یادمان

گسترش ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز به بهانه توسعه/ آیندگان معماری و شهرسازی معاصر را نقد می‌کنند

سیاوش صابری کاخکی معاون پژوهشکده فرهنگ و هنر دانشگاه تهران با انتقاد از وضعیت ساخت‌و‌سازهای گسترده در کلانشهرها و تبدیل آنها به کارگاه ساختمانی تاکید کرد: اگر قرار است به بازآفرینی بپردازیم باید تضمین کنیم چیزی که قرار است بازآفریده شود منطبق با معماری اصیل ایرانی باشد.

به گزارش هنرنیوز؛سیاوش صابری کاخکی درباره اهمیت بازآفرینی شهری با تعریفی از آن تحت‌عنوان «چیزی که پیش‌تر آفریده شده، مخدوش گشته و به دلیل بی‌توجهی و سهل‌انگاری باردیگر می‌خواهد باز آفریده شود» تاکید کرد: بازآفرینی شهری خلقی تازه نیست بلکه نگاهی دوباره به داشته‌هایی است که در شهرسازی و معماری وجود داشته و بار دیگر می‌خواهد بازآفریده شود.

وی تأکید کرد: متاسفانه در چند دهه اخیر به ویژه در ۶۰ سال گذشته اتفاقی که برای شهرهای ایران رخ داد حاکی از این بود که بخش عمده‌ای از هویت، ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شهرها تحت عنوان توسعه از دست رفت. بدین‌معنا به جای اینکه توسعه با حفظ دارایی‌ها و فرهنگ هویتی همراه شود در مقابل آنها قرار گرفت و بخش قابل ملاحظه‌ای از دارایی‌های فرهنگی از دست رفت.

مدیرکل سابق حفظ و احیای‌بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری  افزود: از دست رفتن دارایی‌های فرهنگی و ارزش‌های تاریخی در شرایط فعلی هم دیده می‌شود که ادامه این روند رابطه مستقیمی با حجم پروژه‌هایی که در شهرهای مختلف اجرا می‌شود دارد.

معاون پژوهشکده فرهنگ و هنر دانشگاه تهران با اشاره به اینکه همگان در عمر خود شاهد تغییرات زیست‌محیطی خواهند بود، بر اساس گفت و گوی منتشر شده در تارنمای وزارت راه و شهرسازی گفت: تغییرات زیست محیطی اثری مستقیم بر خلقیات و روحیات جوامع دارد. ساختار جوامعی همچون ایران همواره محله محور بود و همین محله محوری باعث ایجاد روابط نزدیک بین ساکنان محلات می‌شد.

وی اضافه کرد:همچنین ما چه بخواهیم و چه نخواهیم هر نسلی فرهنگ روزگار خود را در معماری و شهرسازی نقش می‌کند همانطور که ما دوران صفویه، زندیه و قاجاریه را نقد می‌کنیم آیندگان نیز معماری و شهرسازی ما را به نقد خواهند نشست.

عضو موسسه ایکوموس اظهار کرد: لزوما بازآفرینی کاری ساده نخواهد بود زیرا اندیشه‌ای که در خلق نخستین رخ داد با آنچه که امروزه اندیشیده می‌شود تفاوت‌های فراوانی دارد و به همین‌خاطر نیز بازآفرینی شهری از این منظر کاری دشوار خواهد بود. اگر قرار است به بازآفرینی بپردازیم باید تضمین کنیم چیزی که قرار است بازآفریده شود منطبق با معماری اصیل ایرانی خواهد بود.

انتقاد از تخریب بافت‌های تاریخی مشهد و شیراز در دهه اخیر

کارشناس ابنیه‌تاریخی و میراث‌فرهنگی شرایط فعلی ایران را برای حفظ دارایی‌های فرهنگی- هویتی و ارزش‌های تاریخی مناسب ندانست و با یادآوری تخریب ارزش‌های تاریخی فراوان در شهرهای مختلفی همچون مشهد گفت: اتفاقی که برای ارزش‌های تاریخی و فرهنگ هویتی رخ داد کمابیش در سایر کلانشهرهای دیگر از جمله شیراز نیز اتفاق افتاد. اینها در حالی است که مهمترین نقاط سکونت در شهرها فضاهایی هستند که باعث سکونت و آرامش‌اند و نباید به کارگاهی برای ساخت‌و‌سازهای طولانی مدت و مداوم تبدیل شوند.

صابری کاخکی ادامه داد: شهر محلی برای گفتگو، زندگی، تعامل و آن مواردی است که به ارتقای دانش‌اجتماعی و شهروندی منجر می‌شود و همه اینها در سایه اقتصادی پویا و در عین حال متناسب با داشته‌های فرهنگی- هویتی میسر است. شهر محل زندگی، کار و حضور انسان‌هاست و شهرهایی که برپایه محله محوری شکل گرفته‌اند به محلی برای گفتگو و زندگی تبدیل می‌شوند.

تاکید بر دستیابی به فهم مشترک در بازآفرینی شهری

عضو موسسه ایکوموس با اشاره به دو رویکرد حاکم بر جامعه نسبت به احیای ابنیه و بافت‌های تاریخی که یکی به نام «توسعه» دست به تخریب آنچه از گذشته باقی مانده می‌زند و در مقابل دیدگاه حفاظتی و غیرکاربردی از ابینه تاریخی و بافت‌های پیرامونی آن گفت: طرفداران و منتقدان هریک از دو دیدگاه فوق (تخریبی و حفاظتی صرف) مدعی تامین منافعی برای مردم هستند اما الزاما اقداماتی که این دو گروه انجام داده‌اند تامین منابع پایدار مادی و معنوی مردم را با خود به همراه نداشته است. به همین‌خاطر نیز باید به دنبال راهکاری باشیم که فهم مشترک بشر در تمامی نقاط دنیا آن را تایید کند.

وی با یادآوری تجربه برخی از کشورهای پیشرفته که فرآیند توسعه در آنها بسیار زودتر از ایران رخ داد به ساخت آسمانخراش در کشورهای منطقه که توسط مشاوران بین‌المللی انجام می‌گیرد اشاره  و بیان کرد: باید اندیشید چرا مشاوران و پیمانکاران بین‌المللی که در کشورهای منطقه به ساخت آسمانخراش مبادرت می‌کنند در کشورهای خود این کار را انجام نمی‌دهند؟ و مسابقه ساخت‌و‌ساز و بلندمرتبه‌سازی در شهرهای دارای هویت شکل نمی‌گیرد؟

صابری کاخکی درباره دلایل عدم تمایل به بلندمرتبه‌سازی در شهرهای دارای هویتی که در کشورهای پیشرفته قرار دارند به دریافت صحیح این مسئله در آن کشورها اشاره کرد و افزود: بسیاری از مشاوران باتجربه کشورهای پیشرفته که در کشورهای منطقه خلیج‌فارس به ساخت‌و‌ساز مشغول هستند و در عین‌حال در شهرهای باهویت خود از این‌گونه ساخت‌وسازها اجتناب می‌کنند این مسئله را دریافته‌اند که نوسازی اگرچه موردنیاز است اما تلاش در جهت حفظ و بهره‌مندی از آنچه که پیش‌تر ساخته شده حائز اهمیت است و باید به آن بها داد.

وی با رد نگاه حفاظتی صرف به ابنیه تاریخی و دارای هویت شهرها افزود: حفاظت صرف از ابنیه تاریخی معمولا در شرایطی که بناهای تاریخی بارها و بارها در معرض تخریب قرار گرفته‌اند رخ می‌دهد. همچنین داشتن نگاهی بینابین مستلزم این مطلب است که دست از تخریب بکشیم زیرا در فضایی که تخریب ادامه داشته باشد و هر روز نیز در رسانه‌ها اخباری از تخریب منتشر شود نمی‌توان این ادعا را که می‌خواهد نوسازی و بهسازی با حفظ هویت تاریخی صورت بگیرد باور کرد.

صابری کاخکی با اشاره به اینکه مدعیان فراوانی همواره وجود داشته‌اند که تحت‌ عنوان توجه به بافت‌های تاریخی، زمین‌های این مناطق را خریداری کرده و پس از مدتی نیز با فروش تراکم بیش از حد مجاز به ساخت‌و‌سازهای گسترده در این مناطق اقدام کرده‌اند گفت: زمین‌هایی که آثار تاریخی در آنها وجود دارد معمولا به بهای ناچیزی توسط عد‌ه‌ای از صاحبان قدرت و ثروت خریداری و پس از مدتی با تراکم غیرمجاز و عموما با کاربری تجاری به چندین برابر بها فروخته می‌شود.

او ادامه داد: به همین خاطر نیز عموما انتقاد به افرادی است که تحت عنوان توسعه اقدام به ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز می‌کنند در حالیکه افرادی که دیدگاه حفاظتی و حفظ شرایط موجود را دارند عموما به خاطر این نوع نگاه و برخورد است که به دیدگاه مواجهه با این تفکر تخریبی می‌پردازند و شیوه محافظت را انتخاب می‌کنند.

• < قبلی
• بعدی >