ایران‌بوم

تنسر زاهدی اشراف‌زاده است که گوشه نشینی اختیار کرد و هنگام برافراشتن بیرق بوسیله اردشیر بابکان سر سلسه سلطنت ساسانیان، افراد را به اطراف فرستاد و ظهور اردشیر را مژده داد، چون اردشیر بر تخت نشست، خدمت رسید و ناصح وی شد و به نصیحت و تدبیر وی همت گمارد، کهنترین اثر برجای مانده که ذکری از تنسر آمده دینکرد به زبان پهلوی و نوشته شده در قرن سوم هجری است، که از وی به عنوان هیربدان هیربد و با صفت پارسا (اهرو) آمده است.

بعدها مورخان دیگری مانند المسعودی در مروج الذهب و تنبیه الاشراف ، ابن مسکویه در تجارب الامم و ابوریحان بیرونی در تحقیق ماللهند و ابن بلخی در فارسنامه و ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان و ابوالقاسم کاشانی در زبدة التواریخ از وی نام بردند.

رساله تنسر رساله ایست یادگار از دوران ساسانیان و به زبان پهلوی، باقی مانده از چنگال تازیان بیگانه با فرهنگ، ابن مقفع شهید، آنرا به عربی ترجمه کرد که از اصل پهلوی آن و همچنین از ترجمهٔ عربی آن چیزی باقی نمانده است اما ترجمه ای از آن به فارسی از قرن هفتم به ما به یادگار رسید.

ابن اسفندیار مورخ تاریخ طبرستان است که نامه تنسر را از ترجمه عربی ابن مقفع به فارسی کنونی برگرداند
لازم به یادآوری است هر دو مترجم ، ابن مقفع و ابن اسفندیار ، در برگردان این اثر نکاتی از قرآن و یا ابیاتی به صورت نظم و موارد دیگری از این دست ، را برآن افزودند.

به نظر نگارنده این سطور ، نامه ی هیربدان هیربد اردشیر بابکان ( تنسر) به اسپهبد طبرستان (گشسب) از منظر فلسفه اندیشه سیاسی و علوم اجتماعی حائز اهمیت فراوان است.
در سال 1311 هجری خورشیدی نامه ی تنسر به همت مجتبی مینوی تصحیح و منتشر و در سال 1354 تجدید چاپ شد و از آن پس دیگر انتشار نیافته و جای آن در کتابخانه ی اهالی ادب و فرهنگ و سیاست ایران خالی و دسترسی بدان برایشان دشوار است.