کتاب
معرفی کتاب «چهار سخنگوی وجدان ایران»
- كتاب
- نمایش از سه شنبه, 30 خرداد 1391 10:07
- بازدید: 6656
برگرفته از تارنمای دکتر محمد علی اسلامی ندوشن
عنوان: چهار سخنگوی وجدان ایران
خلاصه:دربارهٔ چهار سخنور: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ.
سخن بهتر از گوهر نامدار
«فردوسی»
فردوسی به عنوان «سخنگوی پیروزی نیکی بر بدی»، مولوی «سخنگوی یگانگی انسانها»، سعدی «سخنگوی ضمیرآگاه ایرانی» و حافظ «سخنگوی ضمیر ناآگاه ایرانی».
مجموعهٔ چهار سخنرانی بوده است که طیّ 9 جلسه در تابستان 1379 در «شهرکتاب» ایراد شد. سخنرانیها به طرز شفاهی و نانوشته بود و در پایان هر جلسه با تعدادی سؤال و جواب همراه گردید.
مجموع آنها از نوار پیاده شد و سپس به صورت کتاب درآمد.
در دیباچهٔ آن آمده است:
- «چهار گویندهٔ بزرگی که در این جااز آنها یاد کردیم، نموداری از نامیرائی آتش ایران هستند. ادب فارسی در مجموع، رو به گشایش، روشنائی و گرمی داشته، رو به جستجو. اگر ایرانی در این دوره از تاریخ خود وقت خود را به سخن گوئی گذرانده، برای آن است که راه کردار در برابرش خالی از سنگلاخ نبوده... اکنون دیگر زمان آن رسیده که از حرف بازآید و به کردار روی برد؛ ناگزیر است چنین کند، زیرا ادامهٔ هستیش در گرو آن است.»
«در دوران بعد از اسلام وزنهٔ فرهنگ ایرانی و نبوغ ایرانی بیشتر از هر چیز بر شعر متمرکز گشت. اکنون باید ببینیم که در روزگار ما، با دگرگونی شگرفی که در کار دنیا راه یافته، چه پیامی می‌توانیم از این آثار بگیریم. این پیام حالت دوگانه دارد: از یک سو می‌کشد ما را به طرف ارتفاع، به جانب معنویّتی لطیف... امّا از سوی دیگر باید مراقب باشیم که به لای لای شعر در خواب نرویم. از بیدار بودن بازنمانیم. تفکّر اشراقی، اگر به انحطاط بیفتد، به نازائی و آشفتگی سرمی‌زند. باید کشانده شود به منطق و نظم تا موازنه‌ای میان عقل و احساس پدید آید. نیازهای دنیای امروز نیروی عقلانی تازه‌ای می‌طلبد.»
-- «شعر فارسی چون محصول تجربهٔ ممتدّ قوم ایرانی در سرزمینی پرحادثه است، هیچ حرفی نیست که ناگفته گذارده باشد، هیچ زاویه‌ای از زوایای تأمّل نیست که نکاویده باشد...»
- «در ادب فارسی آمیختگی عجیبی از شادی و اندوه دیده می‌شود. از یک سو در طبع ایرانی شادی و بهار است. از سوی دیگر زندگی او خالی از چاشنی اندوه نبوده است... امیدوار باشیم که با تغییر دیدگاه، بتوان مسیر اندوه را برگرداند. ابوسعید ابوالخیر می‌گفت:
آن همه اندوه بود و این همه شادی و آن همه گفتاربود و این همه کردار »
آنچه در این بررسی چهارگانه آمده، نه مبتنی بر تحقیق تازه،بلکه بر بینش تازه است. ما اگر ادب فارسی را در ارتباط با تاریخ در نظر بگیریم، از منفی‌های آن هم نتیجه‌گیری آموزنده خواهیم کرد، زیرا کمک به شناخت گذشته می‌کنند. در یک جامعهٔ علیل چون احساس درد بوده و راه گریز از آن درد جسته می‌شده، غیر معهود نبوده، که به چاره جوئیهای منفی پناه برده شود؛ آنگونه که نشانه هائی از آن را در تصّوف می‌بینیم.»
(چاپ دوم ،نشر قطره،زمستان 1381)
آنچه در این کتاب آمده است
دیباچه
فردوسی، سخنگوی پیروزی نیکی بر بدی
پرسش و پاسخ
مولوی، سخنگوی یگانگی انسانها (بخش نخست، مثنوی)
بخش دوم غزلها
پرسش و پاسخ
افزودگی
سعدی، سخنگوی ضمیر آگاه ایرانی
پرسش و پاسخ
افزودگی
حافظ، سخنگوی ضمیر ناآگاه ایرانی
پرسش و پاسخ
افزودگی
کلام آخر
