ایران‌بوم

پروفسور والتر هینتس در سال 1906 در اشتوتگارت دیده به جهان گشود. اوتحصیلات خود را در دانشگاه‌های اشتوتگارت، لایپزیک و مونیخ به پایان رساند و از دانشگاه لایپزیک در تاریخ اروپای شرقی و شرق شناسی دکترا گرفت. تخصص اصلی وی تاریخ ایران بود. در سال 1933 پروفسور بدون کرسی دانشگاه برلین برای علوم اسلامی شد و در سال 1937 به مقام استادی رسید. هینتس در جنگ جهانی دوم وارد ارتش شد و از سال 1942 تا 1945 در ترکیه بسر برد و با استفاه از این فرصت مجموعه خطی کتابخانه استانبول را کاوید. پس از جنگ مدتی ناگزیر از نویسندگی در روزنامه‌ی محلی گوتینگن شد. (1957_1950). در سال 1957 دوباره استاد کرسی دار و رئیس بخش ایرانشناسی دانشگاه گوتینگن شد و تا هنگام بازنشستگی این مقام را با حیثیت و آوازه ی جهانی حفظ کرده است.هینتس در سال 1991 درگذشت.

هینتس در مقدمه کتاب داریوش و ایرانیان آورده است:«من در تلاش برای توصیف تاریخ و فرهنگ ایران باستان در چارچوبی روشن و شفاف، خود را شاگرد سپاسگزار یاکوب بورکهارت میشناسم.»

وی همچنین شاگرد زبان شناس برجسته ی آلمانی هاسن هینریش شدر بود و در بسیاری از نوشته هایش از وی به نیکی یاد کرده است.شدر مدتی در دانشگاه گوتینگن به تدریس زبان شناسی ایرانی پرداخت.در نیمه نخست قرن بیستم در میان پژوهشگرانی که توجه جدی تری به زبان شناسی ایرانی داشته اند،هینریش شدر،ولفگانگ لنتس و والتر هینتس از دیگران مشهورتر هستند.البته آنها معتقد بودند محدود کردن سنت مطالعات ایرانشناسی به زبان شناسی محض،تنگ نظرانه است.از دیدگاه آنان،تاریخ ایران باید با دیدی کل نگرانه و از تمام جنبه ها مورد بررسی قرار میگرفت.هینتس در آلمان با تحقیقات تاریخی خود درباره ایران دوره قرون وسطی و اوایل عصر جدید،سنت دیرپایی در مطالعات
ایرانی بوجود آورد که هم شامل زبان شناسی و فقه اللغه ایرانی میشد و هم شامل اسلام شناسی.
هینتس پس از سال 1960 بیش از پیش به موضوعات ایران باستان علاقه یافت و تا حدود بسیار زیادی از مطالعات پیشین خود دراره تاریخ عصر جدید دست کشید.علاقه ی روزافزون او از آن پس به مطالعه درباره تمدن و زبانهای هخامنشیان و ایلام باستان گرائیده است.
عباس زریاب خویی در پیشگفتار«تشکیل دولت ملی در ایران»مینویسد:پروفسور هینتس از کسانی است که ایران را از ابتدای تاریخ در مجموع آن بخوبی میشناسد.هم زبان فارسی را خوب میداند و خوب حرف میزند و هم زبانهای عربی و ترکی را خوب میداند و هم زبانهای ایران پیش از اسلام را خوب میشناسد و حتی در زبان های ایلامی که زبان قدیمیترین حکومت در تاریخ ایران است از جمله متخصصان انشگت شمار است.هم در تاریخ هخامنشیان تحقیق کرده است و هم چنانکه در این کتاب می بینید،در تاریخ صفویه محقق عالیقدری است.آگاهی او از زبانهای اروپایی و مخصوصاً روسی و ایتالیایی در بررسی منابع مهم این موضوع به او کمک شایانی کرده است. در کتابهای والتر هینتس نکته مثبتی که وجود دارد،معرفی و نقد منابع مورد استفاده و ذکر پژوهش های انجام شده درباره موضوع مورد پژوهش است که این موضوع برای پژوهشگران در رسیدن به پیشینه ی تحقیق بسیار یاریگر و مفید
است. .
والتر هینتس با اینکه باستان شناس نبود عضو انستیتوی باستان شناسی آلمان نیز بود.وی شاگردان زیادی را در زمینه ایرانشناسی تربیت کرد که هریک از آنها برای روشن تر شدن گوشه ای تاریک از تاریخ این سرزمین کوشیدند،هاید ماری کخ با کتاب" از زبان داریوش" با ترجمه و بررسی گل نوشته‌های ایلامی پژوهش در تاریخ اقتصادی_اجتماعی هخامنشیان را تا حد زیادی آسان کرد. نجات گویونچ، میرکمال بنی پور،پاول لوفت،هاینتس گئورگ میگود نیز شاگرد هینتس بودند که پیرو مکتب «اشپولر،هینتس،رومر» بودند. اما یکی از برجسته ترین شاگردان هینتس دکتر پرویز رجبی است که حدود چهارده سال شاگرد وی بوده است.هزاره های گمشده و جشن های ایرانی از تالیفات اوست.

آثار:

1.هینتس،والتر،1933،شاه اسماعیل دوم،کیکاووس جهانداری(1381 چاپ اول)تهران،انتشارات علمی فرهنگی.
در این کتاب هینتس تلاش میکند دوران سلطنت کوتاه اما پرفراز و نشیب و شاه اسماعیل دوم(سومین پادشاه صفویه و نواده شاه اسماعیل)را معرفی کند وی در مقدمه کتاب مینویسد:«سرگذشت اسماعیل دوم نیز از جنبه غم انگیز و دردناکی که در زندگی ایوان مخوف با آن مواجه می شویم خالی نیست از بعضی جهات تطابق زندگانی ایوان با اسماعیل چشمگیر است.

2.هینتس،والتر،1936،تشکیل دولت ملی در ایران،کیکاووس جهانداری،1361(چاپ دوم)تهران،خوارزمی.
هینتس در این کتاب،تاریخ ایران را از زمان شیخ صفی الدین اردبیلی تا سال جلوس شاه اسماعیل که شامل سرگذشت احداد شاه اسماعیل و حکومت ترکمانان قره قویونلو و بخصوص آق قویونلو میشود،به رشته تحریر کشیده است.(ص 11 مقدمه مترجم)در کتاب حاضر کمتر به شرح کامل وقایع سیاسی توجه شده است و بیشتر کوشش مصروف دریافت و گزارش نکاتی بوده است که از نظر تاریخ تمدن و فرهنگ
واجد اهمیتی است.(ص 16 مقدمه مولف)
پروفسود هینتس،این کتاب را برای تکمیل نمودن کتاب ادوارد براون نوشته و بدان علت،تمام هم خود را وقف تاریخ حکومت دینی در اردبیل نموده است.این کتاب بدلیل برخورداری از شیوه ای تحلیلی در بررسی مسائل تاریخی حائز اهمیت است.زیرا بحث ظهور اولیه صفویان را از بطن حکومت آق قویونلوها شروع
نموده و پس به بسط آن می پردازد.

والتر هینتس در سال 1952 تذکره الملوک (کتابی درباره مبانی و ترتیبات اخذمالیات ها در ایران از سال 1363 م به این سو)را تصحیح و ترجمه کرد و در آلمان منتشر کرد.

۳.عبدالله بن محمد بن کیا مازندرانی،رساله فلکیه،تصحیح والتر هینتس.چاپ اول ویس بادن،انتشارات هیئت مستشرقین،1331 هجری شمسی/1952 میلادی.
رساله فلکیه(در علم سیاست)در نیمه دوم قرن نهم هجری قمری و حدود سال 871 هجری قمری به منظور آموزش حسابداری دیوانی یا فن سسیاقت به ماموران دیوانی به دست عبدلله بن محمد بن کیا مازندرانی نگاشته شد.متن فارسی رساله فلکیه بهمراه مقدمه و یک فهرست اعلام به زبان آلمانی در سال 1952 میلادی توسط والتر هینتس در ویس بادن آلمان به چاپ رسیده است.این رساله احتمالاً برای آموزش حسابداری دیوانی به مبتدیان نگاشته شده است.

۴.هینتس،والتر،1970،اوزان و مقیاسها در اسلام،ترجمه و حواشی:غلامرضا ورهرام،1368 چاپ اول،تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.این اثر ترجمه
ای است از:
Prof. dr.walter hink
Islamiche mass and gewichte
Cleiden/koln,brill,1970
چاپ اول این کتاب در سال 1955 بوده است که هینتس در مقدمه این چاپ مینویسد:«در تحقیقات اینجانب درباره تاریخ اجتماعی اقتصادی خاور نزدیک در قرون وسطی،ضروری بنظرم رسید که منبع کمکی جدیدی بوجود بیاورم...»
هینتس در این کتاب،با استفاده از منابع دست اول توانسته است اوزان و مقیاسهایی که در شرع اسلام و در کشورهای الامی کاربرد داشته است معرفی کند.این پژوهش نگاه ویژه ای به ایران دارد و همین نگاه سبب میشود در مطالعات ایرانشناسی از خواندن این کتاب بی نیاز نباشیم.

۵.هینتس،والتر-1964م،شهریاری ایلام،پرویز رجبی،1387(چاپ اول)تهران:نشر ماهی. تاریخ ایلام یکی از ناشناخته ترین دورانهای تاریخ پرفراز و نشیب ایران
زمین است و آنقدر پر رمز و راز که هنوز صندوق دربسته ای است که تنها از درزهای آن میتوان نگاهی به درون تاریکش انداخت.هینتس که خود بازخواننده ی خط کهن و مخلوط ایلامی است،کوشیده است با نگاهی ژرف،همه ی دستاوردهای باستان شناسان را به خدمت گرفته و دست کم سایه ستون فقرات تاریخ و فرهنگ قومی ناشناخته را به تصویر درآورد. این کتاب پیشتر بوسیله فیروزنیا ترجمه شده و در سال 1371 برای نخستین بار به چاپ رسیده است.با اینکه این کتاب پس از چهار دهه در ایران ترجمه شده است و پس از آن پژوهش های بسیاری انجام شده است،هنوز هم از منابع بسیار مهم برای شناخت ایلام بشمار می آید.
در مقدمه این کتاب کاوش های انجام گرفته در ایلام معرفی شده و پیشینه مطالعه و پژوهش درباره این حکومت ناشناخته و مهجور مورد بررسی قرار گرفته است،هینتس پژوهش های انجام گرفته را ناکامی ارزیابی کرده و جای خالی چنین پژوهشی را بارها یادآور شده است.

۶. هینتس،والتر،1967،داریوش و ایرانیان،پرویز رجبی 1387(چاپ اول)،تهران،نشر ماهی.

هینس در پیشگفتار این کتاب آورده است:کتاب داریوش و ایرانیان کوششی است برای پرداختن به تاریخ تمدن ایران در زمان هخامنشیان.مخاطب این کتاب بیشتر کسانی هستندکه با تاریخ و فرهنگ مشرق زمین بیگانه اند تا دانشمندان و متخصصان.بنابراین از پرداخت علمی و تخصصی صرف پرهیز کرده ایم.به جز پاره ای استثنا از اوزدن حواشی و منابع و مآخذ هم طرف نظر نموده ایم. حاصل 35 سال تحقیق در این کتاب نهفته است و نخستین بار است که از همه منابع به همه زبانها استفاده میشود.یافته های باستان شناسی ایران عصر هخامنشی را هم پیش چشم داشته ام و از مهمترین رویدادهای ان روزگاران نیز غافل نبوده ام.(ص15)
کتاب اول داریوش و ایرانیان در سال 1380 توسط عبدارحمن صدریه تحت عنوان داریوش و پارس ها:تاریخ فرهنگ ایران در دوره هخامنشیان ترجمه و توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.

۷.هینتس،والتر.یافته های تازه از ایران باستان.ترجمه:پرویز رجبی،تهران 1385،ققنوس.
نویسنده در پیشگفتار این کتاب مینویسد:این کتاب گزارش سفری پژوهشی است که من با هزینه انجمن تحقیقات آلمان،از فوریه تا ماه مه 1967 به ایران داشته ام که حاصل سفر سه هفته ای من به ایران،آنرا تکمیل کرد.هینتس در این کتاب به معرفی و گاه خوانش دوباره سنگ نوشته ها و سنگ نگاره ها یی می پردازد که از روزگار ایران باستان بجا مانده است.از «جام سیمین نو یافته در دوره ایلام کهن» تا نبشته های تازه یافته از روزگار ساسانیان.(این مقاله از گردگروپ است.)

به عبارتی هدف نهایی این کتاب روشن کردن گوشه ای تاریک از تاریخ این سرزمین بوسیله دانش زبان شناسی است که به حق باید والتر هینتس را از اساتید مسلم این حوزه بشمار آورد.

۸.مقاله زرتشت پژوهشی درباره گاثاها که ترجمه آن در بخشی از کتاب زرتشت در گاثاها نوشته ویلهم گیگر والتر هینتس و فردریک ونیدیشمن با ترجمه و گردآوری هاشم رضی در سال 1382 بوسیله انتشارات سخن در تهران به چاپ رسیده است.در مقدمه هاشم رضی میخوانیم:کتاب زرتشت در 272 صفحه میباشد که تا صفحه 165 درباره زمان و مکان فرهنگی که زرتشت در آن عصر می زیست میباشد و از صفحه 166 تا 204 ترجمه گاثاهاست.. (ص 153 و۱۵۴)

منابع:

1.هینتس،والتر،1933،شاه اسماعیل دوم،کیکاووس جهانداری(1381 چاپ اول)تهران،انتشارات علمی فرهنگی.

2.هینتس،والتر،1936،تشکیل دولت ملی در ایران،کیکاووس جهانداری،1361(چاپ دوم)تهران،خوارزمی

۳.صدق آمیز ،صادق،رساله ی فلکیه اثری کمتر شناخته اما ارزشمند،کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،فروردین و اردیبهشت۱۳۷۷
۴.هینتس،والتر،1970،اوزان و مقیاسها در اسلام،ترجمه و حواشی:غلامرضاورهرام،1368 چاپ اول،تهران ،موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

۵.هینتس،والتر-1964م،شهریاری ایلام،پرویز رجبی،1387(چاپ اول)تهران:نشر ماهی

۶.هینتس،والتر،1967،داریوش و ایرانیان،پرویز رجبی 1387(چاپ اول)،تهران،نشر ماهی
۷.هینتس،والتر.یافته های تازه از ایران باستان.ترجمه:پرویز رجبی،تهران 1385،ققنوس

۸.شایگان،حسن،سیمای یک ایرانشناس فقید:والتر هینتس،مجله ایرانشناسی،سال ۷ ،زمستان۱۳۸۴،ش۴

۹.عادل،پرویز، نگاهی گذرابه کتاب تشکیل دولت ملی،کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،بهمن ۱۳۷۸