یادمان

بهانه‌هایی خنده‌دار برای تخریب میراث باستانی

هیچ فکر می‌کردید آدم‌هایی باشند که به بهانه استخراج از معدن تیشه برداردند و به جان دیوار چین بیفتند؟ یا این‌که مالک جدید خانه شکسپیر چون حوصله بازدید گاه‌وبی‌گاه مردم را نداشته، ساختمان را کوبیده و منزل جدیدی برای خودش بنا کرده؟ این‌ها تنها نمونه‌هایی از بهانه‌های خنده‌دار برای از بین بردن میراثی تکرارناشدنی است که اکنون از آن‌ها تنها دردی بر دل به جای مانده...

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، چه به بهانه پیشرفت و چه به هزار دلیل احمقانه‌، این‌ها نمونه‌هایی از قربانیان فرآیند تخریب میراث فرهنگی جهان هستند:

موزه‌ای که در کار تخریب است!

همه فکر می‌کنند اگر قرار باشد تخریبی فرهنگی تاریخی رخ دهد، ‌اولین مخالف آن موزه‌ها هستند. این فرضیه درست است تا جایی که به اقدامات موزه هنرهای مدرن نیویورک برمی‌خوریم. طی سال‌های اخیر این نهاد‌، چندین مکان مهم تاریخی را به بهانه توسعه فضای موزه تصرف و تخریب کرده است. یکی از آخرین نمونه‌های این رویکرد‌، خرید موزه «هنر فولک آمریکا» و تصمیم به تخریب آن است. یکی دیگر از این نمونه‌ها، از بین بردن خانه قدیمی از نسل ساختمان‌هایی بود که با سنگ‌های ماسه‌ای قهوه‌ای‌فام ساخته شده بود. این بنا زمانی متعلق به «جان دی. راکفلر» تاجر و خیر معروف بود و همسر او آن را به موزه اهدا کرده بود. اما بودند بناهایی که وقف این نهاد نشده بودند و همین بلا سرشان آمد. از آن جمله می‌توان به هتل «دورنست» و باشگاه «سیتی آتلانتیک» اشاره کرد.

دفاع از حق رای برابر برای سیاه‌پوستان - یادگاری مدافع حقوق بشر

«جورج المور» مغازه کوچکی در کارولینای جنوبی داشت و به همراه همسر و فرزندانش زندگی معمولی را می‌گذراند تا این که درگیر امور سیاسی شد و برای دفاع از حق سیاه‌پوستان که نمی‌توانستند در انتخابات‌ شرکت کنند، دادخواستی را روانه دادگاه کرد. او که یکی از بنیان‌گذاران این امر بود، ‌تقریبا تمام دارایی از جمله مغازه‌اش را در این اداره از دست داد و سرانجام در سال 1947 برنده میدان شد. سال 2012 بود که مقامات سیاسی شهر از جمله سردمداران کلیسایی که در همسایگی این مغازه وجود دارد‌، مراسمی رسمی را به یاد المور برگزار کردند و تابلویی را به رسم یادبود و به پاس اقدام شجاعانه او بر در این مغازه تاریخی نصب کردند.

جالب است بدانید درست یک هفته پس از نصب این تابلو، این مغازه با بولدوزر ویران شد و تلی از خاک از آن بر جای ماند. جالب‌تر این که مسئولین همان کلیسای همسایه مسبب این جریان بودند. این کلیسا اولین کلیسای تعمیدی در این منطقه به حساب می‌آمد و سردمداران آن، همان‌هایی بودند که المور با هزینه تمام زندگی‌اش توانست حق رای مساوی با سفیدپوستان را 65 سال پیش به دست آورد. این کلیسا صاحب مغازه المور شده بود و به خود حق داد آن را با خاک یکسان کند.

خانه شکسپیر

بیایید ماشین زمان را به کار بیاندازیم و برگردیم به قرن هجدهم‌، به زمانی که خانه «ویلیام شکسپیر» هنوز در استراتفورد سرپا بود. این بنا تنها خانه این شاعر و نمایشنامه‌نویس برجسته انگلیسی محسوب می‌شد که شاهکارهایی چون «طوفان» در آن به نگارش درآمده بودند. در همین خانه بود که شکسپیر در سال 1616 با زندگی برای همیشه خداحافظی کرد. خانه شکسپیر در سال 1753 به دست فردی به نام «فرانسیس گسترل» افتاد و شش سال بعد با خاک یکسان شد.

اما آنچه به خشم دوست‌داران ادبیات اضافه می‌کند، دلیل تخریب این بنای ارزشمند است. طبیعی است که مردم برای دیدن خانه محل سکونت چهره شاخصی چون شکسپیر کنجکاو باشند، اما این رفت‌وآمدها زیاد به مذاق مالک آن خوش نیامد و آقای گسترل به یک‌باره تصمیم گرفت کل ساختمان را پایین بیاورد. البته این اقدامی نبود که بی‌پاسخ گذاشته شود و خشم مردم آن‌قدر بالا گرفت که او مجبور شد آن شهر را ترک کند.

یکی از معضلاتی که در حوزه میراث فرهنگی کشور چین وجود دارد، سرقت از قبرهای تاریخی است. دزدها به طمع منفعت مالی به گورها دستبرد می‌زنند و مسلما آسیب زدن به این یادگاری‌های کهن هیچ اهمیتی برایشان ندارد. سارقین حتی با دینامیت یا بولدوزر راه خود را باز می‌کنند تا بتوانند راحت‌تر به اشیا قدیمی و باستانی خفته در زیر خاک دست پیدا کنند. آن‌ها سپس این اشیا را در بازار سیاه به قیمتی گزاف می‌فروشند.

متاسفانه به همین دلیل است که جای خالی‌هایی در دوره‌های مختلف تاریخ کشور چین همچنان هرگز پر نمی‌شوند. باعث تاسف است که گزارش شده باستان‌شناسان 900 قبر را برای کسب اطلاعات درباره تمدن چین بررسی کردند و همه آن‌ها قبلا مورد سرقت دزدان آثار تاریخی قرار گرفته بودند. البته تنها قبردزدها نیستند که در چین به بناهای تاریخی آسیب می‌زنند؛ در بخش‌های بعدی این گزارش انواع دیگری از این اقدامات را می‌بینید.

 
معبد 680 ساله چینی

وقتی کشوری میزبان مسابقات بزرگی همچون المپیک می‌شود، طرح‌های زیادی همچون ساخت ورزشگاه‌، مراکز خرید‌، مراکز همایش‌، هتل‌های جدید و... برای آماده کردن شرایط مطرح می‌شود. برای شهری با سازه‌های عظیمی مثل پکن این تصمیم‌گیری خیلی دشوار می‌شود. اما دولت چین برای تخریب معبد 680 ساله تائویست‌ها که یکی از مهم‌ترین جاذبه های فرهنگی کل کشور به حساب می‌آمد، هیچ شکی به خود راه نداد. مقامات پکن به خاطر آماده شدن برای میزبانی رقابت‌های المپیک 2008 خانه‌ها و مکان‌های تاریخی بسیاری را طعمه بولدوزرهایشان کردند و به جای آن‌ها آسمان‌خراش‌ و مراکز خرید بزرگ ساختند.

به غیر از هزینه معنوی که دیگر قابل برگشت نبود، دولت چین 22 میلیارد دلار خرج این ساخت‌وسازها کرد. با وجود این که میزبانی مسابقات المپیک نوعی سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید و خود موجب اشتغال‌زایی و کسب منافع مالی می‌شود، این رقم هنگفت واقعا غیرقابل هضم است.

تخریب دیوار چین!

به نظر می‌رسد چینی‌ها اصلا سابقه خوبی در حفاظت از آثار باستانی‌شان ندارند. آمارها نشان می‌دهد به برکت پیشرفت برنامه‌های توسعه شهری حدودا 31 هزار بنای تاریخی در این کشور به طور کامل تخریب یا بخشی از آن‌ها از بین رفته است. متاسفانه در میان این بناهای ارزشمند، بخش‌هایی از دیوار بزرگ چین هم به چشم می‌خورد. استخراج غیراصولی معادن باعث شده قسمت‌هایی از این بنای مشهور جهان از بین برود.

 
تخریب مجسمه بودا در افغانستان

یکی دیگر از این نمونه‌ها، تخریب خانه «آی.ام.پی» معمار بزرگ چینی است که به خاطر توسعه بافت جدید شهری از بین رفت. به نظر می‌رسد تخریب خانه «یو مینگ پی» که نام مستعار «آی.ام.پی» را بر خود گذاشته بود، به بهانه احداث یکی از شعبه‌های «مک‌دونالد» یا چیزی شبیه آن صورت گرفته که این قضیه را دردناک‌تر می‌کند.

زمانی در کوه‌های هندوکش افغانستان مجسمه‌های 1700 ساله بودا وجود داشت اما از آن‌جا که این تروریست‌های دگم با وجود نشانه‌های هر دینی به جز آن آنچه خود از اسلام استنباط کرده‌اند مخالفند‌، این آثار باستانی را وحشیانه با خاک یکسان کردند. سال 2001 بود که طالبان تصمیم گرفت مجسمه‌های بامیان را از بین ببرد. سازمان ملل تلاش کرد آن‌ها را سالم از افغانستان خارج کند اما نتوانست از سد کوردلی این افراط‌گرایان بگذرد. بنابراین نیروهای طالبان با دریل به جان این آثار هنری و تاریخی افتادند و با دینامیت پرشان کردند، تا جایی که سرانجام اثری از آن‌ها برجای نماند.

جاده‌سازی با سنگ‌های هرم مایایی

تصور کنید کارگران راه‌سازی در حال خرد کردن سنگی بزرگ برای فراهم آوردن شن و سنگ‌ریزه هستند که در میانه کار متوجه می‌شوند دارند هرم 2300 ساله مایایی را نابود می‌کنند. متاسفانه این دقیقا اتفاقی بود که در بلیز رخ داد و یک کمپانی راه‌سازی هرمی متعلق به مکانی آیینی در تمدن مایا را تخریب کرد .به گفته برخی از کارشناسان، این کمپانی به خوبی می‌دانسته دارد یک اثر باستانی را از بین می‌برد و بهانه عدم اطلاع از این جریان، واقعا خنده‌دار است.

نکته جالب‌تر این که حداکثر جریمه برای چنین ضربه‌ای به بدنه باستانی تاریخ یک تمدن باستانی، 100 هزار دلار است که این قیمت در برابر ارزش آثار به جای مانده از این تمدن دیرین و پر رمز و راز تقریبا هیچ است.

دیوار برلین

قبل از هر قضاوتی باید بگوییم: بله! می‌دانیم بخشی از دیوار برلین به نشانه پایان جنگ سرد پایین آمد و پایان‌بخش دوره‌ای تلخ از تاریخ اروپا شد. اما آنچه ما درباره‌اش صحبت می‌کنیم اهمیت فرهنگی این دیوار است که باقی‌مانده آن به بهانه ساخت آپارتمان‌های مجلل از بین رفت. دیوار برلین به خاطر فراموش کردن روزهای سخت برداشته شد، اما هرچه باشد به عنوان نمادی فرهنگی شناخته می‌شد و تخریب قسمت‌های باقی‌مانده آن موجب اعتراض هزاران برلینی شد.

مسجدالحرام و ساخت‌وساز سعودی‌ها

مکه مقدس‌ترین مکان در دین اسلام و مسجدالحرام جایی است که پیامبر اکرم (درود خدا بر او و خاندان پاکش) فرموده در آن تمام مسلمانان با هم برابرند. اما این روزها ساخت‌وسازهای عجیب و غریب دولت عربستان سعودی تا جایی پیش رفته که شهر مکه قربانی ساخت‌وسازهای شهری شده و فضای اطراف مسجدالحرام پر شده از هتل‌های اشرافی‌، آسمان‌خراش‌ها و مراکز خرید. می‌توان گفت مکه دیگر شبیه شهری مذهبی نیست و بیشتر می‌شود آن را «دوبی دوم» خطاب کرد.

طرح توسعه مسجدالحرام آسیب‌های بسیاری را به میراث مذهبی و تاریخی این شهر وارد کرده است.‌ خانه خدیجه ام‌المومنین همسر پیامبر شاید بارزترین تخریب در جریان این ساخت‌وسازها بوده؛ این خانه به طور کامل از بین رفته است. این منطقه پس از مذاکرات بسیار به مدت کوتاهی مورد حفاری باستان‌شناسی قرار گرفت و اشیائی که قدمتشان به دوران حیات حضرت محمد (ص) برمی‌گشت، در این مکان پیدا شدند. یکی دیگر از این نمونه‌ها تخریب خانه‌ای است که زمانی مکان زندگی حضرت محمد (ص) بوده. این بنا که تنها چند متر با مسجدالحرام فاصله دارد، اکنون نقش کتابخانه را ایفا می‌کند! همچنین مقامات سعودی اذعان دارند برای ساخت برج بزرگ ساعت و آسمان‌خراش‌های اطراف آن که اکثرا هتل‌های مجلل هستند، یک کوه کامل و قلعه قرن هجدهمی «اجیاد» که به عثمانی‌ها تعلق داشت، تخریب شد.

• < قبلی
• بعدی >