاد، افکار بدبینانه و گاهی اوقات نیز توهم بینایی و شنوایی پیدا می‌کنند. بسیاری از افراد بر اثر مصرف شیشه، وقتی دچار توهم یا هذیان می‌شوند، افکار بدبینانه شدید یا پرخاشگریانه‌ای از خود نشان می‌دهند که در چنین شرایطی بیمار نیاز به بستری شدن در بخش روانپزشکی دارد.

افزایش مراکز درمانی زنان معتاد ‏

در حال حاضر یکی از مهمترین مشکلات اعتیاد زنان به ویژه در برخی شهرها، آن است که به دلیل ترس از جامعه به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند و این در حالی است که استفاده از موادمخدر صنعتی به ویژه شیشه در میان گروهی از زنان رواج یافته است و باید اقدامات اساسی برای درمان این قشر از زنان، انجام گیرد. ‏

مشاور دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در امور زنان و خانواده می‌گوید: برای درمان این گروه از زنان معتاد و تلاش برای بازگشت آنان به جامعه، مراکز درمانی این نوع از مواد مخدر به ویژه در مناطق دور افتاده کشور باید توسعه یابد که این برنامه در دستور کار مسئولان ذیربط قرار گرفته است.