صنایع دستی

بازار مسگری کرمان؛ اصالتی که خاطره شد

بازار مسگری کرمان مانند سال‌های گذشته رونق همیشگی را ندارد و بی فروغ‌تر از همیشه به نظر می‌رسد گویا مسگری در کرمان تمام شده و تنها نامی از راسته مسگران باقی مانده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، بازار مسگری کرمان در دل مجموعه گنجعلیخان و در امتداد بازار کلاه مالی در ضلع شمالی و شرقی میدان گنجعلیخان قرار دارد، یکی از بازارهای دیدنی کرمان است.

همواره شیرین‌ترین قسمت میدان مشهور گنجعلیخانی کرمان به خصوص برای خانم‌ها جایی نیست جز بازار که به انواع سوغات کرمان مزین شده است که شامل صنایع دستی مانند پته و قالی و قالیچه و شیرینی‌های محلی خوشمزه یا همان کلمپه است و البته زیره و خرما و پسته هم که بماند ولی هیچ چیز مثل این ظروف مسی زیبا که بانوان ایرانی برایشان سر و دست می‌شکنند هواخواه ندارد.

اما بازار مسگری کرمان که روزی صدای چکش هنرمندان مسگری در آن همه را به سمت خود می‌کشاند، در سکوتی مطلق بی‌رونق‌تر از همیشه به نظر می‌رسد تنها یک مجسمه مرد مسگر در ابتدای بازار مسگران این مکان را معرفی می‌کند و حتی یک کوره مس نیز در بازار کرمان دیده نمی‌شود و در بازار مسگری کرمان تنها چند مغازه را می‌بینی که به فروش محصولات تزئینی لوکس کارخانه‌ای مسی و یا حتی محصولات چینی مس اختصاص دارند.

"مظهری" یکی از شهروندان کرمانی می‌گوید: دیگر صدای چکش از بازار مسگرها نمی‌آید، چون نسل جدید دیگر به دنبال حرفه و شغل پدران خود نرفته‌اند وبه راحت طلبی خو گرفته‌اند.

وی می‌گوید: زمانی صدای چکش از بازار مسگری می‌آمد که صبح بعد از نماز صنعتگران زحمتکشان می‌آمدند آب و جارو می‌کردند کندر و اسفند دود می‌کردند و می‌گفتند خدایا به امید تو و یقین داشتند از ما حرکت از خدا برکت.

وی ادامه می‌دهد: در بازار مسگرها صدها مسگر کار می‌کردند اما امروز چند نفر مس فروش در اینجا صرفا به کار فروش مس‌های ساخته شده کارخانه ای مشغولند اما تنها از بازار مسگرها نیست که صدای چکش نمی‌آید بلکه از بازار کفاش‌ها و بازار کلاه مال‌ها بازار ملکی و گیوه دوزها و نمدمال‌ها و زرگرها هم‌صدایی که چه عرض کنم ناله یا آهی هم شنیده نمی‌شود و وقتی می‌گوییم چه شده فورا می‌گویند دیگر کفش دوزی معنی و مفهومی ندارد و می‌بینیم که کفش‌های چینی بازار را قبضه کرده‌اند.

وی می گوید: از تعداد زیادی از مغازه‌داران کنونی بازار در مورد محصولات مسی سوال پرسیدم و جالب برایم این بود که هیچ کدام اصلا نمی‌دانند مسگری یعنی چی و فقط کار فروشندگی اجناس را انجام می‌دهند.

این شهروندان کرمانی می‌گوید: متاسفانه اکنون در کرمان استادکاران مس کمی داریم که همین تعداد معدود نیز سالخورده شده‌اند و از سوی دیگر جوانان نیز علاقه ای برای یاد گرفتن مسگری ندارند البته این تنها به مسگری خلاصه نمی‌شود و در صنعت زرگری نیز کمبود زیادی داریم و ساخت انواع زیورآلات طلا نیز در شهرهای مجاور کرمان انجام می‌شود.

این شهروند کرمانی می‌گوید: اجناسی هم که در مغازه‌ها به فروش می‌رسند بعضا کار اصفهان بوده و یا کالاهای چینی و پاکستانی و گاه هندی است و این در استانی که زمانی مهد مسگری بوده و آوازه بازار مسگری‌اش در دنیا هم پیچیده بود فاجعه است.

یکی از مغازه داران بازار مسگرها که اجداد پدری وی نیز همواره در کار مسگری و قلمزن مس بوده‌اند، می‌گوید: قدمت بازار مس کرمان به ۶۰۰ سال قبل می‌گردد.

وی که فرزند "محمدعلی اشرفی" یکی از پیشکسوتان قلم زنی مس در کرمان است، می‌گوید: سال‌های گذشته بازار مسگری کرمان جذابیت‌های فراوانی داشت چرا که کار و تلاش در کنار فروش، صحنه زیبایی برای هر مراجعه کننده‌ای رقم می‌زد اما متاسفانه جایگزینی صنعت به جای سنت و استفاده از ظروف چینی به جای ظروف مسی، افزایش جهانی قیمت مس و افزایش دستمزد هنرمندان مسگر باعث شده استفاده از ظروف و وسایل تزئینی مس کاهش پیدا کند و به همین جهت مسگران اغلب به ساخت وسائلی که بیشتر جنبه تزئینی دارد می‌پردازند و اگر همین مغازه‌های مس دراین محل نباشند دیگر هیچ توریست و گردشگری به این محل نخواهد آمد.

اشرفی ادامه می دهد: متاسفانه اجناس تزئیینی چینی بازار مسگری کرمان را به سیطره خود درآورده‌اند و این در حالیست که گفته می‌شود باید از صنایع و تولیدات داخلی خودمان استفاده کنیم ولی وقتی حمایت نباشد و هزینه مس هم بالا برود مردم وقتی به قیمت‌ها نگاه می‌کنند دیگر طالب خرید نمی‌شوند و بنابراین مجبور می‌شوند بجای خرید مس از صنایع دستی چینی و هندی که بسیار نامرغوب و نامطلوب هستند خریداری کنند.

وی می‌افزاید: آثار تاریخی ارزشمند به جا مانده از تمدن‌های کهن کرمان نشان می‌دهد که کرمان یکی از اصلی‌ترین خاستگاه‌های کار بر روی مس در کشور است اما متاسفانه فراموش کرده‌ایم که ما هر چه داریم از هنرهای سنتی و دستی داریم، هویت کرمان با نام مس است تاجایی که گردشگران خارجی نیز از فروش اجناس چینی در بازار کرمان تعجب می کنند و خواستار اجناس مسی که کار دست هنرمندان کرمانی است، هستند.

و اما "حمید ابراهیمی" یکی از هنرمندان کرمانی که مشغول به قلم‌زنی روی مس است و با خلاقیت سبک جدیدی را در قلم‌زنی ایجاد و ثبت نموده می‌گوید: ویژگی خاص سبک ما ترکیب سه نوع رنگ و سه نوع قلم‌زنی کرمان، اصفهان و تبریز است که موفق به دریافت نشان ملی از سوی سازمان میراث فرهنگی و نشان بین‌المللی یونسکو نیز شده‌ایم.

وی با بیان اینکه این سبک در هیچ جای ایران نمونه ندارد، می‌افزاید: متاسفانه سازمان میراث فرهنگی که متولی حفظ و احیاء هنرهایی مانند قلم‌زنی است، هیچ حمایتی نمی‌کند در شرایطی که سبک تلفیقی ما در قلم‌زنی، نشان ملی دریافت کرده است.

ابراهیمی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مشکلات ما این است که در زمینه‌ی قلم‌زنی هیچ مرجع تعیین صلاحیتی در کرمان وجود ندارد که کار خوب را از بد تمیز دهد در واقع به هر کس که قلم و چکش به دست گرفت، قلم‌زن می‌گویند و مجوز تاسیس آموزشگاه می‌دهند؛ هنرهای دیگر مثل گل‌سازی با مس را با قلم‌زنی یکی می‌دانند و به آن‌ها مدرک قلم‌زنی می‌دهند؛ گل‌سازی با مس هم کار سخت و نوعی هنر است، اما قلم‌زنی محسوب نمی‌شود ضمن آنکه برای تهیه‌ی مس هم با وجود این‌که در استان کرمان صنایع مس وجود دارد، مشکل زیادی داریم.

وی می‌افزاید: مس‌گری و قلم‌زنی بر روی مس در کرمان رو به فراموشی است، مس‌هایی هم که در کرمان عرضه می‌شود، کار استانهای مشهد، اصفهان و تبریز است و کار کرمان خیلی کم شده است.

ابراهیمی با بیان اینکه هنر اصیل مس در کرمان رو به نابودی‌ست می‌گوید: باید برای احیاء آن چاره‌ای اندیشیده شود؛ می‌توان به جرات گفت کار مسگری در کرمان توسط کارگران افغانی انجام می‌شود و اگر همین کارگران افغانی هم دیگر کار نکنند، مسگری در خواستگاه مس روز به روز کمرنگ‌تر و حتی نابود می‌شود.

به گزارش ایسنا، متاسفانه تنها نامی از بازار مسگری کرمان باقی مانده و دیگر از هیاهو و صدای دوست داشتنی کار بر روی مس خبری نیست و هنوز این صدا به عنوان خاطره‌ای شیرین در ذهن مردم باقی مانده است.

گزارش از فرزانه لشکری خبرنگار ایسنا

• < قبلی
• بعدی >