یافته‌های باستان شناسی
کشف تپه معمورین مهم‌ترین اتفاق دنیای باستان‌شناسی
- يافته‌هاي باستان شناسي
- نمایش از سه شنبه, 01 شهریور 1390 16:56
- بازدید: 7677
برگرفته از فر ایران
کشف تپه معمورین یکی از مهم‌ترین اتفاقات باستان‌شناسی ایران در چند دهه اخیر بود، چرا که این یافته‌ها، اطلاعات جدیدی را در زمینه فرهنگ مردم، سفال خاکستری و نوع زندگی مردم در عصر آهن به دنیای باستان‌شناسی ارایه کرد.
دکتر «جعفر مهرکیان»، سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه فرودگاه امام در سال 1368، گذشته را چنین مرور می‌کند و می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین یافته‌ها در تپه معمورین، سازه‌های معماری متعلق به عصر آهن است که تا پیش از این کاملا ناشناخته باقی مانده بود. هم‌چنین استفاده از خشت‌های مستطیل شکل و طراحی سکو در دور اتاق‌های بناهای کشف شده و نصب خمره‌های بزرگ سفالین با گچ روی این سکوهای مسطح، از نشانه‌های سازه‌های معماری این دوران بوده است.»
افزون بر سازه‌های معماری کشف شده در تپه معمورین، کشف مهم دیگر به دست آمده، پاره سفال‌های خاکستری با نگاره برجسته و اثر مهر استوانه‌ای بود: «این پاره سفال‌های خاکستری، نمایشگر شخم‌زدن زمین و کاربرد گاوآهن در کشاورزی آن دوران بوده و این موضوع نظریه قطعی کارشناسان را درباره کوچ‌گر بودن مردم عصر آهن و سفال خاکستری، رد می‌کند.»
پیدا شدن مهر استوانه‌ای شکل در این تپه، به گفته‌ی دکتر مهرکیان، اطلاعات بیش‌تری درباره‌ی وجود دولت، قانون و نیروهای فرمانبردار در عصر آهن می‌دهد.
افزون بر آن، قالب‌های ریخته‌گری که از دو روی آن استفاده می‌شده، نشان از تولید و تکثیر فرآورده‌های فلزی، نظامی و انتقال این ادوات جنگی و فلزی به محوطه‌های دیگری چون قیطریه تهران داشته است.
دکتر مهرکیان می‌گوید: براساس اطلاعات به دست آمده از کاوش‌ها، در آن دوره استفاده از گچ به عنوان پوشش سفید‌کننده مرسوم بوده و هم‌چنین کشف آثار و نشانه‌هایی از روش‌های تهیه‌ی فرآورده‌های میوه، مانند شراب در حوضچه‌های دو طبقه، نشان از فعالیت‌هایی در زمینه باغداری داشته و نمایانگر فرهنگ و معماری پیشرفته مردم در عصر آهن و سفال خاکستری است.
توقف کاوش‌ها و رازهای ناگشوده
اما با توقف فعالیت‌های کاوش به گفته‌ی دکتر مهرکیان، باستان‌شناسانی چون «دکتر کایلر یانگ (پسر)»، برای اطلاع از نتایج قطعی درباره «عصر آهن» در انتظار اتمام پژوهش‌ها و کاوش‌ها باستان‌شناسی در تپه معمورین ماندند. او چنین ادامه می‌دهد: «تعداد زیادی سفال خاکستری در این سایت تاریخی کشف شده که نشان از حلقه‌ی گمشده‌ی زنجیرهی مجموعه‌ی سفال‌های خاکستری یافت‌شده در سراسر ایران دارد. اما کاوش‌ها در این محدوده اکنون به دلایلی چون کمبود اعتبارات متوقف شده و بسیاری از رمز و رازهای این دوره هم‌چنان مکتوم مانده است.»
به گفته‌ی دکتر مهرکیان اگر هر کدام از مناطق ایران که در آن سفال خاکستری یافت شده، مانند زنجیر در نظر گفته شود، ابتدای این زنجیر، از گرگان آغاز شده و به سمت آذربایجان می‌رود و یا برعکس، از آذربایجان شروع شده و تا گرگان کشیده می‌شود. در میان این مسیر، در تهران مناطقی چون قیطریه دیده می‌شود که با کشف این سفال‌ها در تپه‌های معمورین، نگین این گردنبند عظیم در این تپه واقع شده است.
تپه معمورین، منطقه بسیار مهمی در میان زنجیرهی سفال‌های خاکستری دوران عصر آهن است چرا که همه سفال‌های خاکستری تاکنون در میان گورستان یافت می‌شد اما این سفال‌ها، اکنون در تپه‌ی معمورین و اقامتگاه انسانی با تمدن غنی یافت شده است.
اما به رغم کشف نشانه‌های شاخص تاریخی تپه معمورین و ثبت این محوطه تاریخی در فهرست آثار ملی کشور، این سایت تاریخی بدون برامه‌ریزی رها شده و سال‌هاست که این آثار مورد بازدید و مطالعه و پژوهش‌های علمی قرار نگرفته است.
تپه معمورین خاموش
دکتر مهرکیان با تاکید بر اهمیت باستان‌شناسی آثار کشف شده در این منطقه، در دل و گاه زیر لب، ادامه می‌دهد: «اطلاعات یافت شده در تپه معمورین می‌تواند به اندازه آثار باستانی کشف شده در سایت‌های تاریخی دیگر که باستان‌شناسان در آن‌جا به منظور کشف اشیای موزه‌ای و کلکسیونی کاوش می‌کنند، ارزنده باشد. زیرا این یافته‌ها می‌تواند بسیاری از اطلاعات باستان‌شناسی را متحول کند.»
هرچند تپه معمورین در فهرست آثار ملی ثبت شده است اما شواهد موجود حاکی از مهجور ماندن این اثر و دیگر آثار کشف‌شده در محوطه فرودگاه امام است. از سوی دیگر متوقف شدن کاوش‌ها روی تپه‌ی ازبکی، واقع در اطراف محوطه‌ی فرودگاه بین‌المللی امام که می‌توانست اطلاعاتی ارزنده و مکمل یافته‌های تپه معمورین به یافته‌های باستان‌شناسی اضافه کند نیز یکی دیگر از نشانه‌های از یاد رفتن ارزش‌های این تپه است.
نزدیکی این محوطه‌ی باستانی به پایتخت، مزیت دیگری است و می‌توان آن را به عنوان سایت باستان‌شناسی زنده‌ی عصر آهن و حتی پیش از آن، برای بهره‌گیری‌هاهی علمی و پژوهشی مورد استفاده قرار داد. این را دکتر مهرکیان می‌گوید و قابلیت‌های گردشگری این محوطه را یادآوری می‌کند: با حفظ و احیای تپه معمورین می‌توان آن را به پارک موزه‌ای وسیع در محوطه یک فرودگاه بین‌المللی تبدیل کرد که شاید نظیر آن در هیچ مکان دیگری وجود نداشته باشد.
ساخته مولاژ از آثار کشف شده و ماکت انسان‌های هماهنگ با عصرآهن و نیز بازسازی فضای روستا و خانه‌های آن دوره با توجه به سازه‌ها و معماری‌های شاخص آن زمان، می‌تواند زمینه ساخت موزه طبیعی بسیار بزرگی در موطه این فرودگاه باشد و علاوه بر بهره‌برداری‌های علمی ـ و پژوهشی، مسافران بسیار و گردشگران را جذب کرد.
تپه معمورین که در عصر آهن به عنوان چهارراه بزرگ تمدن محسوب می‌شد، اکنون پس از گذشت 3200 سال، در میان فرودگاه بین‌المللی امام و در جایی قرار گرفته که به گفته کارشناسان، می‌تواند بزرگ‌ترین قطب علمی، تاریخی و گردشگری در ایران به شمار رود.
