خبر
چگونه صور فلکی را در آسمان پیدا کنیم؟ - بخش نخست
- خبر
- نمایش از دوشنبه, 09 مرداد 1391 09:15
- بازدید: 3500
برگرفته از روزنامه اطلاعات
صورت‌های فلکی گروه‌هایی از ستارگان در آسمان به شمار می‌روند که مجموعه‌هایی قابل تشخیص را تشکیل می‌دهند. ستاره شناسان قدیمی توانستند بعضی از این مجموعه‌ها را پیدا کنند و آنها را به نام موجودات افسانه‌ای، خدایان و الهه‌ها نامگذاری کنند. امروزه، 88 صورت فلکی شناخته شده و در کل آسمان طوری تقسیم شده است که هر ستاره به یک صورت فلکی متعلّق باشد. امّا ستارگان موجود در هر صورت فلکی چندان ارتباطی با هم ندارند، فقط طوری قرار گرفته‌اند که وقتی از زمین به آنها نگاه می‌کنید در یک مجموعه قرار دارند. بدیهی است چنانچه از یک نقطه دیگر فضا به آنها نگاهی انداخته می‌شد، مجموعه‌ها به صورت دیگری به نظر می‌آمدند. در بسیاری از موارد فاصله ستارگانی که یک صورت فلکی را تشکیل می‌دهند از فاصله‌ای که با ما دارند بیشتر است.
در نگاه نخست به نظر می‌رسد که آسمان مجموعه‌ای از ستارگان درهم و برهم است و بسیاری از صور فلکی را به سختی می‌توان شناخت و پیدا کرد. امّا یکی دو تا از این صور فلکی را به سادگی می‌توان پیدا کرد. اگر شما بخواهید یاد بگیرید که چگونه صور فلکی را از یکدیگر تشخیص دهید بهترین راه این است که در ابتدا چند صورت فلکی را که مشهور هستند پیدا کنید و سپس آنها را به عنوان نشانه‌هایی برای پیدا کردن بقیه به کار برید.
شناخته‌ترین صورت فلکی، «خرس بزرگ» (عنوان درست آن «دبّ اکبر») است. هفت تا از روشن‌ترین ستاره‌ها در این صورت فلکی شکل یک تیغه گاو آهن را می‌سازند (که چهار ستاره به شکل ذوزنقه است) با یک دسته خم شده (سه ستاره). در واقع، این مجموعه بیشتر به شکل کماجدان یا دیگ دسته دار است. اگر شما در قسمت شمالی و بالاتر از عرض جغرافیایی 40 درجه زندگی می‌کنید، در همه مواقع سال دبّ اکبر در آسمان قابل مشاهده است و این مزیّت بزرگی برای پیدا کردن سایر صور فلکی به شمار می‌رود. امّا چنانچه در ناحیه‌ای در بیش از 50 درجه جنوبی زندگی می‌کنید، هرگز نمی‌توانید آن را ببینید ولی، به ندرت کسی در این منطقه زندگی می‌کند.
دو ستاره در دو طرف مخالف تیغه از طرف دسته، «ستارگان اشاره» نامیده می‌شوند (نام درست آنها آلفا و بتا است). زیرا که اگر شما خطی را از آلفا به بتا وصل کنید و آن را درآسمان درست کمتر از 30 درجه ادامه دهید به ستاره‌ای می‌رسید که روشنایی آن در حد روشنایی آلفا است (قدر دوم صفر).
این ستاره آلفای دبّ اصغر یا ستاره قطبی است. این ستاره در حدود یک درجه از قطب شمال کره سماوی قرار دارد و در حالی که کره سماوی می‌گردد، این ستاره به ندرت حرکت می‌کند. اگر شما بتوانید این ستاره را پیدا کنید در آن صورت می‌توانید جهت شمال حقیقی را بشناسید. این ستاره در قدیم کمک مؤثری به دریانوردان می‌کرد و هنوز هم اگر کسی در شب بدون قطب نما گم شود، می‌تواند از این ستاره در جهت یابی استفاده کند.
یک صورت فلکی مفید دیگر که به سادگی می‌توان آن را پیدا کرد، صورت فلکی جبّار (Orion) محسوب می‌شود که بیانگر یک شکارچی افسانه‌ای است. این یک صورت فلکی خیلی مشهور به شمار می‌رود و به دلیل هفت ستاره روشن آن به سادگی قابل پیدا کردن است. این صورت فلکی در زمستان و در نیمکره شمالی به بهترین نحو دیده می‌شود، زیرا در نیمه شب اواسط دسامبر (آذر) این صورت فلکی در جنوب است، در حالی که در نیمکره جنوبی در همان زمان تابستان است و صورت فلکی در نیمه شب در شمال است. جبّار را می‌توان از هر نقطه روی زمین مشاهده کرد، زیرا که این صورت فلکی در اطراف استوای سماوی قرار دارد. وقتی این صورت فلکی از نیمکره شمالی مشاهده می‌شود، چهار ستاره آن یک مستطیل را تشکیل می‌دهند. در گوشه سمت چپ بالایی مستطیل، ستاره سرخ خیلی روشن به نام «ابط‌الجوزا» قرار دارد و در گوشه سمت راست پایین، ستاره خیلی روشن آبی سفید به نام «رجل الجبّار» (Rigel) است. در وسط مستطیل سه ستاره کاملاً نزدیک به هم قرار دارند که از چپ به راست و به طرف پایین دارای شیب هستند. این سه ستاره کمربند جبّار را می‌سازند و زیر کمربند خطّ کم رنگی از ستارگان وجود دارد که شمشیر او را نشان می‌دهد. در قسمت شمشیر، سحابی جبّار وجود دارد که یک ابرگازی روشن است.
ادامه دارد...
