هنر
نگاهی به تذهیب و جایگاه فراموش شده آن - هنری که ایرانیان در آن یگانه هستند
- هنر
- نمایش از چهارشنبه, 27 شهریور 1392 07:39
- بازدید: 4428
تذهیب به عنوان بخشی از هنر نگارگری ایرانی از سال‌های گذشته زینت‌بخش حاشیه‌ی کتب تاریخی و مذهبی بوده است؛ هنری که از پیش از ظهور اسلام در ایران رواج داشته، اما به دلیل عدم حمایت از آن و هنرمندان فعال در این عرصه، امروز به یکی از مهجورترین هنرهای حوزه‌ی تجسمی تبدیل شده است.
boohoo , Womens & Mens Clothes , Shop Online Fashion | DD1523 , 500 - Nike WMNS AIR FORCE 1 '07 ESSENTIAL , nike city loop sneaker white women pants size , IetpShops STORE
به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تذهیب مجموعه‌ای از نقش‌ها و خطوطی است که نقاشان و تذهیب‌کاران برای زیباتر کردن کتاب‌های مذهبی، فرهنگی و تاریخی به کار می‌بردند. هنرمندان تذهیب‌کار در هر دوره‌ای با توجه به ویژگی‌های آن دوره، تذهیب‌های متفاوت و منحصر به فردی را به وجود آورده‌اند. در واقع تذهیب‌های هر دوره نمایانگر ویژگی‌های همان دوره است.
هنری که در ایران یگانه و متعلق به آن است
هنر تذهیب در ایران یگانه است. پیشینه‌ی این هنر در ایران به پیش از ورود اسلام به ایران در دوره‌ی حکومت ساسانیان برمی‌گردد. اما دوره‌ی اوج این هنر مربوط به زمان تیموریان است و زیباترین آثار هنرمندان تذهیب‌کار در این دوره به وجود آمده‌اند. در واقع دوره‌ی تیموری از دوره‌های بسیار مهم و پررونق تذهیب‌کاری در ایران به شمار می‌رود. در زمان پادشاهی سلاطین تیموری تذهیب‌کاران، نقاشان و خطاطان از مقام و منزلت بالایی برخوردار بودند. پادشاهان هنرمندان را از سرتاسر کشور به دربار فرامی‌خواندند و شرایطی را فراهم می‌کردند تا هنر خود را عرضه کنند و آثار ارزشمندی به وجود بیاورند.
هنر تذهیب از مهم‌ترین هنرهایی است که توسط هنرمندان ایرانی در کشورهایی نظیر هند، ترکیه و کشورهای عربی شناخته شد و رونق گرفت. هنرمندانی که در اوایل دوره‌ی صفوی از ایران به هند مهاجرت کردند، بنیان‌گذار مکتب نقاشی ایران و هند شدند و آثاری بزرگ از خود بر جا گذاشتند.
این هنر از زمان صفویان و با ورود فرهنگ غرب به ایران به انزوا کشیده شد. هر چند امروز هم هنرمندان بسیاری در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما بی‌توجهی به آن و عدم حمایت مادی و معنوی از استادان این هنر باعث شده بیشترین آثار ارزشمند تذهیب در اختیار جشنواره‌ها و مجموعه‌داران خارج از کشور قرار بگیرد.
هنر تذهیب بیشتر با تزیین و حاشیه‌نگاری قرآن و کتب تاریخی و فرهنگی شناخته شده است. پس از ورود اسلام به ایران، هنرمندان مسلمان این هنر را در اختیار آن قرار دادند و با هنر خود به قرآن و کتب دیگر زیبایی خاصی بخشیدند. آن‌ها در کار روی کتاب‌هایی که مربوط به پادشاهان و امرا می‌شد دقت و ظرافت بیشتری به کار می‌بردند که همین موضوع باعث تکامل این هنر در طول سال‌های متمادی شد.
نبود حمایت تذهیب را در ایران بی‌رونق کرده است
جلیل جوکار، نگارگر و تذهیب‌کار در تعریف این هنر به خبرنگار ایسنا گفت: تذهیب یا زرنگاری یکی از شاخه‌های اصلی نگارگری است و به تزیین و صفحه‌آرایی حاشیه‌ها و کتب توسط خطوط اسلیمی و ختایی گفته می‌شود. در هنر تذهیب از طلای ناب و رنگ‌های سنتی برای زیبایی نقوش و خطوط استفاده می‌شود.
او با بیان این‌که هنر تذهیب بدون شک متعلق به ایران است، اظهار کرد: محققان بزرگ دنیا که در زمینه‌ی هنر نگارگری فعالیت می‌کنند، طبق مستندات تاریخی به دست آمده، خاستگاه این هنر را کشور ایران اعلام کرده‌اند. اما امروز همه‌ی ملت‌ها از هندی‌ها و ارمنی‌ها گرفته تا اعراب تذهیب را متعلق به خود می‌دانند.
جوکار افزود: تذهیب معنوی‌ترین بخش نگارگری ایرانی است. استفاده از این هنر برای حاشیه‌نگاری‌های قرآن و کتب مذهبی باعث شده که اعراب این هنر را متعلق به خود بدانند، اما طبق همان اسناد به دست آمده، تذهیب پیش از ظهور اسلام هم در ایران وجود داشته و ایرانیان مسلمان آن را در اختیار اسلام قرار دادند.
این مدرس دانشگاه همچنین درباره‌ی تفاوت تذهیب قدیم و جدید گفت: تذهیبی که هم‌اکنون در ایران کار می‌شود بر همان مبنای تذهیب قدیم است؛ منتها به دلیل تنوع رنگی که به وجود آمده هنرمندان امروزه با سلایق مختلف کار می‌کنند. آثاری که توسط هنرمندان این عرصه خلق می‌شود سرآمد تذهیب و کتاب‌آرایی در دنیاست و در جشنواره‌ی دبی همیشه 10 نفر اول برگزیده از میان ایرانیان هستند.
او درباره‌ی وضعیت هنر تذهیب در ایران خاطر نشان کرد: متاسفانه هنر تذهیب در سال‌های گذشته جایگاه خود را از دست داده است. پیش‌تر سلاطین و پادشاهان هنرمندان را جمع می‌کردند تا آثاری خلق شود که علاوه بر به وجود آوردن یک گنجینه‌ی هنری، پشتوانه‌ای برای فرهنگ و هنر ایران محسوب می‌شدند. امروز ناشران ما به دنبال تذهیب‌هایی هستند که با نرم‌افزارهای کامپیوتری کار می‌شوند و فاقد ویژگی‌های اصیل نگارگری سنتی هستند. هنرمندان هم مجبور می‌شوند آثار خود را که در طول سال کار کرده‌اند در اختیار جشنواره‌های خارجی قرار بدهند.
این هنرمند در پایان با ابراز تاسف از اختصاص بودجه‌ی ناچیز به هنرهای تجسمی از جمله تذهیب گفت: مرکز هنرهای تجسمی که در جایگاه عام‌تر، متولی هنر ایرانی است، بودجه‌ی بسیار کمی در اختیار دارد که نمی‌تواند جوابگوی صدها رشته و شاخه‌ی هنری باشد. در نهایت بودجه‌ای که به تذهیب اختصاص می‌یابد به حدی پایین است که کفاف خرید آثار هنرمندان و ایجاد موزه را نمی‌دهد.
آثار هنرمندان ما در گنجینه‌های دبی جمع شده است
عبدالله محرمی، هنرمند تذهیب‌کار نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، تذهیب را هنر اصیل ایرانی دانست و گفت: برخلاف آن چیزی که امروز کشورهایی مثل ترکیه ادعا دارند، خاستگاه هنر تذهیب ایران است. در نقوش، حجاری‌ها و پارچه‌بافی‌هایی که از دوره‌ی ساسانی به جا مانده این موضوع قابل استناد است. تذهیب در دوران سلجوقی و صفوی به نقطه‌ی اوج خود رسید و تذهیب‌هایی که از این دوران‌ها به جا مانده‌اند، نقطه‌ی عطفی در هنرهای تجسمی ایرانی محسوب می‌شوند.
او درباره‌ی تاثیر حمایت از این هنر در ماندگاری آن اظهار کرد: یک هنر برای ماندگاری و جاودانگی نیاز به بانی و حامی دارد. شاهنامه‌ی شاه طهماسب به این نام این پادشاه شناخته می‌شود چون شاه طهماسب بانی به وجود آمدن این شاهکار تذهیب بود. او هنرمندانی را برای به وجود آوردن این اثر گرد هم آورد که هر کدام در هنر تذهیب یک وزنه محسوب می‌شدند و توانستند با همکاری هم اثری در نهایت قدرت به وجود بیاورند.
محرمی افزود: نزول یک اثر هنری از لحاظ کیفیت و ماندگاری، بی‌توجهی به آن و هنرمندانی است که در این عرصه کار می‌کنند. اگر مسئولان مرتبط، با چنین هنرهایی با این مقوله غریب باشند، کشورهای دیگر به خودشان جرئت می‌دهند در رابطه با این گونه هنرها ادعاهای بزرگ و گزافی داشته باشند. هنرمندان نیاز به حمایت دارند تا به امنیت فکری و ذهنی برای ادامه‌ی کار برسند.
این هنرمند همچنین عنوان کرد: هنرمندان ما به دلیل بی‌اهمیتی که به هنر تذهیب وجود دارد، هر ساله زیباترین و بهترین آثار خود را برای جشنواره‌ی دبی و سایر کشورهای خارجی می‌فرستند. در هشت سال گذشته دبی با همین رویه، گنجینه‌ای از آثار هنرمندان ما جمع‌آوری کرده که در نوع خود بی‌نظیر است. گنجینه‌ای که بیش از سه برابر آثاری است که در این هشت سال در کل مجموعه‌های ایرانی گردآوری شده است.
محرمی در پایان خاطر نشان کرد: به وجود آمدن چنین رویه‌ای قطعا برای هنر ایرانی آسیب‌رسان خواهد بود. لازم است که با تشویق هنرمندان و در نظر گرفتن شرایط مناسب برای کار اجازه ندهیم گنجینه‌ای از بهترین آثار هنری ایران توسط کشورهای دیگر مصادره شود.
