ایران‌بوم

مراسم بزرگداشت شهدای بمباران شیمیایی حلبچه روز بیست‌وپنجم اسفندماه 1392 به کوشش سه نهاد مدنی و با حضور جمعی از محققان، نویسندگان و هنرمندان در تالار اجتماعات پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی با عنوان «روایت ایرانی فاجعه حلبچه» برگزار شد.

تعدادی از مدعوین این مراسم صبح روز شنبه با حضور در مزار شهدای حلبچه که در ایران و دور از خانواده خود در قطعات 27 و 40 بهشت زهرا تهران به خاک سپرده شده‌اند، با اهدای گل به مقام والای این شهیدان ادای احترام کردند.

در این مراسم هوشمند، پژوهشگر و جامعه شناس ضمن بازخوانی حمله شیمیایی صدام حسین به حلبچه گفت: پس از این حمله وحشیانه، تنها کشوری که از مردم حلبچه حمایت کرد،‌ و به داد مصدومان و شهدای آن جا رسید، ایران بود. این شهدای که در این جا دفن شده‌اند، نیز بر اثر حملات شیمیایی صدام مصدوم شده و به ایران آورده شده بودند که در اینجا بر اثر شدت جراحات شهید شدند.

هوشمند تصریح کرد: با توجه به این که این مصدومان در استان‌های مختلف کشور از جمله کردستان، کرمانشاه، تهران و.. بستری شده بودند، در نتیجه در همه آن شهرها نیز مزار این عزیزان وجود دارد. این پژوهشگر ادامه داد: در آن زمان همه مدعیان حقوق بشر در جهان با حمایت از صدام حسین موجب کشتار مردم حلبچه شدند و متاسفانه هیچ گاه هم محاکمه نشدند.

در ادامه مراسم، عبدالرحمن زیباری وکیل مردم کرد در دادگاه صدام حسین هم گفت: در آن دادگاه برخی قصد داشتند که از اعدام صدام ممانعت کنند که با تلاش ما این اتفاق عملی نشد. وی افزود: متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم این جنایت را به عنوان نسل‌کشی تثبیت کنیم و حمایت‌کنندگان صدام هم که شامل کمپانی‌های آلمانی، امریکایی و ... بود هنوز محاکمه نشده‌اند.

همچنین، شرکت‌کنندگان بر سر مزار احسان نوری‌پاشا رهبر کمیته «خووی بوون» ترکیه حاضر شده و با اهدای گل به وی ادای احترام کردند. در این بخش نیز هوشمند در سخنانی به تشریح فعالیت‌های احسان نوری پرداخت.

دکتر مصطفی قانعی

عصر روز بیست‌وپنجم اسفندماه 1392 ــ هم‌زمان با سالروز بمباران شیمیایی وحشیانه‌ی شهر بی‌دفاع حلبچه ــ نیز همایش «روایت ایرانی فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه» در تالار پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شد و تعدادی از پژوهشگران و صاحب نظران درباره ابعاد بمباران حلبچه و همیاری ایران در رسیدگی به وضعیت مجروحان شیمیایی سخنرانی کردند. برگزارکنندگان این همایش دفتر ارتباط با اقلیم کردستان وابسته به جهاد دانشگاهی و انجمن دوستداران میراث فرهنگی افراز و دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران بودند و این همایش در ادامه‌ی سلسله‌همایش‌های «ایران ورجاوند» بود که نهاد مدنی اخیر در چند سال گذشته (برای بزرگداشت شادروانان ورجاوند و ثافب‌فر و تجلیل از خلبانان عملیات اچ ـ3) برگزار کرده بود.

در ابتدا هوشمند دبیر همایش در سخنانی درباره سالگرد بمباران شیمیایی حلبچه، ابراز امیدواری کرد که با وجود گذشت ۲۶ سال از بمباران شیمیایی حلبچه بتوان با همیاری رسانه‌ها،‌ پژوهشگران و گروه‌های مدنی، به بخش‌های مهمی از پرونده‌های مختلف این فاجعه بشری بپردازیم. اسعد اردلان، استاد دانشگاه، محقق و پژوهشگر سخنران بعدی این مراسم بود که در سخنانش به مفاد پروتکل 1925 ژنو اشاره داشت و گفت: پس از پایان جنگ جهانی اول که 113 تن مواد شیمیایی بر سر مردم دنیا ریخته شد، این قرارداد در سازمان ملل به امضا رسید و در آن از دولت‌ها خواسته شد که سلاح‌های شیمیایی در جنگ‌های بین‌المللی به کار گرفته نشود اما این پروتکل هیچ گونه ضمانت اجرایی نداشت.

وی افزود: در سال 1992 نیز پروتکلی در کنوانسیون ژنو به امضا رسید و در سال ۱۹۹۳ اجرایی شد که دولت ها را متوجه اشتباه خود در عدم امضای پروتکل ۱۹۲۵ کرد. پروتکل 1993 نقایص پروتکل قبلی را مبنی بر منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی برطرف کرده بود و بر اساس آن تولید، فروش و انباشت سلاح‌های شیمیایی نیز ممنوع شد. همچنین هیچ شرطی در این کنوانسیون وجود نداشت و سازمانی با عنوان OPCW از سوی سازمان ملل برای نظارت بر اجرایی شدن این کنوانسیون ایجاد شد.
این پژوهشگر عملیات انفال را یک برنامه‌ریزی سیستماتیک برای نسل کشی کردها عنوان کرد که در طول سال‌های 1986 تا 1988 طی 8 دوره کوتاه مدت و در طول صد روز از سوی رژیم نژادپرست صدام اجرا شد.

دکتر مصطفی قانعی رییس انستیتو پاستور، مشاور وزیر بهداشت و پژوهشگر حوزه سلاح‌های شیمیایی در سخنرانی خود به ابعاد جراحات وارده بر مصدومان شیمیایی پرداخت و از کمک‌های ایران در حوزه پزشکی، دارویی و درمان گزارشی ارائه کرد. قانعی با ارائه تصاویری از مصدومان شیمایی حلبچه اوج جنایت رژیم بعث را در کشتار مردم کرد را برای مخاطبان تشریح کرد.
در بخشی از همایش پیام «سیمون مینکس» دادستان ارشد هلندی ومسئول پرونده «فرانز فن آنرات» تبعه هلند و فروشنده عمده مواد شیمیایی به دولت صدام حسین پخش شد.
در بخشی از سخنان «سیمون مینکس» آمده است: «پرونده فن آنرات مهمترین پرونده در جریان هلند پس از جنگ جهانی دوم بوده است، این تبعه هلند به عنوان مهمترین منبع تهیه و تحویل مواد شیمیایی به دولت عراق در زمان جنگ ایران و عراق مطرح است»
او در بخش دیگری از سخنان خود یکی از جنبه‌های مهم این پرونده را موفقیت در دادگاه و محکوم شدن متهم عنوان کرد و در ادامه آورد: در این دادگاه علاوه بر اثبات اینکه این مواد به دولت عراق تحویل داده شد، باید تبدیل آنها به سلاح شیمیایی و استفاده از آنها علیه مردم ایران و عراق نیز اثبات می‌شد که در نهایت بعد از چندین سال تلاش موفق شدیم این موارد را اثبات کنیم و نشان دهیم که این مواد علیه مردم سردشت و حلبچه و چندین مکان دیگر در ایران به کار رفته است. فن آنرات زمانی اقدام به فروش و تحویل این مواد شیمیایی به عراق کرده است که طبق قوانین بین‌المللی، تحویل این مواد به کشورهای در حال جنگ ممنوع بوده است و کسی اجازه نداشته اینگونه مواد را به ایران یا عراق تحویل دهد».
وی همچنین صرف وقت و بودجه بسیار را لازمه مشخص شدن اسامی شرکت‌هایی که در تولید و تحویل سلاح‌های شیمیایی به دولت عراق سهیم بوده‌اند دانست و گفت:‌ . شرکتهایی که اینگونه معاملات را انجام داده‌اند، بدون شک خود را مخفی می کنند چرا که آنها به خوبی و بدون شک مطلعند که چه کاری انجام داده‌اند و همچنین از نتیجه دادگاه علیه خودشان آگاهند،‌ بنابراین برای پیگیری متهمان و شرکت‌هایی که در این جنایت بشری سهیم بودند، نیاز به صرف زمان و هزینه بسیار است.

از مباحث مهم در این همایش ارائه اطلاعاتی از شرکت‌های اروپایی بود که سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی را در اختیار صدام قرار دادند عبدالرحمن زیباری وکیل مردم کرد در دادگاه صدام حسین در این خصوص اظهار داشت: در مجموع 207 شرکت اروپایی به رژیم بعث سلاح کشتار جمعی فروختند که 3 شرکت از آرژانتين، 17 شرکت از اتریش، 16 شرکت از فرانسه، یونان 1 شرکت، هند 1 شرکت، عراق 1 شرکت، ایتالیا 12 شرکت، ژاپن 1 شرکت، بلژیک 8 شرکت، امریکا 7شرکت، برزیل 1 شرکت، مصر 1 شرکت، آمریکا 18 شرکت، آلمان 86 شرکت، لهستان 1 شرکت، هلند 2 شرکت، موناکو 2 شرکت، بريتانيا 18 شرکت، سوئد 1 شرکت، اسپانيا 4 و سوئیس با 11 شرکت در این خصوص سهیم بودند.

اردشیر پشنگ

در ادامه ماموستا عبدالرحمان زیباری، حقوقدان و وکیل مردم کرد عراق در دادگاه محاکمه صدام به اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی و عملیات انفال، محمد صدیق احمد (جگر خون) جانشین نمایندگی اقلیم کردستان در تهران و محقق روابط بین‌الملل و جعفر حق‌پناه محقق مطالعات قومی و استاد دانشگاه، اردشیر پشنگ پژوهشگر علوم سیاسی، محمدعلی چاووشی شاعر و محقق، مجتبی برزویی، دکتر قطب‌الدین صادقی هنرمند و استاد دانشگاه و دکتر بایزید مردوخی اقتصاددان سخنرانی کردند.

محمدعلی چاووشی